Монетарните мерки ќе се заоструваат, задолжувањето и натаму ќе поскапува

Народната банка на Македонија ќе ја зголеми каматата за уште 100 базични поени во наредниот период заради растечката инфлација, прогнозира аналитичкиот тим на Блумберг Адриа. Тоа практично значи дека од сегашните 3 процентни поени, референтната камата ќе стигне до 4 проценти.

Народна банка од април досега пет пати по ред ја зголемуваше основната каматна стапка. Во сите пет случаи таа растеше за 0,5 процентни поени или по 25 базни поени. Од тогаш до сега каматата од 1,25 отсто стигна до актуелните три отсто.

Во оваа анализа детално навлегуваме во идните потези на централните банки во овој регион и во еврозоната. Аналитичарите на Блумберг Адриа очекуваат да продолжи заострувањето на монетарните политики, а инфлаторните притисоци од страната на понудата брзо да се прелеваат во базичната инфлација.

„Прелевањето предизвикано од печатењето пари во изминатите десет години доведе до зајакнување на факторите на понудата. Ова упатува на фактот дека во периодот што следи ќе се соочуваме со дополнително заострување на монетарните политики во регионот Адриа, така и во еврозоната“, оценува аналитичкиот тим на Блумберг Адриа.

Анализираме 30 централни банки на развиените светски економии - вкупното зголемување на каматните стапки од 5.595 базични поени во последните 12 месеци. Ова значи дека непондерираното просечно зголемување на стапката е 350 базични поени.

Каматните стапки најмногу пораснаа во Унгарија, за вкупно 1.135 базични поени и сега таму рефернтната камата изнесува 13 отсто, што значи дека е највисока од сите земји членки на Европската унија.

Следна земја со најголемо покачување на референтната камата е Чиле. Таму Централната банка ја зголеми каматата 925 базични поени и таа достигна до 10,75 отсто.

Најмало зголемување изврши Централната банка на Данска од  115 базични поени.

„Европската централна банка (ЕЦБ) е претпоследна на листата, бидејќи ги зголеми трошоците за задолжување за 125 базични поени на 0,75 отсто“, велат нашите аналитичари.

Тие додаваат дека главните причини за зголемување на каматите се борбата против високата инфлација, бидејќи бројките укажуваат дека стапката на инфлација би можела да остане висока на среден рок како и потребата од обезбедување финансиска сигурност поради геополитичките неизвесности.

Во истиот 12-месечен период, вкупната стапка на инфлација во овие земји е зголемена за 5,1 отсто (непондериран просек), што е за 1,6 процентни поени повисоко од растот на каматните стапки, предупредуваат аналитичарите.

Извештајот исто така наведува дека различното темпо на раст на каматните стапки меѓу земјите укажува дека повеќе централни банки дозволуваат инфлацијата да расте побрзо од зголемувањето на каматните стапки. Овде водат данската централна банка и ЕЦБ, па така инфлацијата во Данска порасна за шест процентни поени, а во ЕЦБ за 4,9, споредено со растот на каматните стапки во еврозоната.

Централните банки во Адриа регионот ја следат ЕЦБ

Централните банки во регионот Адриа избраа сличен пристап како ЕЦБ и централната банка на Данска, така што порастот на каматните стапки не го следеше растот на цените. Народната банка на Србија ги зголеми каматните стапки за 250 базични поени, додека стапката на инфлација (според методологијата на HICP) се зголеми за 8,5 процентни поени. Во истиот период, Централната банка на Македонија ги зголеми каматните стапки за 175 базични поени, а инфлацијата во истиот период (исто така според методологијата на HICP) се зголеми за 13,4 процентни поени.

Главниот фокус на централните банки во регионот е ставен на базичната инфлација и дека од тоа се водат при донесување одлуки за промена на монетарната политика.

„Стапките на базичната инфлација, исто така, рапидно се зголемија во претходните месеци, достигнувајќи повеќегодишни рекорди од 12,3 отсто во Србија и 16,3 отсто во Северна Македонија. 7,7 проценти во Хрватска“, се вели во извештајот на аналитичкиот тим на Блумберг Адриа.

Тие додаваат дека Словенија веќе учествува во одлучувањето за монетарната политика на ЕЦБ, така што не можеме да ја гледаме како изолиран случај, а Хрватска е исто така специфична бидејќи очигледно се воздржува од значителни промени во монетарната политика сè додека не влезе во еврозоната на 1 јануари 2023 година.

Инфлацијата ќе се намалува, но и натаму ќе биде висока

Вкупната инфлација во моментов е на врвот, а следните квартали ќе донесат постепен пад на стапките на инфлација во регионот, предвидуваат аналитичарите во извештајот.

Иако забавувањето на растот на цените е позитивна работа, сепак тоа не значи дека инфлацијата ќе се врати на оптималните граници.

„Инфлацијата веројатно ќе остане над повеќегодишниот просек, а прогнозите укажуваат дека стапката на инфлација во споменатите развиени економии ќе падне од 8,1 отсто на 4,4 отсто (пондериран просек во однос на бруто домашниот производ) во 2023 година“, наведуваат од аналитичкиот тим.

Ако ја исклучиме 2022 година како рекордна, 2023 година ќе биде година со највисока инфлација во последните две децении. Ова ја повлекува потребата на централните банки да продолжат да реагираат и да ги зголемуваат трошоците за задолжување.

„Пазарите веќе имаат фактор за зголемување на каматните стапки за 225 базични поени до јули 2023 година. Покрај тоа, пазарите исто така очекуваат шестмесечниот Еурибор да биде околу 3,3 отсто во јуни 2023 година наспроти 1,9 отсто сега“, објаснуваат аналитичарите.

Кога ова ќе се претвори во конкретни бројки, ЕЦБ ќе ги зголеми каматните стапки за 150 базични поени во следните шест месеци, според проекциите на аналитичкиот тим.

Проекциите за инфлацијата за регионот Адриа не се разликуваат значително од проекциите за развиените економии во однос на главните движења.

 „Годишниот просек во 2023 година ќе биде втор највисок во една деценија и повеќе, само инфлацијата во 2022 година ќе биде поголема“, се вели во извештајот.

Сè потесните финансиски пазари поради заострувањето на монетарните политики ги менуваат состојбите и на финансиските пазари. Ако го погледнеме индексот на финансиските услови на еврозоната на Блумберг, кој ги следи условите на финансиските пазари во еврозоната споредувајќи ги со оние што постоеја помеѓу 1999 и јули 2008 година кога се случи светската економска криза, ќе видиме пад на најниското ниво од 2012 година. Тоа значи дека финансиските услови сега се полоши отколку во почетокот на кризата предизвикана од пандемијата на корона вирусот во март 2020 година и дека се на ниво на периодот кога пазарите беа оптоварени од должничката криза во еврозоната.

Причините кои ги наведува аналитичкиот тим се: долгата борба со повеќедеценискиот раст на стапката на инфлација со зголемувањето на каматните стапки од страна на централните банки како главно оружје; геополитички турбуленции кои влијаат на економската активност.

„Поради силните директни врски (во случајот со Словенија и наскоро Хрватска) и индиректните (во случајот со Србија, Босна и Херцеговина и Македонија)  меѓу земјите од регионот Адриа со еврозоната и финансиските услови таму, ние очекуваме дека општите трошоци за финансирање во регионот Адриа ќе се зголемат во следните неколку квартали“, наведуваат аналитичарите во извештајот, додавајќи дека на инвестициите во приватниот сектор негативно ќе влијаат попесимистичките прогнози за инвестициите на среден и долг рок.

И тука, додаваат аналитичарите, постои уште еден агол на набљудување што може да донесе одреден оптимизам.

„Позитивната страна е што ефектот од ова зголемување на трошоците ќе се намали благодарение на преостанатиот вишок ликвидност во сите финансиски системи, како и намалената побарувачка за кредити од стопанството, што ќе доведе до намалена економска активност и полоша среднорочна прогнози за економски раст“, ​​се заклучува во извештајот.