Политичките игри се главна пречка за ЕСГ во јавните претпријатија во регионот

Недостигот од професионален менаџмент, политичкото влијание врз поставените менаџери и слабата внатрешна контрола се само дел од причините зошто кај јавните претпријатија бавно оди имплементацијата на  компонентата Г од таканаречените ЕСГ-стандарди (животна средина, социјални прашања и управување, од англиски: ESG-environmental, social and governance).

Развојот, имплементацијата и следењето на иницијативите поврзани со ЕСГ станаа незаменлив дел од корпоративната одговорност. Додека еколошките и социјалните компоненти често се во центарот на вниманието поради нивните видливи и опипливи резултати, компонентата на управување или  Г често останува во сенка.

Анализиравме со какви предизвици во овој контекст се соочуваат јавните претпријатија во регионот Адрија. Нашите соговорници од Македонија, Србија, Босна и Херцеговина и од Хрватска заклучуваат дека успехот на корпоративното управување во јавните претпријатија низ регионот ќе зависи од подготвеноста на политичките структури да овозможат професионализација на менаџментот, зајакнување на законодавството и неговото ефективно спроведување, како и едукација на менаџерите и членовите на надзорните одбори.

Квалитетното корпоративно управување е основата на стабилен и одржлив бизнис, без оглед на сопственичката структура на компанијата. Јавните претпријатија во регионот имаат можност да постигнат високи стандарди за управување, но тоа ќе бара систематско и координирано спроведување на реформите и ангажман на сите релевантни чинители, вклучувајќи ги владите, раководството на компаниите, вработените и пошироката јавност, заклучуваат нашите соговорници.

Стручен менаџмент за подобро управување

Во Македонија главните предизвици со кои се соочуваат јавните претпријатија се неприменувањето на постојните правила и процедури, отсуството на транспарентност и одговорност, како и „недомаќинското“ работење, велат за „Блумберг Адрија“ адвокатките Ана Пепељугоска и Светлана Нечева од адвокатското друштво „Пепељугоски“. Истите проблеми постојат долги години, не се решаваат туку се пренесуваат од една на друга управа.

Д-р Ана Пепељугоска и м-р Светлана Нечева/Приватна архива

„За да се надминат овие проблеми, потребно е преземање итни корективни мерки и мерки на реорганизација. Според нас, на ваков начин не само што јавните претпријатија би се приближиле до меѓународните стандарди за корпоративно управување туку би спречиле зголемување на буџетскиот дефицит и на јавните расходи, како и неоправдано трошење на државната каса како што беше случај досега. Реорганизацијата на управувањето во овие претпријатија би довела до маргинализирање на потребите од дополнителни буџетски средства или дополнителни олеснувања и повластици од страна на државата наменети за решавањето на финансиски издатоци направени поради несоодветното раководење“, велат адвокатките.

Тие предлагаат поставување стручни кадри во менаџерските тимови, воспоставување систем на казнени мерки за одговорните лица во случај на неодговорно работење и поголем степен на транспарентност преку редовно објавување на деловните резултати. Воведувањето пазарна конкуренција и делумната финансиска независност на јавните претпријатија од државата исто така би придонеле за нивната ефикасност и одговорност.

Имплементацијата на законите е проблематична

И од перспектива на Босна и Херцеговина ситуацијата е сложена. Емир Куртиќ, доктор по економија на Универзитетот во Сараево, нагласува дека „државните претпријатија во Босна и Херцеговина често се соочуваат со проблеми како политичко влијание врз менаџментот, слаби внатрешни контроли и недостиг од професионален менаџмент“.

Depositphotos

Тој посочува дека мандатите за управување често се врзани за политички мандати, што ги отежнува спроведувањето на долгорочните стратегии и воведувањето добри практики за корпоративно управување.

„Мандатите на администрациите се врзани за мандатите на политиките што ги поставуваат и тоа нема многу смисла во логиката на бизнисот. Не е секогаш можно да се завршат многу процеси што се започнати, а често се случува она започнатото да биде целосно изменето со доаѓањето на новата администрација“, објаснува Куртиќ, додавајќи дека ваквата практика е неспоива со професионалното раководство.

Покрај политичкото влијание, предизвиците за приспособување кон меѓународните стандарди за корпоративно управување во БиХ вклучуваат недостиг од стратегиска визија и послаба примена на законите и на регулативите. Иако се донесени закони што треба да го олеснат приспособувањето кон стандардите, нивната имплементација останува проблематична. Куртиќ забележува дека стандардите за корпоративно управување се засноваат на голем број искуства од глобалниот корпоративен свет и не се особено тешки за следење, но политичката волја и професионализацијата на менаџментот остануваат клучни предизвици.

 

Транспарентноста е најголем предизвик

Транспарентноста е исто така проблем во БиХ. „Транспарентноста на државните претпријатија во Босна и Херцеговина варира, но генерално е на ниско ниво. Многу одлуки, раководни структури и процедури не се доволно јасни за акционерите или за јавноста“, истакнува Куртиќ, додавајќи дека иако постојат иницијативи за подобрување на транспарентноста, како што е усвојувањето нови закони и правила за управување, нивната имплементација и надзор над нивното спроведување остануваат сомнителни.

Тој забележува дека и покрај предизвиците, приватните корпорации треба исто така да бидат одговорни пред јавноста, како и државните претпријатија, бидејќи и тие работат во заедницата и од нив се бара да известуваат за нивното влијание.

Важен и за приватните компании

Во Србија исто така се изразени предизвици во компонентата на управување (Г) во известувањето за ЕСГ. Иако за големите компании е законска обврска да поднесуваат нефинансиски извештаи од 2021 година, анализата на српското министерство за финансии покажала дека тие често се нецелосни или не се во согласност со стандардите.

Александар Јањушевиќ од Министерството за финансии посочува дека е проблематично што многу компании немаат информации за компонентата Г. Од 100 прегледани извештаи, 37 во 2021 година и 35 во 2022 година немале никакви информации за управување. Само мал број извештаи се усогласени со меѓународно признаените стандарди како што е методологијата GRI. За да се подобри тоа, планирани се официјални упатства и организации за обука, додека новите европски стандарди (ESRS) претставуваат дополнителен предизвик за српските компании.

Ивана Гажиќ, претседател на Управниот одбор на Загрепската берза, нагласува дека Г во EСГ често добива помалку внимание и во приватните компании, во споредба со компонентите на животната средина (E) и општеството (С), иако е исклучително важно за долго. Таа вели дека успехот на една приватна компанија не е само усогласеност со законите и со регулативите туку вклучува воспоставување добри практики за управување, внимателно следење на растот на средствата, намалување на ризиците за репутација и силна заштита на правата на акционерите.

Гажиќ верува дека корпоративното управување и транспарентноста се клучни за градење доверба меѓу засегнатите страни и споменува дека „континуираните барања за подигнување на нивото на корпоративно управување се реакција на падот на големите компании или системски кризи“, како што се „Енрон“, „Леман брадерс“ и „Агрокор“, на пример.

-Во пишувањето помогнаа Нејра Џаферагиќ (Босна и Херцеговина) и Марија Вељковиќ (Србија) 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар