Билансите на банките исчистени, лошите кредити стојат за наплата

Затегнатата монетарна политика е главната одлика на минатата година. Освен што се зголемија трошоците, беше ограничена и понудата за кредитирање, а потребата за пари и кај домаќинствата и кај фирмите стана поголема поради високата инфлација – односно поради зголемените цени.

Кредитирањето во земјава лани забави, растот на годишно ниво изнесува 5,1 отсто, што е драстичен пад во однос на растот од над девет отсто на крајот на 2022 година.

Сепак, последниот извештај на Народната банка за третиот квартал од лани што се однесува на ризиците во банкарскиот сектор не евидентира раст на нефункционалните кредити. Стапката на овие кредити кај корпоративниот сектор се спушти на 3,8 проценти, а кај домаќинствата на 1,8 отсто, се наведува во извештајот.

Но дали тоа се должи на силната финансиска дисциплина или и на регулаторните мерки? Истиот извештај на централната банка наведува дека главна причина за стабилноста во услови на најтешка ценовна криза се спроведените задолжителни отписи.

За седум години се отпишани 350 милиони евра 

Пресметките покажуваат дека преку вакви регулаторни потези кај лошите пласмани се отпишани дури 350 милиони евра во период од седум години.

„Нефункционалното кредитно портфолио на корпоративниот сектор се намали за 100 милиони денари, односно за 1,2 отсто. Ваквите движења најмногу се резултат на задолжителните, регулаторни отписи на нефункционални кредити на претпријатија направени во третиот квартал од годината (149 милиони денари или 2,4 милиони евра)“, констатира НБРМ.

Во однос на домаќинствата, намалувањето на нефункционалните кредити е за 142 милиони денари или за 3,4 отсто.

„Задолжителниот отпис на побарувањата (во висина од 291 милион денари или 4,7 милиони евра) придонесе за намалувањето на нефункционалните кредити во третиот квартал и кај овој сектор“, пишува во извештајот.

Од НБРМ за „Блумберг Адрија“ велат дека „од 2016 години регулаторна обврска на банките е да ги отпишуваат сите кредитни изложености кај кои се поминати најмалку две години, а од 2019 година – најмалку 12 месеци, од датумот кога се издвоени резервации (исправка на вредност) за целиот износ на кредитот во билансот. Воведувањето на обврската за задолжителен отпис беше направено по спроведена опсежна анализа во врска со управувањето со нефункционалните кредити од страна на банките, а секако ги имавме предвид и искуствата од другите земји“.

Народна банка, МИА

Најголемиот износ на задолжителни отписи е направен веднаш по воведувањето на обврската за задолжителен отпис во 2016 година, а потоа и во 2019 година, додека во преостанатите години износите на отпишани кредити се значително помали и бележат надолен тренд.

Од вкупниот износ на отпишани кредити од страна на банките, речиси 97 отсто отпаѓаат на овие задолжително отпишани кредити. „И покрај отпишувањето, банките може да продолжат со наплата на отпишаните кредити, вклучувајќи ги и задолжително отпишаните изложености, освен доколку се откажале или немаат право на нивна понатамошна наплата“, стои во одговорот од кабинетот на гувернерката на НБРМ.

Наплатата се префрла кај извршителите, постапката станува долга и мачна

Со отписот на лошите пласмани се овозможува „чистење“ на билансите на банките од кредитите што банките целосно ги резервирале, а како такви се задржале подолго време во нивните биланси.

„Отписите на пласманите може да имаат одредени индиректни позитивни ефекти, на пример доколку станува збор за постари нефункционални кредити, чиешто натамошно управување неоправдано ангажира премногу дополнителни ресурси, коишто би требало да се насочени кон поновите нефункционални кредити каде што изгледите за наплата се поизвесни“, велат од НБРМ.

Сепак, ова „чистење“ на билансите не е решение, туку пренос на нефункционалните кредити од билансната во вонбилансната состојба, што значи дека има само евиденциски ефект.

Катерина Бошевска, генерална директорка на „ЕОС Матрикс Македонија“, за „Блумберг Адрија“ објаснува дека станува збор за побарувања од огромен број физички и правни лица, кои се веќе правно процесирани и се наоѓаат подолг временски период во постапка за присилна наплата на побарувањата пред надлежни извршители, што е и долга и мачна постапка и за двете страни, и за должникот и за банката, која не може да си ги врати парите.

Катерина Бошевска, директорка на „ЕОС Матрикс Македонија“, „Блумберг Адрија“

„Должниците остануваат буквално заглавени во тие постапки, без можност во блиска иднина повторно да станат легитимни субјекти на економскиот пазар, а со тоа и повторно да бидат редовни клиенти на банките, имајќи ја предвид законската рамка уредена со Законот за извршување, како и нефлексибилноста на банките во наоѓање соодветен начин за наплата на побарувањето што е прифатлив за двете страни. Се надеваме дека последните законски измени, измените кон Законот за облигациони односи што предвидуваат застареност на побарувањата утврдени со правосилна одлука на надлежен орган, ќе придонесат за поголема свесност кај банките за оваа категорија на клиенти и нивно побрзо расчистување доколку сакаат воопшто нешто да повратат од тие пласирани средства“, вели Бошевска.

Развој на секундарен финансиски пазар - решение за проблемот

Висината на отпишаните нефункционални побарувања од страна на банките упатува на потреба за забрзување на развојот на секундарниот финансиски пазар за трансакции со нефункционални пласмани, велат познавачите. Ваквиот пазар носи повеќе придобивки за финансиската стабилност во повеќе сегменти.

„Основна придобивка е олеснување на протокот на капитал во рамките на економскиот пазар. За банките тоа би значело подобро управување со ризиците, посилни банкарски биланси и зајакната финансиска стабилност на подолг рок, како и можност за брзо располагање со средствата од своите нефункционални побарувања. За граѓаните и правните субјекти тоа ќе значи можност и реалност за полесно надминување на финансиското задолжување во кое се наоѓаат, нова можност да го намират истото тоа, односно да се ослободат од своето задолжување без понатамошно генерирање дополнителни трошоци. Со ова, тие повторно добиваат можност да се вратат во економскиот циклус како кредитоспособни корисници на нови банкарски услуги и продукти“, објаснува Бошевска.

Развојот на секундарниот пазар ќе значи следење на политиките на Европската Унија затоа што од почетокот на годинава во рамките на ЕУ во сила е Директивата за кредитни сервисери и купувачи на кредити.

Директивата има цел да го олесни трансферот на нефункционалните пласмани во ЕУ, истовремено гарантирајќи дека активностите за сервисирање на кредитите се спроведуваат во согласност со хармонизираните стандарди и принципи.

„Сето тоа за нас претпоставува сет активности во насока на приспособување на нашата законска рамка кон најновата директива, кои мора да ги започнеме што поскоро за да не заостануваме премногу зад европските практики. Колку е јазот помал, толку полесно ќе го пребродиме, а времето на одложување на овие промени кај нас, во овој случај, за нас само би ја влошило ситуацијата“, вели Бошевска.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар