Македонија има втор најлош резултат од петте земји од регионот на поранешна Југославија односно регионот Адрија ако се споредува куповната моќ на граѓаните. Анализа на паритетот на куповната моќ во Македонија, Србија, Босна и Херцеговина, Хрватска и Словенија покажа дека по овој индикатор полошо од нашата земја стои само БиХ. Во 2021 година паритетот на куповната моќ во земјава е на ниво од 37 отсто од просекот во ЕУ, додека во Босна и Херцеговина е 33 отсто од европскиот просек. Лидер очекувано и несомнено е Словенија, а анализата покажува дека оваа земја во следната деценија ќе го достигне нивото на Европската Унија кога паритетот на куповната моќ е во прашање. Моментно од земјите од поранешна Југославија, најблиску до Словенија која достигна 76 отсто од просекот во ЕУ по овој параметар е Хрватска, која достигнува 68 отсто од нивото на ЕУ, а потоа следи Србија со 44 отсто, па Македонија (37 отсто) и Босна и Херцеговина (33 отсто).
На дното сме во Европа
Иста количина пари генерирани од брутодомашниот производ на една земја немаат иста вредност во повеќе држави. Паритетот на куповната моќ е всушност стапката на конверзија на валутите за елиминирање на разликите во нивото на цените за да се изрази вредност за истата количина и за истите стоки и услуги купени со различни валути.
Во нашата анализа се опфатени податоци за сите пет земји од овој регион од 1992 година до 2021 година, но и проекции на меѓународните институции за движењето на оваа стапка до 2027 година. За споредба се земени показателите за паритетот на купвната моќ во Европската Унија (ЕУ), но додадени се движењата во Германија и Соединетите американски држави (САД) кои сепак се вистински суверен по овој показател.
Македонија е впрочем една од земјите која има најниска стапка од сите земји во Европа, а податоците кои ги анализиравме покажуваат дека нема значајни промени низ годините. Во периодот на воениот конфликт или по 2000 година, паритетот на куповната моќ во Македонија падна под 30 отсто од просекот во ЕУ, а од 1992 година до лани се зголемил впрочем само за три процентни поени. Во Германија, нашиот најголем трговски партнер или земја која е една од најпосакуваните за нашите сезонски работници но и за емиграција, куповната моќ е поголема од просечната во ЕУ, односно е 120 отсто од просекот во ЕУ. Затоа разликата во овој показател во споредба со македонскиите околности е многу позначајна. Американската економија пак е 142 отсто над просекот.
Словенија на чекор до просекот во ЕУ
Ако се погледне наназад во 1992 година, односно времето веднаш по независноста на Словенија, за кое се достапни првите податоци на ММФ и Светската банка, паритетот на куповната моќ на Словенија беше нешто повеќе од 60 отсто од просекот на ЕУ. До лани успеа да го затвори најголемиот дел од јазот во куповната моќ во однос на ЕУ. Апсолутното ниво на БДП по глава на жител мерено преку паритетот на куповната моќ во тековните цени се зголеми од 8.580 евра на 37.367 евра, односно за повеќе од три пати.
Прашање е како Словенија ќе се најде во улога на позрела економија. Во последниот период, секоја година, разликата во нивото на БДП по глава на жител во однос на ЕУ во однос на куповната моќ се затвора за кружен процент, па Словенија може да се надева дека, според овој критериум, најверојатно ќе достигне просекот во следната деценија.
Асовите на Хрватска
Во 1990-тите, другите земји од Југославија беа во значително полоша почетна позиција од Словенија. Најблиску до Словенија беше Хрватска, која во далечната 1992 година достигна 47 отсто од просечниот БДП по глава на жител на ЕУ прилагоден на паритетот на куповната моќ. Оттогаш, Хрватска одржува слично темпо на номинален раст на БДП по глава на жител приспособен според куповната моќ, поточно 5,23 отсто просечен раст во евра, а Словенија 5,2 отсто раст. Односот меѓу двата соседа не се промени значително, но и двете земји видно ја затворија разликата во однос на просекот на ЕУ.
И покрај тоа, се чини дека Хрватска, која оваа година го воведува еврото и има за цел да влезе во Шенген зоната во 2024 година, има два асови во ракавот. Словенија беше во слична позиција во 2007 година.
Србија го фати ритамот и ја „прошиша“ Македонија
Иако во однос на просекот на ЕУ, Србија значително заостанува зад Хрватска и Словенија, неопходно е да се земе предвид почетната позиција. Првите податоци достапни во базата на податоци на ММФ се однесуваат на 2000 година. Тогаш српскиот БДП изразен преку паритетот на куповната моќ беше само 26 отсто од просекот на ЕУ и на пониско ниво од македонскиот (29 отсто). До минатата година Србија порасна за 18 процентни поени, најмногу во истиот период меѓу сите земји од поранешна Југославија.
Босна е зад петиците на Македонија
Во 1992 година Македонија беше со 34 проценти од куповната моќ на ЕУ. Првите достапни податоци во базата на податоци за БиХ се од 1996 година и ги ставаат на само 15 отсто од просекот на ЕУ. Колегите од редакцијата во Босна и Херцеговина велат дека економијата во тие години не функционирала поради војната.
Иако босанската економија успеа да постигне голем напредок во овој период, таа сепак е само околу една третина од просекот на ЕУ. Сепак, Босна и Херцеговина значително се приближи до Македонија, бидејќи овде минатата година заврши со 37 отсто од просекот на ЕУ.
Колкав раст се очекува?
А какви се прогнозите на Меѓународниот монетарен фонд во следните четири до пет години во однос на растот на БДП приспособен за куповната моќ и каде може да котираат земјите во однос на просекот на ЕУ?
Најбрза стапка на раст на номиналниот БДП по глава на жител во однос на паритетот на куповната моќ во евра, а со тоа и приближување кон ЕУ во споменатите периоди се предвидува за Србија (7,1 отсто просечен годишен раст во евра), потоа Македонија (6,2), Хрватска (6,0 ), БиХ (5,8) и Словенија (5,7).
Според проценките на ММФ, Словенија во 2027 година треба да достигне 96 отсто од просечниот БДП по глава на жител на ЕУ врз основа на куповната моќ, Хрватска 73 отсто, Србија 51 отсто и Босна и Херцеговина 35 отсто. Во истиот период, просечниот БДП по глава на жител според куповната моќ во областа на ЕУ треба да има годишна стапка на раст од 4,7 проценти. За Македонија податоците се до 2026 година, кога треба да достигне 39 отсто од просекот на ЕУ.
