.webp){kind=icon}
Цената на бакарот - кој се користи во сè, од компјутерски чипови и тостери до електроенергетски системи и климатизација - падна за речиси една третина од март. Инвеститорите продаваат од страв дека глобалната рецесија ќе ја забави побарувачката за металoт кој е синоним за раст и експанзија.
Ако се набљудува денешниот пазар не изгледа така, но некои од најголемите рудари и трговци со метали предупредуваат дека за само неколку години, светот ќе се соочи со огромен недостиг на клучниот метал - таков што би можел самостојно да го заузда глобалниот раст, да поттикне инфлација со зголемување на трошоците за производство и да ги собори од нивниот курс глобалните климатски цели. Неодамнешниот пад и последователното недоволно инвестирање само се закануваат да ја влошат ситуацијата.
„Ќе погледнеме наназад кон 2022 година и ќе помислиме: 'Уф'“, вели Џон Лафорџ, шеф за стратегија за реални средства во Wells Fargo. „Пазарот ги одразува само тековните грижи. Но, ако навистина размислувате за иднината, можете да видите дека светот јасно се менува. Ќе биде електрифициран и ќе му треба многу бакар“, појаснува тој.
Залихите следени од берзите се блиску до историски минимум. А најновата нестабилност на цените значи дека новото производство на рудниците - за кое веќе се предвидува дека ќе почне да бледнее во 2024 година - може да стане уште помало во блиска иднина. Пред само неколку дена, рударскиот гигант Newmont ги одложи плановите за проект за злато и бакар во Перу вреден две милијарди долари. Freeport-McMoRan, најголемиот светски добавувач на бакар со кој јавно се тргува, предупреди дека цените сега се недоволни за поддршка на нови инвестиции.
Експертите за суровини предупредуваат на потенцијална криза за бакар со месеци - ако не и години. А најновиот пад на пазарот може да ги влоши идните проблеми со снабдувањето - нудејќи лажно чувство на сигурност, задушување на готовинскиот тек и заладување на инвестициите. Потребни се најмалку 10 години за развој на нов рудник и негово пуштање во функција, што значи дека одлуките што производителите ги носат денес ќе помогнат да се одредат резервите за најмалку една деценија.
Bloomberg
„Значајна инвестиција во бакар бара добра цена, или барем добро согледана долгорочна цена на бакарот“, вели извршниот директор на Rio Tinto Group, Јакоб Стаусхолм, во интервју во Њујорк.
Зошто бакарот е важен
Бакарот е неопходен за модерниот живот. Во просечен автомобил има околу 30 килограми, а во просечна семејна куќа има повеќе од 180 килограми од тој метал.
Металот, кој се смета за репер за спроведување на електрична енергија, е исто така клучен за позелен свет. Додека голем дел од вниманието е фокусирано на литиумот - клучна компонента за денешните батерии - енергетската транзиција ќе биде поддржана од различни суровини, вклучувајќи никел, кобалт и челик. Кога станува збор за бакарот, бакарни жици во должина од милиони метри ќе бидат од клучно значење за зајакнување на светските енергетски мрежи, а тони и тони ќе бидат потребни за изградба на ветерни електрани и соларни фарми. Електричните возила користат над двојно повеќе бакар од автомобилите на бензин, според Copper Alliance.
Колку ќе биде голем недостигот
Како што светот станува сè повеќе електричен, целите за нето-нула емисии ќе ја удвојат побарувачката за металот до 50 милиони тони годишно до 2035 година, според студија на S&P Global, што ја финансира индустријата. Иако таа прогноза е претежно хипотетичка со оглед на тоа дека целиот бакар нема да може да се потроши доколку не е достапен, други анализи исто така укажуваат на потенцијалот за раст. BloombergNEF проценува дека побарувачката ќе порасне за повеќе од 50 отсто од 2022 до 2040 година.
Во меѓувреме, растот на понудата на рудниците ќе достигне врв околу 2024 година, со недостаток на нови проекти и згаснување на постоечките извори. Тоа најавува сценарио во кое светот би можел да забележи историски дефицит од дури 10 милиони тони во 2035 година, според истражувањето на S&P Global. Goldman Sachs Group проценува дека рударите треба да потрошат околу 150 милијарди долари во следната деценија за да го решат дефицитот од осум милиони тони, се вели во извештај објавен месецов. BloombergNEF предвидува дека до 2040 година производниот јаз (отстапувањето на реалното од потенцијалното производство) во рударството може да достигне 14 милиони тони, што треба да се компензира со рециклирање на метали.
Движење на побарувачката / Bloomberg
За да согледате колку огромен би бил тој недостаток, земете предвид дека во 2021 година глобалниот дефицит беше 441.000 тони, што е еквивалентно на помалку од два отсто од побарувачката за рафиниран метал, според International Copper Study Group. Тоа беше доволно цените таа година да скокнат за околу 25 отсто. Сегашните проекции за најлошото сценарио на S&P Global покажуваат дека дефицитот во 2035 година ќе биде еквивалентен на ниво од околу 20 отсто од побарувачката.
Што би значело тоа за цените?
„Тие ќе станат екстремни“, вели Мајк Џонс, кој поминал повеќе од три децении во металната индустрија и сега е извршен директор на Los Andes Copper, компанија за истражување и развој на рударството.
Како ќе се движат цените
Goldman Sachs предвидува дека референтната цена на Лондонската берза за метали (London Metal Exchange - LME) речиси ќе се удвои на годишен просек од 15.000 долари за тон во 2025 година. Неодамна, бакарот на LME беше на 7.690 долари за тон.
„Сите знаци на страната на понудата укажуваат на прилично нерамен пат доколку производителите не почнат да градат рудници“, вели Пјотр Кулас, висок аналитичар за основни метали во истражувачката фирма CRU Group.
Присуство на бакар во електричните возила / Bloomberg
Се разбира, сите тие прогнози за мега-побарувачка се засноваат на идејата дека владите ќе продолжат да напредуваат кон нето-нула целите кои се очајно потребни во борбата против климатските промени. Но, политичкиот пејзаж може да се промени, а тоа би значело многу поинакво сценарио за употреба на металите (и планетата).
А, тука е и една вообичаена поговорка на пазарите на суровини која може да стане релевантна: високите цени се лек за високите цени. Иако бакарот падна од својот мартовдки рекорд, тој сè уште се тргува за околу 15 отсто над својот 10-годишен просек. Ако цените продолжат да растат, тоа на крајот ќе ја поттикне индустријата за чиста енергија да осмисли начини за намалување на потрошувачката на металот или дури и да бара алтернативи, вели Кен Хофман, еден од раководителите на истражувачката група за материјали за батерии за електрични возила (EV) во McKinsey.
Снабдувањето со отпад може да помогне да се пополнат празнините во рудното производство, особено кога цените растат, што „ќе охрабри повеќе рециклирани метали да влезат на пазарот“, вели аналитичарот на BloombergNEF, Сунг Чои. S&P Global укажува на фактот дека како што се користи повеќе бакар во енергетската транзиција, тоа исто така ќе отвори повеќе „можности за рециклирање“, што е случај, на пример, кога електричните возила одат на отпад. Рециклираното производство ќе претставува околу 22 отсто од вкупниот пазар на рафиниран бакар до 2035 година, во споредба со околу 16 отсто во 2021 година, проценува S&P Global.
Тековната глобална економска слабост, исто така, нагласува зошто главниот економист на BHP Group, најголемиот светски рудар, токму месецов рече дека бакарот има „нерамен“ пат поради загриженоста за побарувачката. Citigroup прогнозира пад на бакарот во наредните месеци поради рецесијата, особено предизвикана од настаните во Европа. Банката предвидува ниво од 6.600 долари во првиот квартал од 2023 година.
И изгледите за побарувачка од Кина, најголемиот светски потрошувач на метали, исто така ќе бидат клучен двигател.
„Доколку кинескиот сектор на недвижности значително се намали, тоа значи структурно помала побарувачка за бакар“, вели Тимна Танерс, аналитичарка во Wolfe Research. „За мене, тоа е важна компензација за прогнозите за трошење врз основа на нето-нула целите“, додава таа.
Изгледи за побарувачката на бакар (со и без рецесија) / Bloomberg
Но, дури и рецесијата ќе значи само „одложување“ на побарувачката и нема „значително да ги намали“ проекциите за потрошувачката во 2040 година, според презентацијата на BloombergNEF од 31 август. Тоа е затоа што толку голема идна побарувачка се поставува „законодавно“ преку фокусот на владите на зелените цели, правејќи го бакарот помалку зависен од пошироката глобална економија отколку што беше, вели Лафорџ од Wells Fargo.
Дополнително, во равенката има малку простор за поместување на страната на понудата. Физичкиот пазар на бакар е веќе толку затегнат што и покрај падот на цените на фјучерсите, премиите платени за итна испорака на металот растат.
Што ги кочи залихите
Погледнете само што се случува во Чиле, легендарна рударска нација која долго време беше најголемиот светски снабдувач на метали. Заработката од извозот на бакар паѓа поради борбите во производството.
Во зрелите рудници, квалитетот на рудата се влошува, што значи дека нема аутпут или мора да се обработат повеќе карпи за да се добие истата количина. А во меѓувреме, голем број проекти во индустријата почнуваат да се затвораат. Станува сè потешко и поскапо наоѓањето и развојот на нови резерви. Во Перу и Чиле, кои заедно сочинуваат повеќе од една третина од светското производство, некои инвестиции во рударството се запрени, делумно поради регулаторна несигурност бидејќи политичарите бараат поголем дел од профитот за да ги решат економските нееднаквости.
Зголемената инфлација исто така се одразува на трошоците за производство. Тоа значи дека просечната стимулативна цена, или вредноста потребна за да се направи рударството привлечно, сега е околу 30 отсто повисока отколку во 2018 година, на околу 9.000 долари за тон, според Goldman Sachs.
На глобално ниво, залихите се веќе толку тесни што производителите се обидуваат да истиснат ситни грутки од отпадот. Во САД, компаниите се соочуваат со блокади на патиштата, додека во Конго, лошата инфраструктура го ограничува потенцијалот за раст на големите наоѓалишта.
Bloomberg
Постои и контрадикција кога станува збор за бакарот: металот е суштински за позелен свет, но неговото ископување од земјата може да биде прилично валкан процес. Во време кога сите - од локалните заедници до глобалните менаџери на синџирот на снабдување - ја засилуваат својата контрола врз еколошките и социјалните прашања, добивањето одобрение за нови проекти станува сè потешко.
Цикличната природа на суровинските индустрии, исто така, значи дека производителите се соочуваат со притисок да одржуваат силни биланси и да ги наградуваат инвеститорите наместо агресивно да растат.
„Поттикот да се користат паричните текови за враќање на капиталот наместо да се инвестира во нови рудници е клучен фактор што води до недостиг на суровини потребни за да се декарбонизира светот“, велат аналитичарите на Jefferies Group во извештај од овој месец.
Дури и ако производителите ја сменат брзината и наеднаш почнат да фрлаат пари во нови проекти, долгото време на испорака за рудниците значи дека изгледите за понудата се прилично закочени за следната деценија.
„Краткорочната ситуација придонесува за посилна долгорочна перспектива бидејќи влијае на развојот на понудата“, вели извршниот директор на Freeport-McMoRan, Ричард Адкерсон во интервју. Во меѓувреме, светот станува сè повеќе електричен, нагласува тој, што неизбежно носи нова ера на побарувачка.
