.webp){kind=icon}
Над 3,4 милијарди евра им должат македонските домаќинства на банките на име на издадените кредити заклучно со август годинава. Сумата е за 7,7 проценти повисока од истиот месец минатата гоидна колку што е всушност и годишниот кредитен раст на секторот домаќинства. Во услови на разнишани економски услови, висока инфлација, продолжена глобална политичка криза анализираме кои се ризиците за овој долг на домаќинствата. Има неколку пунктови кои можат да укажат дали се зголемува ранливоста на позајмените пари, а клучни за анализа се учествата на овој долг во Брутодомашниот производ (БДП) и во расположливиот доход на домаќинствата.
Според податоците од Народната банка кои се однесуваат за показателите до кајот на минатата година - вкупниот долг на домаќинствата во расположливиот доход изнесува 46,3 проценти. Во 2017 година учеството било 39,4 проценти и овој растечки тренд продолжува и годинава. Во услови на забрзана инфлација и пад на економската активност во овој пункт се лоцира можноста за намалување на способноста на граѓаните за сервисирање на своите обврски кон кредиторите. На тоа укажа и Народната банка во последниот извештај за финансиската стабилност.
„Во услови на растечка инфлација и намалена куповна моќ, се зголемуваат ризиците од ненавремена отплата па дури и неотплата на долгот на домаќинствата, што може да предизвика зголемување на стапката на нефункционални кредити и кредитните загуби кај банките и другите кредитори. Значењето на овие ризици доаѓа до израз поради растечкото учество на вкупниот долг на домаќинствата во расположливиот доход, коешто порасна од 39,4 проценти во 2017 на 46,3 отсто во 2021 година, велат од Народната банка.
На крајот од 2021 година, уделот на вкупниот долг на секторот „домаќинства“ во бруто домашниот производ изнесува 30,4 отсто, што е намалување за 0,4 процентни поени во однос на крајот од претходната година, но се зголемува во однос на предпандемичната 2019 година за 3,4 процентни поени.
Најголем дел од долгот на домаќинствата е кон банките или тој опфаќа над 90 отсто, а граѓаните многу помалку им должат на странски извори или на помалите финансиски друштва во земјава. Аналитичарите сметаат дека клучниот ризик е кога задолженоста на домаќинствата е повисока од нивниот доход што пак ја намалува достапноста до кредити, ама и способноста за враќање на позајмените пари.
Анализирајќи ја 2021 година во која имаше солидна поддршка на домаќинствата од домашните банки, се заклучува дека има забрзување на растот на долгот на домаќинствата. Поизразеното зголемување на долгот на домаќинствата во однос на растот на расположливиот доход доведе до благо влошување на ликвидносната позиција на домаќинствата, но и на показателот за способноста на домаќинствата за отплата на долгот врз основа на главница и камата.
Сепак во анализата на Централната банка стои дека нивото на долгот на домаќинствата и натаму е под изведениот праг на ранливост.
„Воената интервенција на Русија во Украина на почетокот на 2022 година, растечките цени на енергенсите и на основните продукти, продолженото нарушување на синџирите на производство, нормализацијата на монетарната политика создаваат растечки ризици за идната кредитоспособност на населението, на кои се особено ранливи сегментите со пониски примања, велат од Народната банка.
Нефункционални кредити
Блумберг Адриа веќе анализираше за стапката на нефункционални кредити. Како што објавивме, заклучно со вториот квартал годинава, стапката на сомнителни и спорни побарувања пораснала на 3,2 отсто. На крајот на првиот квартал изнесувала 3,1 отсто од вкупните кредити. Сепак најголем дел од зголемувањето се должи на растот на спорни побарувања кај фирмите.
Статистички, најголем раст во кредитирањето кај секторот домаќинства има кај станбените кредити. Во август, потрошувачките кредити како една од најзастапените категории се непроменети на месечна основа, додека на годишна основа се повисоки за 6,3 отсто. Станбените кредити се зголемени за 13,5 проценти на годишно ниво.
Автомобилските кредити бележат годишен раст од 39,6 проценти, што е своевиден преседан поради тоа што овие видови кредити имаа постојан пад во изминативе неколку години.
По основ на потрошувачки кредити граѓаните во август им должат на банките 1,8 милијарди евра и тоа е највисоката ставка во вкупниот долг. По ова Македонија се разликува од развиените земји затоа што таму најголемиот долг е за набавка на недвижен имот.
Во земјава секако поради тоа и најголемиот раст на нефункционалнте кредити е кај потрошувачките. Тоа го анализираше и Народната банка за минатата година.
„Во 2021 година имено зголемувањето на нефункционалното кредитно портфолио составено од домаќинствата на годишна основа за една третина (33,8 проценти проценти), или за 1.007 милиони денари , речиси во целост им се припишува на нефункционалните потрошувачки кредити, коишто се зголемија за речиси половина (48,8 отсто) или за 913 милиони денари, а раст од 101 милион денари, или за 42,6 отсто бележат и нефункционалните побарувања врз основа на кредитни картички. Новите нефункционални кредити од домаќинствата во најголем дел доаѓаат од клиентите на коишто отплатата на кредитите им беше времено „замрзната“ поради пандемијата. На крајот на 2021 година овие нефункционални кредити зафаќаат 57,3 отсто од вкупните нефункционални кредити на домаќинствата, утврдија од Народната банка.
Од централната банка укажуваат и дека не смее да се занемарат нефункционалните кредити во наредниот период поради новите неизвесности во 2022 година предизвикани од војната во Украина, а пред сѐ од растечките цени на производите и услугите и од нормализацијата на монетарните политики проследени со раст на каматните стапки.
„При постојан раст на кредитирањето на домаќинствата, квалитетот на ова кредитно портофлио на банките, како и можностите за негов натамошен раст, се директно поврзани со кредитоспособноста на домаќинствата. Ова пред сѐ се однесува на способноста на одделните домаќинства за намирување на обврските, следена преку соодносот на месечните обврски за отплати кон банките и нивните месечни примања. Притоа висината на примањата е исклучително важен фактор за оцена на кредитната способност, бидејќи ризиците од висока задолженост и појава на презадолженост, вообичаено се далеку поизразени кај физичките лица коишто имаат пониски месечни примања. Од аспект на структурата на кредитната изложеност кон домаќинствата според нивните месечни примања, во 2021 година се забележува зголемување на учеството на задолженоста на лицата со повисоки месечни примања, велат од Народната банка.
Додаваат и дека побрзиот раст на задолженоста на домаќинствата претежно на подолги рокови во кои е понеизвесна кредитоспособноста на клиентите е фактор на ризик за квалитетот на овој сегмент од кредитното портфолио на банките, особено во услови на зголемена инфлација и растечки каматни стапки.
