Балканска берза решение за слабата ликвидност на Македонската?

Тешко е да се најде инвеститор, експерт или аналитичар што би бил задоволен од моменталната состојба на пазарот на капитал во регионот Адрија. Никој не може да негира дека овие пазари се доста неликвидни. Дали консолидацијата е едно од можните решенија? Љубљанската и Загрепската берза веќе работат како дел од истата групација, а Загрепската берза е најголем акционер на Македонската берза.

Значи, веќе постои одреден степен на консолидација во регионот на ниво на берзанска сопственост. Покрај Македонската, Загрепската и Љубљанската берза, во регионот функционираат и Белградската берза и берзите во Бања Лука и Сараево во Босна и Херцеговина. Во однос на прометот, на врвот е Љубљанската берза, која лани оствари  промет од 431 милион евра. Само нешто помалку или 392 милиони евра бил вкупниот промет на Загрепската берза, а на Македонската берза е остварен промет нешто над 120 милиони евра.

„Доколку сакаме да ја оствариме вистинската улога на пазарот на капитал во целиот регион, би било неопходно да се создаде единствен пазар на капитал, кој би бил значително попривлечен за институционалните инвеститори надвор од регионот“, смета Дамир Беќировиќ, економски аналитичар и професор на Меѓународната бизнис и информативна академија во Тузла.

Според него, тоа би создало предуслови за евентуално излегување на приватните регионални компании на пазарот на капитал, што би ја зголемило динамиката и на понудата и на странската побарувачка за финансиски инструменти. Со тоа би се подобрила ликвидноста на пазарот, што во моментов е негов главен недостаток“, истакнува Беќировиќ.

СЕЕ линк одличен обид

Една таква иницијатива како што веќе пишувавме е проектот „СЕЕ линк (SEE Link), кој пред повеќе од осум години го почнаа берзите во Бугарија, Македонија и Хрватска, а кој сега влегува во друга фаза од развојот. Платформата што беше формирана е впрочем регионална инфраструктура за тргување со хартии од вредност што котираат на пазарите што се вклучени и познавачите се согласни дека сега е вистинското време да се додаде нова вредност во проектот. Подоцна, освен основачите, во платформата се вклучија и Белградската и Љубљанската берза, берзата во Бања Лука и Сараевската берза. 

Иван Штериев, генерален директор на Македонската берза, неодамна за „Блумберг Адрија“ изјави дека се согласува дека за малите пазари од Југоисточна Европа (ЈИЕ) соработката и интеграцијата се од суштинско значење. Во ова време, вели тој, иако трансакциите склучени преку СЕЕ линк биле повремени, сепак функционирањето на платформата овозможило подобра соработка и вмрежување на пазарните учесници. „Ова пополни дел од информациската асиметрија помеѓу пазарите - овозможувајќи бесплатна употреба на податоци за пазарот во реално време и бесплатна инвестициска анализа на регионалните компании наменети за инвеститорите и пошироката јавност. По сè, нашиот заклучок е дека во иднина мора да ја зголемиме токму оваа информативна функција на СЕЕ линк и на неа допрва ќе работиме поинтензивно“, вели Штериев. 

СЕЕ линк од 2016 година пресметува два индекси на капитал, SEE LinX и SEE LinX EWI, во потег да ја подобри видливоста на регионалните пазари. Индексите првично беа составени од 10-те најактивно тргувани регионални компании котирани на три берзи учеснички, и тоа пет од Хрватска, три од Бугарија и две од Македонија. Индексот SEE LinX е пондериран индекс на пазарна капитализација, приспособен за слободното движење на секоја состојка, додека SEE LinX EWI е еднакво пондериран индекс со истите конституенти. Кога во декември 2016 година на платформата се приклучија Белградската и Љубљанската берза, а во август 2017 година и Бањалучката и Сараевската берза, се прошири и составот на индексите на СЕЕ линк, кои во август 2017 година беа составени од 18 најактивни трговски друштва од седумте берзи учеснички. 

Економски ефикасно, но тешко за имплементација

Данијел Делач, член на управниот одбор на хрватската брокерска куќа „Интеркапитал“, песимистички забележува дека развојот на пазарот на капитал во регионот е практично невозможен во иднина поради негрижата на одредени влади. „Без даночни олеснувања и приватизација на државните претпријатија, развојот на локалните пазари на капитал е под знак прашалник“, вели Делач.

Тој додава дека една регионална берза, или барем регионална берза за најголемите компании во регионот, би имала смисла, но дека тоа е тешко да се спроведе во практика. „Треба да бидете свесни дека регионот е многу хетероген: имаме различни валути, различни системи за порамнување трансакции, регулативите и системите за тргување се исто така различни“, вели Делач. Можно решение тој гледа во таканаречената двојна котација на најважните „блу-чипови“ од регионот на една од берзите.

Зборувајќи за СЕЕ линк, со ова се согласува и Штериев. „Имено, прашањето за порамнувањето остана нерешено. Тоа е извонредно сложено прашање. Но и покрај овој предизвик, сепак, според нас, главниот фактор што влијае на функционирањето на СЕЕ линк (само повремени трансакции и примарната употреба на платформата внатрешно во рамките на групациите што се активни на повеќе пазари во регионот) е пред сè силната конкуренција на големите меѓународни пазари, кои поради квалитетот и квантитетот што им ги нуди на овдешните инвеститори регионалното инвестирање постојано го перципираат како поризична, секундарна или терцијарна алтернатива“, вели тој.

„Оттука, опипливиот ефект од берзанската соработка треба реално да се очекува на долг рок. Гледаме и знаеме дека ваква соработка функционира во други региони (Балтик, Југоисточна Азија, Јужна Америка) и ќе опстоиме со истата таа“, дециден е Штериев. 

Од Загрепската берза велат дека повеќето земји од светот генерално имаат само своја берза. „Тешко е да се најде пример една берза да ’послужува’ неколку земји. Тоа може да биде поефикасно од деловна или економска гледна точка, но регулативите значително го ограничуваат тоа“, објаснуваат оттаму. Според нив, трговијата не е единствената активност што ја овозможуваат локалните берзи; транспарентноста, која секогаш се обезбедува на локалниот јазик, е исто така клучна.

Во исто време, Загреб признава дека различните процеси на консолидација се секако неизбежни во оваа индустрија. „Зајакнувањето на пазарната ефикасност може да се спроведе на други начини: во светот имаме примери како Интерконтиненталната берза (ICE), холдинг-компанија што управува со 12 регулирани пазари и пазарни оператори и клириншки куќи“, наведуваат оттаму. Истото тоа е и со Еуронекст, паневропска берза што управува со берзите во Париз, Амстердам, Брисел, Лисабон, Даблин, Осло и Милано.

Трошоците на берзите се занемарливи

„Берзата во својата смисла претставува еден од основните ’градежни’ блокови на пазарот на капитал. Важноста на локалната берза лежи првенствено во нејзината близина, приспособливост и пристапност до локалните учесници“, нагласува Андраж Аш, раководител на одделот за регулатива на Љубљанската берза. Според него, суштинска задача на берзата е да ги поддржи домашните издавачи, инвестициските компании и крајните инвеститори. „Истовремено, трошоците на берзата се занемарливи во вкупните трошоци на пазарот на капитал, речиси сигурно е најевтината институција на пазарот“, нагласува Аш.

Љубљанската берза е свесна дека пазарите на капитал се глобални, па затоа се залага за поголема интеграција на регионалните, континенталните и глобалните пазари и нивната инфраструктура. Според Аш, релативно ниската свест и некористењето на локалните берзански услуги во земјите од регионот на Југоисточна Европа се многу повеќе причина отколку последица на релативната анемија на локалните берзи.

„Дали има една или повеќе берзи е релативно неважно прашање од оваа гледна точка, бидејќи котираните компании се различни. Затоа, нема ликвидност, па дури и спојување не би ја зголемило значително“, објаснува тој, додавајќи дека општиот интерес за тргување е едноставно премногу низок.

Дури и во компанијата СИЈ (SIJ), работата на Љубљанската берза е препознаена како значајна, бидејќи помага да се надминат ограничените капацитети на словенечкиот банкарски систем. „На овој начин, во споредба со странските инвеститори, словенечките инвеститори добиваат повеќе информации за словенечките компании и затоа се подготвени да инвестираат повеќе и да добијат помала премија за ризик“, вели Игор Малеванов, потпретседател и извршен директор за финансии во СИЈ.

Како што појаснува тој, со навлегувањето на пазарите на капитал, групацијата добила нови извори на финансирање, што им овозможува да ја оптимизираат структурата на своите финансиски средства, заедно со сè уште поволните извори на финансирање до неодамна. Така, во последните девет години тие станаа еден од најпрепознатливите и најзначајни издавачи на долгорочни хартии од вредност на Љубљанската берза, каде што издадоа обврзници во вредност од 173 милиони евра и корпоративни обврзници за 209 милиони евра.
„Сакаме и Љубљанската берза и државата дополнително да го промовираат словенечкиот пазар на хартии од вредност, со што ќе се зголеми бројот на инвеститори и ќе се обезбеди дополнителна ликвидност на стопанството“, вели Малеванов.

Поголема бирократија и трошоци

Една од најголемите консултантски групи за информации во регионот, „Даталаб технологија“ има поинакво искуство со влез на берзата. Тие одлучија да излезат на берзата бидејќи во 2003 година ги поканија своите вработени да станат сопственици. По 20 години, 40 отсто од компанијата е во рацете на вработените, поради што во овој период се наметна прашањето за ликвидноста на овие акции.

Самите верувале дека најдобра опција е да влезат на организираниот пазар. „Поради значителни флуктуации на цената на акциите (и последно, но не и најмалку важно, скептицизмот на словенечките институционални инвеститори), берзата не ги донесе очекуваните резултати во создавањето стабилен пазар на акции на вработените, ниту го подобри пристапот до финансиските ресурси“, објаснува Андреј Мертељ, извршен директор на компанијата.

Според него, обемот на работа и трошоците во почетната фаза биле прифатливи и одржливи. „За жал, работите драстично се променија во последните неколку години. Зголемената бирократизација на менаџментот и дополнителните барања ги надминаа прифатливите трошоци“, вели Мертељ. Тоа доведе до ситуација кога вработените беа оптоварени со значителни трошоци и бирократија околу сопственоста. Тој гледа уште поголеми проблеми во притисоците да се воведат стандардите за ЕСГ (ESG) во работењето на компанијата, кои често се во конфликт со нивните примарни цели.

„Одвојувањето на првите и влезните котации не е доволно значајно. Прашањето е дали Љубљанската берза може на друг начин да им помогне на сличните помали акционерски друштва, бидејќи смртта на словенечкиот пазар е загарантирана без нови влезови“, предвидува Мертељ.

Во подготовката на текстот помогна и Ријад Дуркиќ

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар