.webp){kind=icon}
Ретки се оние што очекуваа дека дел од светските берзански индекси ќе доживеат рекорден раст во 2023., година која ја одбележаа затегнувањето на монетарната политиката односно борбата на централните банки против високата инфлација, новите геополитичките тензии на Блискиот Исток кои се надоврзаа на војната во Украина, како и технолошкиот бум што го предизвика вештачката интелигенција. Тимот на „Блумберг Адрија“ побара мислења од аналитичари од пет земји (Македонија, Србија, Хрватска, Словенија и БиХ) за нивните прогнози за движењата на пазарите на капитал и воопшто за економијата во новата 2024 година.
Повеќето од нив, сметаат дека е позитивно што кон крајот на минатата година инфлацијата почна да спласнува, но и дека тоа не значи дека централните банки ќе брзаат да ги намалат референтните каматни стапки во 2024 година. Геополитиката и понатаму ќе биде еден од најголемите ризик-фактори во однос на движењата на берзите и на економските текови, а главни двигатели на пазарот се очекува и понатаму да бидат технолошките компании и енергетската транзиција.
Оптимистички сигнали
Аналитичарите за „Блумберг Адрија“ велат дека и за следната 2024 година има позитивни знаци на хоризонтот. Оптимизмот уште повеќе се шири по сигналите што ги испраќаат централните банки, според кои се гледа крајот на монетарното затегнување.
„И покрај новите конфликти што се појавија, има повеќе причини што се заслужни за поволните движења на пазарите на капитал“, вели Андријана Поповска, портфолио-менаџерка во „ВВП фонд менаџмент“ од Македонија.
„Зауздувањето на инфлацијата преку контролираното затегнување на економијата од страна на централните банки, смирувањето на ефектите од конфликтот меѓу Русија и Украина и наоѓањето алтернативи за ресурсите од тие подрачја, намалувањето на притисоците од проблемите во синџирите на снабдување, како и значајните технолошки иновации во светот, придонесоа за враќање и раст на пазарите на капитал“, вели таа.
Според неа, евентуалното намалување на каматите ќе донесе повеќе инвестиции.
„Во годинава што изминува главните берзански индекси ги постигнаа следните резултати: индексот DAX порасна за повеќе од 18 отсто, EuroStoxx 50 за повеќе од 17 отсто, а сличен раст забележаа и американските пазари мерени преку S&P 500 и Dow Jones Industrial Average, со раст од повеќе од 20 отсто и 10 отсто, изразено во евра, соодветно“, објаснува Поповска.
Таа додава дека намалувањето на инфлаторниот ризик донесе пауза во затегнувањето на монетарните политики, но и сигнал дека веќе кон средината на 2024 година каматите ќе почнат да паѓаат од сегашните рекордни вредности.
„Фед на својата последна средба го задржа нивото на референтната каматна стапка по третпат и истакна дека очекува стапката на инфлација мерена преку индексот PCE (Personal Consumption Expenditures) да се спушти на 2,4 отсто, а најави и потенцијално трикратно намалување на референтната каматна стапка кон крајот на годината. Веруваме дека постепените приспособувања на каматните стапки и програмите за квантитативни олеснување ќе се носат внимателно, следејќи ги економските показатели како што се стапките на вработеност, потрошувачката и глобалните трговски динамики“, анализира Поповска.
Што се однесува на Европската централна банка, институцијата го следеше примерот и ги задржа каматните стапки непроменети, ставот за следната година е различен од тој на Фед. „И покрај тоа што утврдија дека основните ценовни притисоци попуштаат, остануваат на ставот дека стапките ќе треба да се задржат на овие нивоа некое време и потенцијално намалување сè уште не е на повидок“, вели таа.
Евентуалните намалувања на каматните стапки до крајот на 2024 година се нешто што поволно ќе се одрази на вложувањата во пазарите на капитал, но и на пазарите на фиксен доход.
„Најавата за пониски каматни стапки значи очекување во иднина компаниите да имаат пониски трошоци за камати, стимулирање на поголема потрошувачка, поголеми инвестиции во различни проекти и општ раст на економијата. Таквите случувања би можеле дополнително да ги зајакнат добивките на компаниите и да обезбедат дополнителни можности за раст на берзите и во текот на идната година“, вели Поповска.
Фокус на проверливи показатели
Владимир Павловиќ, извршен директор на „ВМ Еквити Партнерс“ (WM Equity Partners) од Србија вели дека секогаш е тешко да се предвиди движењето на цените на акциите на светските берзи и додава дека ако погледнеме назад во 2023 година, берзанските индекси пораснале за повеќе од 20 проценти.
„2023 година е повеќе од успешна за оние кои инвестираа на светските берзи. Трендот на раст има основа да продолжи и во следната година, но клучно е инвеститорите да имаат долгорочна перспектива кога инвестираат во акции“, рече Павловиќ.
На прашањето дали очекува раст на акциите на технолошките компании на крилата на вештачката интелигенција во текот на 2024 година или се работи за „ефект на моментот“, Павловиќ одговора дека технолошките компании се специфични затоа што имаат потенцијал за брз раст и во однос на приходите и во однос на профитабилноста и додава дека токму тоа се клучните показатели на кои гледаат сите инвеститори.
„И оваа криза нè учи дека фокусот треба да се стави на проверливи показатели за работењето на компаниите, а звучните зборови понекогаш можат да го одвлечат вниманието“, вели тој.
Го прашавме и Павловиќ дали очекува поголем раст на акциите по намалувањето на каматните стапки на ФЕД и ЕЦБ, на што тој одговори дека инвестирањето во акции не треба да биде мотивирано од пад на каматните стапки, туку преку соодветна распределба на вкупното портфолио во овој вид на инвестиција од страна на секој поединец.
„Покрај тоа, убедливо најдобрата стратегија за инвестирање во акции е дисциплинираното инвестирање со текот на времето, без да се бара најдобриот момент за инвестирање, бидејќи тоа не е можно ниту за инвеститорите кои се во центарот на финансиските настани“, објасни Павловиќ.
Вжештената геополитика носи ризици
Давор Шпољар, аналитичарот на „Ерсте Банка“ (Erste & Steiermärkische Bank) во Хрватска смета дека „по макроекономски предизвикувачката 2023 година во Европа, која танцуваше на работ на рецесија, со висока инфлација и два воени конфликти на нејзините граници, перформансите на берзанските индекси во дадените околностите биле исклучително добри. Тој особено го посочува технолошкиот сектор, кој „најсилно повлече“, поради што индексот Nasdaq годинава скокна за 40 отсто.
Давор Шпољар
Шпољар додава дека најсилниот импулс на пазарите дошол од стопирањето на зголемувањето на каматните стапки на централните банки и очекувањето дека тие наскоро ќе се намалат. Но, тој предупредува дека „таквите очекувања би можеле да бидат сè уште предвремени, а годината би можела да започне повнимателно.
„Фокусот треба да биде ставен на вреднувањата на акциите и поквалитетните прашања со очекуваниот раст на заработката“, вели Шпољар.
Тој коментира и дека „очекувањата во однос на динамиката на движењето на платите не се толку јасни, бидејќи ефектот од претходните зголемувања на каматните стапки ќе стане повидлив, економскиот раст е забавен, а има и инфлациски притисоци на пазарот на трудот“.
Во „Аграм брокери“, еден од поактивните домашни играчи на пазарот на капитал, во моментов главни фактори за 2024 година се забавувањето на инфлацијата и „вжештената светска геополитичка ситуација“ која, посочуваат, „тешко е да се предвиди, а во исто време може значително да придонесе за нестабилност“ на пазарите.
Имајќи ги предвид овие два фактори „како и историските движења на пазарот на капитал во слични услови на економското опкружување“, од „Аграм брокери“ сметаат дека „горенаведеното може да резултира со продолжување на позитивните движења кај поголемиот дел од светските берзански индекси во рамките на нивните повеќегодишни просеци, кои се на нешто пониски нивоа во однос на приносите остварени годинава.
Оттаму истовремено предупредуваат дека мноштво непредвидливи фактори доведуваат до ситуација „во која е исклучително тешко да се одреди регион или земја што би можела да се истакне во наредниот период“.
Ако се земат предвид факторите кои влијаат на идното движење на домашниот пазар на капитал, „не би се изненадиле доколку пазарот на капитал на Република Хрватска е една од таканаречените жешки точки, односно пазар на капитал за кој ќе има зголемен интерес од домашни и странски инвеститори“, велат од „Аграм брокери“.
Нивните колеги од вараждинската „Фима Секјуритис“ имаат слични очекувања од светските пазари, каде треба да има „продолжување на позитивниот тренд“ бидејќи сметаат дека „условите на забавување на инфлацијата, без значително влошување на макроекономските услови, ќе доведат до подобри бизнис резултати на компаниите“. Посочуваат дека моментално очекуваниот раст на компаниите чии акции се дел од индексот S&P 500 за 2024 година е 11,2 отсто, а дополнителен пораст од 11,9 отсто се очекува за 2025 година.
„Ова сугерира дека растот на профитабилноста на компаниите е многу веројатен, па фундаменталните показатели, во однос на очекуваните резултати за 2025 година, не упатуваат на прекумерно преценување на акциите. Имајќи го предвид очекуваниот почеток на намалување на каматните стапки во САД следната година, како и големите очекувања поврзани со развојот и примената на вештачката интелигенција, кои секако ќе ја променат економијата во блиска иднина, сметаме дека е многу веројатен растот на индексот S&P 500 на нови рекордни нивоа во 2024 година. Затоа американските акции ни изгледаат како најсигурен избор“, коментираат во „Фима“.
И во друштвото за управување со инвестициски фондови „ЗБ Инвест“ во Хрватска сметаат дека „постепеното закрепнување на економијата со намалувањето на каматните стапки треба да даде поддршка и позитивно да влијае на берзите“ во наредната година. Тие коментираат дека „неодамнешното позиционирање на финансиските пазари сугерира дека инвеститорите гледаат меко приземјување како најверојатно сценарио за следната година, според кое инфлацијата треба да продолжи да забавува, без поголеми штети на економскиот раст, проследено со намалување на референтните каматни стапки. “. Таму тие се осврнаа и на пазарот на обврзници и истакнаа дека „ако пазарите се во право, цените на обврзниците на глобалниот пазар треба да закрепнат, а кривата на принос да се врати на позитивна падина“.
Можна ли е реприза кај „Седумте величествени“?
„Главниот двигател за растот на пазарите беше смирувањето на стравувањата од рецесија“, напиша Алеш Шоба од „Сава Инфонд“ во Словенија во инвестицискиот мозаик. Тој укажува дека повеќето прогнози од крајот на 2022 година предвидуваа дека глобалната економија ќе биде зафатена во рецесија во 2023 година како резултат на повисоките каматни стапки.
„Поради издржливоста на американската економија особено, овие стравови отстапија место на надежта дека претстои меко приземјување“, нагласува Шоба.
Кога станува зборт за акциите, од „Сава Инфонд“ не очекуваат повторување на 2023 година, кога „Седумте величествени“ („Енвидија“ (Nvidia), „Епл“ (Apple), „Амазон“ (Amazon), „Мајкрософт“ (Microsoft),„Мета“(Meta), „Тесла“ (Tesla), „Алфабет“ (Alphabet)) целосно го засенија остатокот од берзата.
„Ги гледаме како поинтересни и одбранбените (здравствена заштита, потрошувачки производи) како и најевтините сегменти на берзите (енергија, банки). Технолошките акции, сепак, остануваат идеален кандидат за еуфорија, слично како што беа акциите на Интернет во 1990-тите“, велат од „Сава Инфонд“.
Рок Поточник, виш менаџер на средства во „НЛБ Фондс“, исто така има умерено оптимистички очекувања за берзите.
„Одржуваме малку натпросечна изложеност на акции поради помалото учество на парите. Нашето централно сценарио зборува за натамошно намалување на инфлацијата и прилично умерен економски раст, но не очекуваме посилен економски пад“, рече Поточник.
Огромни пари ќе се слеваат во енергетската транзиција
Директорот на брокерско-дилерската компанија „Адвантис“, брокерот Бранко Кецман вели дека геополитиката сè уште доминира кога станува збор за движењата на берзата.
„Доколку војната во Украина престане, Европа веројатно ќе букне позитивно поради реконструкцијата на земјата и договорите што би биле склучени. Ако војната во Газа престане, веројатно ќе има пад на цената на нафтата. Од друга страна, сектор што ќе оди нагоре и каде ќе се слеваат огромни пари е се што ќе биде поврзано со енергетската транзиција, инвестициите во тој сегмент само ќе се зголемуваат“, прогнозира Кецман.
Бранко Кецман
Компаниите кои се поврзани со енергетската транзиција, додава тој, ќе бидат во фокус во секоја смисла. Од друга страна, тој смета дека запирањето на зголемувањето на каматите ќе донесе големи преземања.
„Најголемите светски компании се полни со готовина и веројатно ќе инвестираат, тоа ќе бидат мега зделки од 50 до 100 милијарди, како преземањето на Дизни, што може да се очекува следната година“, вели Кецман.
Економистот и до неодамна директор на Пензискиот резервен фонд на Република Српска (ПРЕФ) Милош Грујиќ вели дека војната во Украина веќе се одразила на пазарите и овие ефекти би можеле да продолжат и во иднина.
„Прогнозите за глобалните берзи во 2024 година се движат од оптимистички до многу предизвикувачки. Не очекувам економско закрепнување во облик на буквата „V“, ниту пак очекувам целосно превртена „V-форма“ во однос на патеката на каматните стапки. Аналитичарите генерално очекуваат забавување во глобалниот раст, иако проценките варираат од два проценти до 2,7 проценти на глобално ниво. Главните фактори кои би влијаеле на забавувањето се рестриктивната монетарна политика, геополитичките ризици, високата задолженост и слабеењето на позитивните шокови што го поттикнаа закрепнувањето од пандемијата“, истакнува Грујиќ.
Во исто време, додава тој, се очекува намалување на инфлацијата во повеќето земји, иако се уште е над целта на централните банки.
„Со оглед на сегашните услови, треба да очекуваме дека централните банки ќе почнат да ги намалуваат каматните стапки. Под услов да нема нови геополитички нарушувања“, додава тој.
Милош Грујиќ
И покрај одреден оптимизам, Грујиќ предупредува на нестабилност на берзата поради понискиот раст на платите и високите каматни стапки.
„Според тоа, не би било изненадување индексите да ја завршат годината на пониско ниво отколку сега. На пример, аналитичарите на „Џ.П. Морган“ (J.P. Morgan) проценуваат дека S&P500 следната година ќе ја заврши на 4.200 поени - помалку од сега, но тие исто така укажуваат дека има и големи можности за инвеститорите, особено во секторите кои се отпорни на инфлација, како што се акциите на издавачите од технолошкиот сектор“, вели Грујиќ.
Сепак, не е лесно да се проектира како енергетскиот сектор би се справил со уште едно зголемување на цените на нафтата и гасот или како технолошкиот сектор би се справил со уште едно зголемување на каматните стапки.
„Европа се соочува со мноштво предизвици во 2024 година, вклучително и напорите да се намали инфлацијата на очекуваните два отсто при енергетска и мигрантска криза. Оваа зима е неизвесна бидејќи предвидувањата се движат од закрепнување во 2024 година до длабока рецесија. Се очекува растот на БДП во еврозоната да забави во 2024 година, но сепак ќе биде позитивен“, смета Грујиќ.
Инвестирање на долг рок
Пазарите на валути, според него, ќе продолжат да бидат под влијание на монетарните политики и геополитичките фактори.
„Доларот ќе остане нестабилен, но ќе остане силен во 2024 година, поддржан од повисоките каматни стапки и растот на БДП. Малку е веројатно дека САД ќе паднат во рецесија во текот на годината. Генерално, глобалната економија ќе продолжи да расте во 2024 година, но побавно од 2023 година, поради забавувањето во САД, Кина и Европа“, вели Грујиќ.
Според него, главните предизвици остануваат високата инфлација, заострувањето на монетарната политика, трговските конфликти и геополитичките тензии.
„Што се однесува до пазарот во регионот, веќе со години трендот е вртење кон американските и донекаде европските берзи и акции, притоа сè помалку се фокусираме на локалниот пазар. Иако индексите бележат пазарен раст сè уште се карактеризираат со висока неликвидност“, истакнува Грујиќ.
Тој потенцира и дека е неблагодарно да се даваат проекции за една година.
„Често се потврдува дека краткорочните проценки се всушност рекламирање од одредени аналитичари, банки или брокерски куќи. Ситуацијата на крајот на годината обично покажува дека цените на акциите на големите банки обично се во опсег од плус или минус 10 проценти во однос на цената на крајот на годината - што е исклучително голем опсег“, истакнува Грујиќ.
Повеќе на: Izvjesno da 2024. bude godina mega dealova
Накратко, додава тој, треба да се инвестира на финансиските пазари на долг рок и да не се оптоваруваме со промени во одредени акции во текот на годината. Исто така, историските приноси не се гаранција за идните приноси.
Со помош на Наташа Хаџиспиркоска-Стефанова, Сузана Пељто, Пиа Бедене, Светлана Шурлан и Карло Вајдиќ
