.webp){kind=icon}
Има ли момент кога сте возеле толку долго што повеќе не можете да издржите? Одговорот на ова прашање може да биде клучен за нашата способност да ги запреме климатските промени.
Електрификацијата на патниот сообраќај продолжува со огромна брзина. Минатиот месец речиси една третина од продадените автомобили во Кина биле на нова енергија. Во Европа, еквивалентните бројки за вториот квартал изнесуваат 19 отсто и се зголемуваат до 41 отсто доколку се вклучат и конвенционалните хибридни автомобили.
Продажба на автомобили на нова енергија во Кина / Bloomberg Mercury
Ова е доказ дека преминот на светскиот возен парк кон електричен погон се одвива побрзо од некои од најоптимистичките предвидувања. Според Меѓународната агенција за енергија (ИЕА), продажбата на бензин, на кој оди околу четвртина од светската нафта, веќе го достигнаува врвот. Општо земено, горивата за патни возила, кои вклучуваат приближно слична количина на дизел, што најмногу се користи во камиони, мотоцикли, возила на три тркала, како и значителен дел од европските автомобили, ќе го достигнат својот врв пред крајот на оваа деценија, предвидуваат многу аналитичари.
И покрај тоа, со продажбата на нови автомобили која секоја година додава само околу пет проценти на глобалната флота од околу 1,5 милијарди автомобили, најголемиот фактор кој веќе некое време стои зад оваа промена е огромното зголемување на ефикасноста на конвенционалното гориво постигнато во изминатите 15 години. Просечен пикап што тековно се продава во САД минува повеќе милји по галон од просечниот седан продаван во 2014 година, а тој просечен седан од 2014 покрива речиси двојно поголема километража од оној во 2010 година. Тие стандарди не се само луксуз за богатите земји: Тие се реплицираат од САД во Европа, Кина и Индија.
Зголемување на ефикасноста / Bloomberg Mercury
Повеќето од тие критериуми за ефикасност беа воведени пред една деценија по скокот на цените на нафтата во 2008 година, што значи дека ќе „гризат“ сè повеќе од потрошувачката во наредните години бидејќи постарите возила што трошат повеќе бензин ќе бидат надвор од употреба по крајот на типичниот 12-годишен животен век. Резултатот е дека дури и ако луѓето во земјите со пониски приходи го купат својот прв скутер, а потоа преминат на потешко и поголемо возило, падот на употребата на гориво за патнички автомобили на патиштата во побогатите земји ќе ја намали вкупната побарувачка за сурова нафта.
Има само еден проблем со овој пример. Што ако, наместо да ги охрабри луѓето да трошат помалку гориво, ефикасноста ги натера да возат повеќе?
Ваквото сценарио е веќе видено. Кога цените на бензинот во САД пораснаа во 2008 година, сообраќајот, мерен во километри минати со возила, колабираше. Оваа почетна слабост не беше толку изненадувачка колку нејзината упорност. Сезонски приспособената мерка не се искачи на нивото од јануари 2006 година до речиси девет години подоцна, во декември 2014.
Податоци за сообраќајот / Bloomberg Mercury
Тој долготраен пад го запре железниот закон (iron law) за транспорт, напиша во тоа време Стивен Дабнер, познат по фрикономикс. Човек кој не се двоумеше да понуди секакви хипотези за да го објасни човечкото однесување, изјави дека е збунет. Можеби главниот причинител беше цената на бензинот, или владината политика, или метежот, или милениумците кои претежно мигрираат кон центарот на градовите, или порастот на жените во работната сила, или заситениот пазар на автомобили? Или можеби сите дојдовме до точка каде што немавме време во денот кое ќе го издвоиме за возење?
Стивен Ползин, сообраќаен експерт од Универзитетот во Јужна Флорида, заклучи дека дошло до точка на пресврт и дека сообраќајот, мерен во извозени километри, никогаш повеќе нема да расте како во минатото.
Следната промена на податоците беше уште понеочекувана. По речиси една деценија пад, сообраќајот измерен во иминати километри повторно почна да расте во 2015 година со приближно исто темпо како во раните 2000-ти. Само светската пандемија успеа да го спречи.
Зголемување на сообраќајот во 2015 година / Bloomberg Mercury
Најдоброто објаснување е дека ефикасноста на горивото и падот на цената на нафтата во 2014 година го направија возењето поевтино од кога било. Тоа можел да го уочи секој што тогаш гледал реклами за автомобили, тие покажуваа дека луѓето повеќе би сакале да седнат зад воланот за забава отколку поради работа, или пазарување или за да ги земат децата од фудбал. Тоа го потврдуваат и податоците од Европа, жителите на побогатите земји повеќе патуваат во слободно време, додека луѓето во посиромашните земји најмногу возат поради работа.
Ова е необично загрижувачка перспектива. Ако врвот на сообраќајот во САД од 2006 до 2015 година беше илузија - како што сега е јасно дека беше - тогаш можеби новото забавување е нешто друго. Податоците од Обединетото Кралство, кои го следат истиот модел на опаѓање и закрепнување како во САД, секако укажуваат на зголемената ефикасност на горивото како најдобро објаснување.
Побогатите Европејци возат за забава / Bloomberg Mercury
На крајот, брзиот развој на електричните возила ќе го одвои сообраќајот од побарувачката на нафта. По Ковид, многу луѓе работат од дома, што значи дека помалку луѓе возат до работа, што исто така предизвикува пад на сообраќајот, според енергетскиот аналитичар, Филип Верлегер. Сепак, не треба да се отфрли ризикот дека порастот на сообраќајот во стилот на 2015 година, откако ќе заврши сегашната ера на скап бензин од четири долари за галон, може да ѝ даде на нафтата уште еден последен поттик. Ова е особено веројатно ако таа километража се минува со камиони и теренци, чија растечка популарност, исто така во голема мерка се должи на намалувањето на тековните трошоци, како што се подобрува нивната ефикасност.
Светот тешко дека може да си дозволи таков пресврт, во моменти кога му истекува времето за ограничување на приближно 12 проценти од емисиите што доаѓаат од патниот сообраќај. Да се надеваме дека последната претпоставка на Дабнер ќе биде точна и дека овој пат едноставно ќе нема доволно простор на улиците или часови во денот за подолги возења. Опседнати сме со возење уште од времето на Хенри Форд. Прекинувањето на зависноста може да биде потешко отколку што се надеваме.
