.webp){kind=icon}
На 6 јули, глобалниот репер за нафта се слизна под 100 долари за барел за прв пат од април, зголемувајќи ги надежите на политичарите, сопствениците на бизниси и возачите ширум светот дека деновите на високите цени на горивата завршуваат.
Но, сè уште не сме таму.
Всушност, основната динамика на понудата и побарувачката на нафта укажува на продолжен период на повисоки цени, кој ќе трае со месеци, ако не и со години. Побарувачката за гориво сè уште расте бидејќи светот продолжува таму каде што застана пред заклучувањето поради Ковид-19. Има недостиг од рафинерии за претворање на нафтата во гориво. Исто така, најголемите светски производители на нафта достигнуваат до границите на она што можат да го испумпаат. Сето ова се случува додека војната во Украина го потиснува извозот од Русија.
„Светот никогаш не бил сведок на толку голема енергетска криза во однос на нејзината длабочина и нејзината сложеност“, рече Фатих Бирол, извршен директор на Меѓународната агенција за енергија (ИЕА), на форумот на 12 јули. „Можеби уште не сме го виделе најлошото - ова влијае на целиот свет“, додаде тој.
Влијанието врз глобалната економија и политика е длабоко. Зголемувањето на цените на бензинот од 42 отсто оваа година веќе ја доведе инфлацијата во САД на највисоко ниво во една генерација и ѝ помогна на Републиканската партија да се трасира на пат за преземање на Конгресот на изборите оваа година. Високите трошоци за гориво предизвикуваат немири во повеќе земји, од Перу до Шри Ланка. Енергетската транзиција за која светските лидери зборуваат со години е изложена на ризик да биде тргната настрана.
На најфундаментално ниво, светот сега се бори да ја произведе нафтата што му е потребна. Тоа е остар пресврт од пролетта 2020 година кога пандемијата доведе до пад на побарувачката на најниско ниво во последните децении, а цените на суровата нафта паднаа под нулата. Следната година глобалната потрошувачка на нафта ќе ги надмине нивоата пред пандемијата, со раст од повеќе од 2 отсто, според ИЕА.
Bloomberg
Ќе биде тешко за набавката да се задржи. Во јуни, „ЏП Морган“ (JPMorgan Chase & Co.) наслика едно апокалиптично сценарио во кое Путин задржува милиони барели руска нафта од пазарот и цените се зголемуваат до 380 долари за барел. Иако земјата најде спремни купувачи во Кина и Индија, севкупното производство на Русија падна за повеќе од еден милион барели дневно, оптоварено од санкциите и големата неподготвеност да се прави бизнис со Москва.
Изгледите за изнаоѓање раст на производството надвор од Русија се слаби. На ОПЕК, кој произведува околу 40 отсто од светската сурова нафта, му е тешко да ги исполни целите за производство. Стареењето на инфраструктурата, годините на историски ниски инвестиции и политичката траума се своевиден коктел за запирање на производството. Во мај, ОПЕК + (Организацијата на земјите извознички на нафта и сојузниците) произведуваше 2,7 милиони барели дневно помалку од нејзината колективна цел.
Надежите за поголемо снабдување со нафта почиваат на двете членки со вишок производствен капацитет: Саудиска Арабија и Обединетите Арапски Емирати. Претседателот, Џо Бајден, ги притисна двете земји да пумпаат повеќе. Како доказ за тоа колку стана очаен да ја намали цената на нафтата, Бајден планира да ја посети Саудиска Арабија овој месец и да се сретне со престолонаследникот Мохамед бин Салман, човек со кој претходно одби да разговара, дури и по телефон, делумно поради неговата улога во убиството на новинарот, Џамал Кашоги.
Но сепак, уште не е доволно јасно колку сурова нафта Саудиска Арабија или ОАЕ треба да дадат. Арамко (Armaco), државниот нафтен гигант на Саудиска Арабија, тврди дека може да испумпува 12 милиони барели дневно. Таа стапка ја достигна само еднаш.
Што се однесува до Обединетите Арапски Емирати, францускиот претседател, Емануел Макрон, беше фатен на камера на состанокот на Групата седум како вели дека претседателот на земјата му рекол дека веќе се на максимално производство.
Bloomberg Chartmaker
Нема знаци дека американската индустрија е подготвена, или сака, да го спаси светот. Точно, производството расте во џиновскиот басен во Тексас и Ново Мексико. Но, остатокот од американската нафтена индустрија стагнира. Целокупното американско производство сè уште е околу милион барели дневно помало од својот врв пред пандемијата.
Но, проблемот не е само во тоа што производителите на нафта не можат да произведуваат повеќе. Некои не ни сакаат. Петте најголеми светски нафтени компании планираат да инвестираат 81,7 милијарди долари оваа година, што е половина од она што го потрошиле во 2013. Американските копачи се обидуваат да ги зауздаат трошоците по долгогодишното трошење на готовина, без малку да покажат за тоа. Европските нафтени гиганти го пренасочуваат капиталот подалеку од нафтата и кон енергија со пониска потрошувачка на јаглерод.
Постои и тесно грло за рафинирање. Пандемијата принуди неколку стари, неефикасни рафинерии да затворат засекогаш, оставајќи го светот толку краток со капацитет што цената на суровата нафта, која некогаш речиси самостојно ги диктираше цените на пумпите, веќе не е точен мерач за тоа колку ќе плаќаат потрошувачите. Цената на нафтата во САД е намалена за 13 отсто во изминатиот месец. Цените на бензините во меѓувреме паднаа за само 6,5 отсто.
Bloomberg
Наспроти сите проблеми од страната на понудата, е порастот на побарувачката. По две години ограничувања поради пандемијата, луѓето излегоа на патиштата во бројки од стотици милиони. На половина пат од летото, побарувачката е веќе блиску до совпаѓање со нивоата пред пандемијата. А Кина сè уште не е целосно излезена од заклучувањето.
Секако, централните банкари ги зголемуваат каматните стапки, а изгледите за глобална рецесија ги загрижија инвеститорите дека побарувачката ќе падне од карпа. Но, економските падови ретко предизвикуваат побарувачката за гориво да се намали. Надвор од контракцијата предизвикана од пандемијата, единствен модерен пример за голем пад е глобалната финансиска криза. Потипично, потрошувачката едноставно се зголемува побавно.
Некои ќе кажат дека високата цена на нафтата е она што му треба на светот за да се одвикне од фосилните горива. Но, реалноста е дека ја прави транзицијата уште попредизвикувачка.
Во такви времиња, дури и владите кои се најмногу климатски освестени имаат тенденција да се повлекуваат, давајќи даночни олеснувања и трошејќи милијарди долари за да ги одржат конвенционалните горива достапни. Повеќе од 20 земји воведоа субвенции за да обезбедат олеснување на пумпите, според податоците собрани од Bloomberg News. И бидејќи скапата нафта ја зголемува инфлацијата и поттикнува зголемување на каматните стапки, компаниите за обновлива енергија се соочуваат со повисоки трошоци.
