.webp){kind=icon}
Светот ќе ја запамети 2023-та како година во која централните банки отворија голем фронт за борба против рекордната инфлација, која главно се водеше преку зголемување на референтите каматни стапки, што резултира со раст на каматите на кредитите за корпоративниот сектор и населението и крај на ерата на „евтини пари“. Во последните месеци од годината Банката на федерални резерви на САД (Фед), Европската централна банка (ЕЦБ), Народната банка на Македонија и централните банки во регионот конечно решија да паузираат во заострувањето на монетарната политика откако инфлацијата почна значително да опаѓа. Сепак, битката не е завршена и поради тоа анализиравме што се очекува од централните банки во 2024 година и како ќе се движат каматите на пазарот.
Горан Мартиноски, инвестициски експерт од „КБ Прво пензиско друштво“, смета дека најостриот циклус на затегнување на Фед во последниве 40 години помогна да се забави темпото на инфлација годинава и ценовните притисоци најверојатно дополнително ќе се намалат во 2024 година.
„Во 2024 година очекувам дека ќе започне намалувањето на клучните каматни стапки на централните банки. Намалувањето очекувам да започне на состанокот на Фед во мај 2024 година и да има три намалувања по 0,25 базични поени до крајот на годината. Не очекувам агресивни намалувања како во претходните циклуси, затоа што прераното намалување може повторно да направи инфлаторни притисоци и повторно да влеземе во инфлаторна спирала“, вели Мартиноски.
Тој има слични очекувања и за еврозоната и вели дека ЕЦБ веројатно ќе започне со циклусот на мали намалувања на стапките по мaj 2024 година во три-четири наврати до крајот на годината, но дека тоа секако ова ќе зависи од темпото на забавување на инфлацијата.
Во однос на каматната стапка на благајничките записи што ги издава Народната банка на Македонија, а која се смета за клучна каматна стапка во нашата економија, Мартиноски вели дека таа е на ниво што не сме го виделе од 2010 година.
„Во согласност со очекувањата за стабилизирање на стапката на инфлација за 2024 година сметам дека ќе започне циклусот на намалување на каматната стапка, секако тоа ќе се прави многу внимателно. Фактот дека нашата економија е трговски отворена од над 100 проценти од БДП, влијанието од економиите, пред сè европските, со кои имаме најголема размена, битно ќе придонесува за одлуките за каматните стапки. Сметам дека, како и досега, ќе биде следена и политиката на Европската централна банка и овие намалувања би започнале веројатно од втората половина од 2024 година“, вели Мартиноски.
Слично размислуваат и аналитичарите од тимот на „Блумберг Адрија“, Марина Петров Савиќ и Михаел Блажековиќ. Неодамна во анализа објавена на „Блумберг Адрија инсајт“ тие ги презентираа очекувањата за движењата на клучните каматни стапки и воопшто на финансиските пазари во 2024 година.
„Кога станува збор за ЕЦБ, очекуваме првите намалувања да бидат околу средината на 2024 година“, велат нашите аналитичари.
Според нив, Европската централната банка ќе остане внимателна и ќе има бавен тренд на намалување до крајот на годината. Тие очекуваат каматната стапка за рефинансирање да се сведе на 3,75 проценти на крајот од 2024 година.
„Ќе следува намалување на шестмесечниот еурибор, за кој очекуваме дека ќе падне на 3,3 проценти на крајот од 2024 година“, укажуваат нашите аналитичари.
Кога станува збор за регионот Адрија, односно за Народната банка на Македонија и Народната банка на Србија, нашите аналитичари не гледаат потреба од дополнително зголемување на клучните каматни стапки, но додаваат дека е можна употреба на другите инструменти на монетарната политика како што е зголемување/ребалансирање на задолжителната резерва за зголемување на трошковната ефикасност на монетарната политика.
„Очекуваме централните банки да ги задржат каматните стапки стабилни до средината на 2024 година за да се одржат закотвени очекувањата за инфлација, со претпазливи намалувања што би следувале во втората половина од 2024 година“, велат аналитичарите.
Тие сметаат дека каматните стапки на новите кредити на домаќинствата и нефинансиските организации ќе се зголемат дополнително во наредните месеци, иако со побавно темпо во споредба со зголемувањата забележани во текот на 2023 година.
Според нив, тоа се должи не само на задоцнетиот пренос на ефектите од затегнатата монетарната политика туку и на фактот дека банките може да ги зголемат премиите за ризик (поради поголема одбивност кон ризик), а делумно и поради зголемувањето на трошоците за депозитите.
„Тоа ќе резултира со задоцнета реакција на каматните стапки на кредитите откако монетарните политики ќе го сменат правецот“, велат аналитичарите.
