.webp){kind=icon}
Можеби и не го достигна очекуваниот врв, но кредитирањето во следните месеци во земјите од регионот Адрија ќе почне да забавува. Аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ смета дека во периодот што следува неколку фактори ќе влијаат на банките потпретпазливо да одобруваат заеми и кон корпоративниот сектор, но и кон домаќинствата. Клучна меѓу причините е глобаното економско забавување, кое има значајно влијание и кај граѓаните и кај компаниите, а во однос на нивното расположение за позајмување. Секако, се очекува намалување и на побарувачката за кредити во кризни услови, но важен фактор е и најавениот раст на каматите кој е воден од потезите на централните банки и во овој регион, кои веќе ги зголемија основните камати. Во Македонија во јули забележан е годишен раст на кредитрањето од 9,7 проценти, што веќе алудира на забавување на трендот. Имено, во јуни годишниот кредитен раст кај вкупните кредити беше 10 отсто. Во оваа анализа ги опфаќаме податоците за кредитирањето во првата половина од годината, односно заклучно со јуни 2022 година.
Во овој период кредитната активност во регионот Адрија порасна доста солидно на годишна основа, со исклучок на Словенија, каде стапката е релативно ниска. Македонија со стапка на раст од 10 отсто, кредитниот раст годинава е највисок од сите пет земји. Во Србија годишниот кредитен раст е 7,1 отсто додека во Хрватска 6,4 отсто. Босна и Херцеговина заостанува со раст од 4,4 отсто, а во Словенија изнесува 2,3 отсто.
Ако се анализираат бројките за кредитниот раст од 2015 година наваму, во четири од петте земји стапките се двоцифрени. Така, во Србија кредитирањето во овој период пораснало за 53,3 отсто, во Северна Македонија 43,1 отсто, во Словенија 36,9 отсто и во БиХ 28,7 отсто. Единствено Хрватска има едноцифрен стапка на раст за анализираниот период од 7,9 отсто.
Кога станува збор за односот на износот на вкупните кредити во бруто-домашниот производ (БДП), во повеќето земји има своевидна стагнација во последните шест и пол години, а пад е забележан само во Хрватска, каде овој процент се намали од 80 отсто на 69 отсто.
„Развојот на ситуацијата во Хрватска може да се толкува како конвергенција со другите земји од регионот Адрија, каде што соодносот на кредитното салдо во БДП се движеше меѓу 55 и 70 проценти, што ја одразува реалноста на економските активности“, се вели во извештајот на аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.
Со други зборови, растот на учеството на кредитите во однос на БДП би барал силен економски раст и побрза конвергенција на економскиот развој во споредба со развиените земји од Западна Европа. Но, од друга страна, тоа значи дека постои видлив потенцијал за натамошен раст на кредитирањето во однос на нивото на БДП, особено ако според стапките што постојат во земји како Германија, каде што соодносот е 83 отсто, Австрија, каде што таа е на 92 отсто, или Франција и Шпанија, каде што таа бројка надмина 100 отсто.
Станбените кредити со побрз раст
Од анализата на податоците за кредитирањето, евидентно е и дека во последните десет години, учеството на кредитите на граѓаните во вкупните кредити бележи поголем раст во однос на кредитите на претпријатијата, кои беа историски подоминантни. Тоа може да се објасни со зајакнувањето на управувањето со ризиците во банкарскиот сектор и построгите правила за одобрување кредити, како и со фактот дека корпоративниот сектор вложи напори за оптимизирање на искористувањето на долгот.
Исто така, во последните десет години, зголемување на учеството на станбените кредити во вкупните кредити е забележано во речиси сите земји од Јадранскиот Регион, освен во Србија, каде што има пад од 47 на 39 отсто. Во Македонија има раст од 23 на 34 отсто, во Словенија растот е од 57 на 66 отсто, во Хрватска од 48 на 49 отсто, во Босна и Херцеговина од 19 на 23 отсто. Анализата на „Блумберг Адрија“ покажува дека овој раст се должи на зголемувањето на цените на недвижностите, пониските каматни стапки во набљудуваниот период, растот на реалните плати и подобрувањето на расположението на потрошувачите во годините пред пандемијата.
Каматите на кредитите на граѓаните во просек паднаа во речиси сите земји (за Босна и Херцеговина нема податоци), а сега тие варираат од 3,27 отсто во Словенија до 6,82 отсто во Србија. Пред десет години, бројките беа приближно двојно повисоки, помеѓу 6,19 отсто во Словенија и 12,06 отсто во Србија.
Очекувања на „Блумберг Адрија“
Очекувањата на аналитичарите секако најмногу се условени од должината на воениот конфликт и развојот на економската истуација во светот, но и во земјите од регионот.
Тимот на „Блумберг Адрија“ ги темели своите предвидување за забавување на кредитниот раст со најмалку три претпоставки. Како што и објавивме
анкетите меѓу банките во регионот покажуваат дека тие почнуваат да имаат повнимателен пристап во кредитирањето и на корпоративниот сектор и на домаќинствата, бидејќи предвидуваат дека глобалното економско забавување ќе остави свој белег и во двата сегменти.
Исто така, и самата побарувачка на кредити забавува во контекст на атмосферата на очекувањата за забавување на економскиот раст, па дури и можната рецесија во следните 18 месеци. Геополитичките тензии секако влијаат на смелоста во инвестициите, а инфлацијата, логично, влијае и на потрошувачката, односно инвестициите и на компаниите и на домаќинствата.
Во овие околности, третата логична причина за очекуваното забавување на кредитната активност е растот на каматните стапки во борбата против инфлацијата. Интересно е како во новите околности се менуваат и преференциите кога станува збор за видот на каматните стапки. Додека банките се повеќе ги фаворизираат променливите каматни стапки во однос на фиксните, кои доминираа во изминатите години во периодот на ниски каматни стапки, клиентите би претпочитале фиксна каматна стапка дури сега и не се импресионирани од промените во условите за задолжување.
