Функционерите на ЕЦБ: Инфлацијата веќе не е најголемиот проблем, Европа се соочува со посериозни ризици

Централните банкари во Европа почнуваат да излегуваат надвор од својата традиционална улога - чувари на ценовната стабилност.

Претседателката на Европската централна банка (ЕЦБ), Кристин Лагард, и шефот на германската Бундесбанк, Јоаким Нагел, се меѓу оние што сè почесто зборуваат за теми како одбраната и реформите на процесите на одлучување во Европската Унија, прашања со високи влогови што некогаш се сметаа за недопирливи за технократите.

Мотивите се различни. Некои од нив сметаат дека мора повторно да го преземат јавниот дискурс, бидејќи популистите ги заматуваат економските пораки. А со инфлацијата повторно блиску до 2 отсто, други се чувствуваат послободно да навлезат во пошироки дебати, дел како градење наследство, дел како позиционирање пред претстојните промени во раководството на ЕЦБ.

Но со брутална војна на источната граница на ЕУ и со политичари што тешко наоѓаат убедлив одговор на растечката конкуренција од САД и Кина, многу носители на политики сметаат дека токму тие треба да се вклучат во дебатата. Но мора да бидат внимателни. Иако некои национални централни банки имаат простор да изнесуваат мислења за прашања како што е фискалната политика, преминувањето на границата може да ги навлече владите да возвратат, со што би се довела во опасност независноста што стана стандард дури во втората половина на 20 век, а која и онака е под притисок во САД.

Bloomberg

„Многу е тешко централните банкари да молчат во вакви пресудни времиња“, рече главната европска економистка на ПЏИМ (PGIM), Катарина Најс. „Но тоа е и многу чувствителен баланс, бидејќи не сакаат да ја доведат во ризик своето независност.“

Нагел можеби најдобро ја долови промената, нарекувајќи ја „модерно централно банкарство“. Во Германија тој предложи начини за реформа на правилата за задолжување и водеше кампања против крајно десничарската партија Алтернатива за Германија (АфД). На ниво на ЕУ, тој изнесе идеја за заедничко задолжување за финансирање на армиите и се приклучи на повиците на Лагард за воведување мнозинско одлучување, за да се спречи поединечни земји членки да ги блокираат клучните иницијативи.

„Кога светот околу нас се менува, мислам дека и централното банкарство мора да се менува до одредена мера“, рече тој за време на панел-дискусија со неговиот француски колега Франсоа Вилерој де Галхау во Париз.

„Не можеме да стоиме во место.“

Вилерој има сличен став и ги поврзува ваквите прашања со мандатот на ЕЦБ за инфлацијата. Но, пошироко гледано, тој смета дека постои обврска да се вклучат во дебатата, бидејќи владите и политичките партии го губат влијанието.

„Ние даваме општа насока, не држиме лекции“, рече тој. „Ако не се осврнеме на пошироки прашања, како што се структурните политики, кои сега се силно поврзани и со инфлацијата, според мене, ќе ја промашиме нашата должност.“

За разлика од Федералните резерви и Банката на Англија, ЕЦБ има историја на поместување на границите на својот мандат. Најзначајните интервенции вклучуваат поддршка за наметнување мерки на штедење и структурни реформи на земјите што западнаа во проблеми за време на европската должничка криза, како и настојувањето на Лагард да го интегрира климатското прашање во работењето на банката.

Најновото чувствително прашање е заедничкиот долг, кој Вилерој неодамна повторно го актуализира како можен пат за зајакнување на европските пазар на капиталот и глобалната улога на еврото. Лагард, која одамна предупредува на променливиот геополитички контекст, се надоврза на пораките на Вилерој и го отвори прашањето пред Нагел да го поддржи со свој став.

Некои во Брисел ја поврзуваат германската отвореност со позиционирање пред промените во Извршниот одбор на ЕЦБ, каде што четворица од шесте члена ќе бидат заменети до крајот на 2027 година, вклучувајќи ја и самата Лагард.

Bloomberg

Нагел не ја исклучува можноста да се кандидира за највисоката функција, а неговите изјави може да му донесат поддршка во други делови од регионот. Финецот Оли Рен, кој се кандидира за потпретседател на ЕЦБ, веќе изнесе слични ставови. Но тоа е тема околу која германскиот канцелар Фридрих Мерц, чија поддршка би била неопходна за каква било идна кандидатура на Нагел, е значително помалку ентузијастички настроен.

Постојат и други ризици. Додека Доналд Трамп врши притисок врз Федералните резерви да ги намалат трошоците за задолжување, последните месеци политичари во Франција и во Италија ја повикуваат ЕЦБ не само да ги намали каматните стапки туку и да го возобнови квантитативното олабавување.

„Ако централните банкари сè повеќе се вклучуваат во политички расправи, тогаш може да се соочат и со тоа политичарите да почнат да се мешаат во монетарната политика“, рече Емануел Менх, професор по финансиска и монетарна економија и кодиректор на Центарот за централно банкарство во Франкфурт, кој има работено и во Федералните резерви и во Бундесбанк.

„Тоа е опасно во време кога независноста на централните банки веќе е под зголемена закана“, додаде Менх.

Таа опасност е доволна дел од раководството на ЕЦБ да биде претпазлив. Иако независноста на банката е загарантирана со договорот на ЕУ, постои страв дека може да биде нарушена доколку функционерите премногу активно се впуштат во секојдневните политички препукувања.

Други стравуваат дека немаат толку цврста правна поддршка како Нагел: додека Законот за Бундесбанк јасно ѝ наложува да ја советува германската влада, законите во другите земји се многу поопшто формулирани и само им наложуваат на функционерите да ги поддржуваат општите економски политики.

Но со низата предизвици со кои се соочува ЕУ, малку е веројатно дека функционерите ќе молчат. Оваа недела шефот на холандската централна банка Олаф Слејпен во говор во Даблин не само што повика на реформа на буџетот на ЕУ од 2 билиони евра (2,3 билиони долари) туку се осврна и на тоа како Унијата треба да ги спроведува своите правила во земјите членки.

„ЕЦБ се соочува со некомплетна монетарна унија без фискална унија“, рече Најс од ПЏИМ (PGIM). „Затоа постојат пукнатини во архитектурата на еврото, и ЕЦБ знае дека ако политиката не ги реши правилно, тие ќе создадат проблеми што на крајот веројатно ќе треба да ги решава самата ЕЦБ.“