Квалитетот на животот може да се опише на многу начини. Постојат многу животни цели и тие варираат од личност до личност, но некои работи се речиси универзални. Домувањето, здравствената заштита, пензиската сигурност, семејството, автомобилот, одморите и домашните миленици се некои од главните цели во животот за повеќето луѓе. Во САД, тие се нарекуваат „Американски сон“.
Порталот „Инвестопедија“ (Investopedia) од САД ја процени цената за остварување на „Американскиот сон“ на 5 милиони долари (околу 4,3 милиони евра, во зависност од девизниот курс). Во „Блумберг Адрија“ се обидовме да пресметаме колку би чинела цената за остварување на „Американскиот сон“ во Македонија.
Беа земени предвид трошоците за нов стан, автомобили, деца, свадба, здравствена заштита, пензионирање, домашни миленици и одмори во текот на целиот живот. Моравме делумно да ги промениме методите на пресметка во споредба со „Инвестопедија“ бидејќи постојат значителни разлики помеѓу Македонија и САД, особено во здравствениот и пензискиот систем. Дојдовме до проценка од безмалку милион евра ( попрецизно 962.126 евра) во текот на целиот живот, што е минимално ниво и не ги зема предвид некои трошоци што се тешки за проценка. Во однос на останатите земји од регионот Адрија, Македонија се најде на третото место на листата пет земји рангирани според висината на трошоците потребни за остварување на американскиот сон. Имено, колегите од останатите редакции пресметаа дека во Хрватска за оваа цел се потребни 1,36 милиони евра, во Србија 1,02 милиони евра, во Словенија околу 883.000 евра, а во БиХ околу 820.000 евра.
Пензија
Просечната бруто плата по вработен во Македонија во периодот јануари-јуни 2025 година изнесува 67.006 денари (1.089 евра). За лицата кои се членови само на државниот пензиски фонд (прв столб), придонесот за пензиско и инвалидско осигурување во висина од 18,8 проценти од бруто-платата во целост се уплатува во Фондот за ПИОСМ. Кај членовите на задолжителниот пензиски фонд (вториот столб) од 18,8 проценти на придонес за пензиско осигурување од бруто-платата, 12,8 проценти се уплатуваат во Фондот за ПИОСМ, а 6 проценти се уплатуваат во задолжителниот пензиски фонд на индивидуалната пензиска сметка на осигуреникот. Третиот столб е доброволно пензиско осигурување каде средствата се уплатуваат индивидуално, или пак од страна на работодавец на пензиската сметка на членот, а за истите не постои обврска за редовност во уплати или висина на уплати.
Depositphotos
Пресметката покажува дека вкупната просечна месечна уплата за пензиско осигурување во првата половина од годинава изнесува 12.597 (204 евра). За лицата кои се членови на двостолбното пензиско осигурување од вкупната сума, 12,8 проценти односно 8.576 денари (139 евра) се уплатуваат во Фондот за ПИОСМ, а 6 проценти односно 4.021 денари (65 евра) се уплатуваат во задолжителниот пензиски фонд на индивидуалната пензиска сметка на осигуреникот. Во нашата пресметка не го земавме доброволното приватно пензиско осигурување, бидејќи голем дел од македонските граѓани се‘ уште не уплаќаат во овие фондови иако тоа претставува одличен начин за зголемување на пензиските примања во иднина и поголема финансиска сигурност во пензиските денови.
Вкупната годишна сума која би се уплатила за пензиско осигурување во 2025 година би изнесувала 151.164 денари (2.457 евра). Од вкупната сума, членовите на вториот столб, би уплатиле 48.252 денари (784 евра) на нивната сметка во приватниот фонд, а 102.912 денари (1.673 евра) во Фондот за ПИОСМ.
Под претпоставка за долгорочно номинално зголемување на платата од 2,5 проценти годишно, што исто така подразбира пропорционално зголемување на износот на уплати во пензискиот систем, лицето кое започнало да работи на почетокот на оваа година и ќе има вкупно 40 години стаж до крајот на својот работен век за пензиско осигурување би требало да уплати 10.589.685 денари или 172.190 евра.
Автомобили
Најпродаван автомобил во Македонија во текот на 2024 година била „киа спортаж“, според „Кар индустри аналисис“ (carindustryanalysis). За нашата пресметка го земавме новиот основен бензиски модел кој чини 1.786.020 денари (28.900 евра).
Bloomberg Mercury
Доколку едно семејство купи шест автомобили со вакви карактеристики во текот на работниот век од кои два сега по актуелните цени, а наредните четири во наредните години, под претпоставен годишен раст на цените од два проценти, тогаш вкупниот трошок би изнесувал 236.708 евра.
Стан
Откако Агенцијата за катастар на недвижности престана да го ажурира регистарот на цени и закупи и Државниот завод за статистика престана да објавува просечни купопродажни цени по квадрат, во нашата земја нема официјални податоци за реалната вредност на становите. Затоа за потребите на оваа анализа ги користевме податоците од веб-платформата „ценаквадрат.ком“ (cenakvadrat.com) на која врз база на огласите за продажба на станови се пресметува просечна цена на станбениот квадрат во Скопје.
Depositphotos
Според платформата, во август просечната цена на квадрат станбена во главниот град изнесувала 1.871 евро. За да дојдеме до просечната големина на становите користевме податоци од Државниот завод за статистика според кои деловните субјекти од градежништвото лани во Македонија изградиле вкупно 5.405 станови со вкупна површина од 348.720 квадрати, чија просечна корисна површина е 64,5 квадрати.
Пресметката покажува дека за едно семејство да купи просечен стан во Скопје му требаат околу 120.000 евра. Со оглед на тоа што станува збор за сума која тешко кој може да дозволи да ја плати одеднаш во готовина, направивме пресметка колку би чинел еден ваков стан со земање кредит. Според официјалните податоци на Народната банка просечната камата на станбен кредит во јули годинава изнесувала 3,74 проценти. Под претпоставка дека за ваков стан е потребно да се уплати учество за кредит од 20 проценти кое изнесува околу 24.000 евра и да се подигне заем од околу 96.000 евра со рок на отплата од 30 години, на крајот ќе треба да се исплати камата од околу 64.000 евра односно вкупната сума која треба да се плати за еден ваков стан изнесува околу 160.761 евро.
Деца
Кога станува збор за трошоците за издржување на децата во Македонија не постои регулатива за минимален износ за издршка што треба месечно да го одвои еден родител. Во нашата земја по покрената бракоразводна постапка судот одлучува колкав износ е потребен за издршка во зависност од повеќе параметри како што приходи на родителот, потребите на детето и слично.
Depositphotos
Затоа за оваа анализа, земавме идеален пример од судската практика според кој родителот што не живее со детето треба месечно да исплаќа издршка од 25 проценти од личните примања. Како основ за пресметка на овој процент ја искористивме просечната нето плата во Македонија во првите шест месеци од годинава којашто изнесуваше 44.594 денари (725 евра). Под претпоставка за раст на нето просечната плата од два проценти во наредните години, пресметката покажува дека родителот треба да одвои околу 2,87 милиони денари (46.768 евра) за покривање на основните трошоци за издржување на едно дете до полнолетството. Разбирливо, сумата се удвојува ако станува збор за две деца односно изнесува 93.536 евра. При тоа, ако издршката продолжи поради школување до 26 години, тогаш сумата што треба да се одвои се зголемува на 4,47 милиони денари (72.728 евра) за едно дете или 145.457 евра за две деца.
Здравје
За пресметката за здравствени трошоци го искористивме процентот што од просечната бруто платата се одвојува за задолжително здравствено осигурување (7,5 проценти) плус дополнителниот придонес за здравствено осигурување за случај на повреда на работа и професионално заболување (0,5 проценти). Под претпоставка двајца сопружници во Македонија да земаат бруто просечна плата од 67.006 денари (1.089 евра), која во текот на работниот век би се зголемувала за 2,5 процента годишно, тогаш еден родител во текот на работниот век од 40 години бил исплатил 3,88 милиони денари за здравствено осигурување (63.177 евра) односно вкупната сума за двајца сопружници би била 7,77 милиони денари односно 126.354 евра.
Depositphotos
Сепак, треба да се земе предвид дека станува збор за пресметка на најминимални можни трошоци за здравјето, со оглед на тоа што голем број лекови и здравствени услуги се надвор од задолжителното здравствено осигурување и македонските граѓани редовно мора да одвојуваат повеќе пари од семејните буџети за оваа намена. Исто така, треба да се земе предвид дека се повеќе граѓани користат приватно здравствено осигурување.
Свадба
Во Македонија нема официјални податоци за просечните трошоци за стапување во брак односно за свадба. За оваа пресметка користевме проценка на порталот „во бело“ (vobelo.mk) кој е специјализиран за оваа тематика. Според проекциите на порталот за 2025 година, просечната свадба во Македонија со околу 200 гости би чинела од 10.000 до 14.000 евра, со опции за намалување или зголемување зависно од изборот на услуги и бројот на гости.
Depositphotos
Во проекцијата се вклучени трошоци за ресторан и мени од 25 до 50 евра по гостин, од 500 до 3.000 евра за музика (диџеј или музичка група), од 800 до 4.000 евра за венчаница и костум, од 1.000 до 3.000 евра за декорација и организација, од 800 до 2.000 евра за фотограф и снимател и од 500 до 2.000 евра за други трошоци. За потребите на нашата анлиза избравме средна цена од 12.000 евра како еднократен животен трошок, а под претпоставка дека брачниот бар би бил долговечен односно би немало бракоразводни постапки и трошоци за нови свадби, што се разбира не е секогаш случај во реалноста бидејќи во земјава од година во година расте бројот на разводи.
Домашни миленици
Според официјалните податоци од Агенцијата за храна и ветеринарство во Скопје има повеќе домашни миленичиња – кучиња отколку жители во некои градови во Македонија. Имено, заклучно со 2023 година во главниот град се евидентирани околу 33.500 кучиња, а прашање е колкав е реалниот број на кучињата и другите домашни миленици во целата држава кои не се пријавени кај надлежните органи. Тоа покажува дека голем број македонските граѓани се љубители на домашни миленици и дека се подготвени да одвојуваат пари од семејниот буџет за да уживаат во грижата, друштвото и љубовта на своите миленичиња.
Лична архива
Во недостиг од официјални податоци за висината на месечните трошоци за чување куче или мачка како домашни миленици, направиме анкета меѓу десетина лица кои чуваат помали и поголеми кучиња и мачки од реномирани раси, но и прибрани од улица.
Според одговорите, миналните трошоци само за прехрана на куче од средна големина се движат од 3.000 до 6.000 денари (50 до 100 евра), додека за мачиња од 1.800 до 3.000 денари (30 до 50 евра). Треба да се земе предвид дека трошоците се поголеми ако во пресметката се земат редовните ветеринарни прегледи, лекарствата, витамините, играчките и другите производи и услуги, како на пример повремен престој во хотел за миленици или документација потребна за патување надвор од земјата.
За нашата анализа земавме просек од 4.500 денари (73 евра) месечно за кучиња и 2.500 денари (40 евра) за мачиња. Пресметката покажува дека годишниот трошок за чување куче изнесува 876 евра, а за маче 480 евра. Под претпоставка на раст на овие трошоци од два проценти на годишно ниво, за триесет години континуирано чување куче едно семејство треба да одвои 33.537 евра, а за маче 19.472 евра.
Годишен одмор
Последните податоци на Евростат покажуваат дека просечниот годишен трошок за патување од лични причини (а не деловни) во 2021 година во Македонија изнесувал 269 евра по патување. Меѓутоа од тогаш нашата земја и светот доживеаја високи нивоа на инфлација коишто во Македонија во одреден период достигнаа безмалку до границата од 20 проценти.
Depositphotos
Под претпоставка дека трошоците за патување во изминатиов период по 2021 година растеле во просек по 15 проценти, тоа значи дека годинава просечното патување со четири ноќевања или повеќе за едно лице би чинело најмалку 470 евра.
Ако земеме пример за едно вакво патување годишно во старосната граница од 25 до 70 години и под претпоставка за просечен годишен раст на трошцоите од пет проценти, тогаш едно лице за 45 години би потрошило вкупно 74.589 евра за оваа намена.
Што ни кажува споредбата помеѓу САД и Македонија?
Трошоците за постигнување на целите на „американскиот сон“ во Македонија се повеќе од четири пати помали отколку во САД. Сепак, тешко е да се прават директни споредби поради методолошките проблеми при споредување на две многу различни национални економии. На пример, во Македонија, здравствениот и пензискиот систем се претежно јавни, додека во САД се приватни, иако постојат елементи на јавни системи во САД и приватни во Македонија.
Во принцип, веројатно е полесно да се постигнат целите на „американскиот сон“ во САД отколку во Македонија, иако многу зависи од областа на САД каде што се живее. Податоците за БДП по жител во двете земји покажуваат дека економијата на САД расте побрзо од македонската односно дека во последниве години повторно се зголемува јазот меѓу двете земји кога станува збор за овој показетел.
Со помош на Бранимир Перковиќ
.webp){kind=icon}
