.webp){kind=icon}
Шаренолика е сликата во земјите од регионот Адрија кога е во прашање трговијата на мало. Словенија е единствената земја во која има висок годишен раст во овој сектор, додека Македонија е единствена во која има продлабочување на негативната стапка на годишниот раст. Иако подзабавен, висок годишен раст во малопродажбата има и во Босна и Херцеговина, а забавување на растот има и во Србија. Најблиску до Македонија е Хрватска, каде што стапката на годишен раст во трговијата на мало во јули падна на нула.
Аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ ги анализираше состојбите во овој сектор за секоја земја и ги откри главните причини за најновите трендови. Загрижувачки е што заедничко за сите земји е што се предвидува влошување на состојбата во трговијата на мало во наредниот период, главно поради очекувањата за намалување на економската активност и зголемување на невработеноста.
С.Македонија на дното
Трговијата на мало, освен со моторни возила и мотоцикли во С.Македонија имаше реален месечен раст од 10,3 проценти во јули, 2022 година, но стапката на раст на годишно ниво падна подлабоко во негативната територија на -4,4 проценти на годишно ниво (претходно -2,6 проценти), главно поради високите базни ефекти. Номинално, малопродажбата имаше раст за 16 проценти на годишно ниво и месечен раст од 10,5 проценти. Ова ја покажува магнитудата од ефектот на високите цени врз остварувањата на трговците на мало.
Намалувањето на продажбата на мало е најмногу видливо кај трговија на мало со храна, пијалаци и тутун (реален годишен пад од -11,7 проценти) и кај трговија на мало, освен со моторни возила, мотоцикли и гориво (реален годишен пад од -9,1 проценти).
Покрај високата споредбена основа, продажба на мало е намалена поради падот на реалните нето-плати (-3,6 проценти на годишно ниво во јуни, 2022 година).
„Поголем пад на продажбата на мало беше спречен со готовинското кредитирање каде има раст од 4,4 проценти на годишно ниво во јуни, 2022 година. Стапката на невработеност во Македонија има во седум последователен квартали до 14,8 проценти во првиот квартал од 2022 година, во споредба со 16 проценти во истиот период од претходната година“, укажуваат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.
Нема зима за словенечките трговци
Трговијата на мало, освен со моторни возила и мотоцикли во Словенија имаше реален месечен раст од 0,2 проценти во јули, 2022 година, туркајќи ја стапката на годишен раст до 25,1 проценти (претходно 22,6 проценти). Номинално, трговијата на мало се зголеми за 48,7 проценти на годишно ниво и за 3,1 процент на месечно ниво.
„Додека зголемувањето на реалниот раст во малопродажбата укажува на поголема количина на продадени стоки на годишно ниво, истовремено ефектот од инфлацијата и цените одиграа важна улога за номиналното зголемување - последното сигнализира зголемување на продажните бројки кај трговците на мало не само во однос на квантитетот туку и од аспект на вкупната вредност“, велат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.
Анализата на годишните промени за јули, 2022 година открива дека порастот во продажбата на мало е претежно видлива кај трговијата на мало со автомобилско гориво во специјализирани продавници (реален раст од 75,8 проценти наспроти номинален раст од 133,6 проценти) и кај трговијата на мало со непрехранбени производи, без гориво (реален раст од 8 проценти наспроти номинален раст од 13,5 проценти).
Меѓу факторите кои ги објаснуваат горенаведените бројки се зголемената потрошувачка кај домаќинствата што произлегува од ниската основа после ограничувањата за време на Ковид-19. Придонес имаа и заштедите на домаќинствата за време на периодот на пандемијата - депозитите на домаќинствата се зголемија за 5,1 проценти во јуни 2022 година, а кредитите во готовина се зголемија за 1,2 проценти на годишно ниво во јуни 2022 година.
Дополнително, стапката на невработеност во јуни, 2022 година изнесува 5,5 проценти, што е најниско ниво во последните 10 години. Во првата половина од 2022, имаше 6 милиони туристички ноќевања, што е за 4,3 милиони повеќе на годишно ниво.
„Гледаме дека забавувањето на годишниот раст е силно поврзано со падот на реалните нето-плати (-6,7 проценти на годишно ниво во јуни-2022 година). Трендот кај платите е доминантно поттикнат од високата инфлација. Усогласената инфлација се искачи на највисоко ниво од 2002 година, поттикната од влијанието на војната во Украина врз цените на стоките и врз синџирите на снабдување што го објаснува номиналниот раст кај продажбата на мало“, велат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.
Зголемен квантитетот на продажба и на цените и во Србија
Трговијата на мало, освен со моторни возила и мотоцикли во Србија имаше реален раст од 1,7 проценти на годишно ниво во јули, 2022 година, но стапката на годишен раст сепак забави до 4 проценти на годишно ниво (претходно 4,9 проценти), главно поради ефектот од повисоката споредбена основа. Номинално, трговијата на мало имаше раст од 22,1 проценти на годишно ниво и 2,9 проценти месечен раст во истиот период.
„Ова покажува дека има раст на количината на продадена стока, но и дека истовремено ефектот од инфлацијата и цените одиграа важна улога во зголемувањето во номинална смисла, кое е значително повисоко отколку реалниот раст“, велат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.
Зголемувањето на продажбата на мало е најмногу видлив кај трговијата на мало со автомобилско гориво во специјализирани продавници (реален раст од 11,8 проценти) и кај трговијата на мало со непрехранбени производи (реален годишен раст од 2,5 проценти).
Растот на приватната потрошувачка забави, откако беше анулиран ефектот од ниската споредбена основа предизвикана од пандемијата на Ковид-19, и се врати на одржлива динамика евидентирана во преткризниот период.
„Кога станува збор за изворите на потрошувачката, платите, како клучен извор, во мај пораснаа номинално за близу 14 проценти и реално за 4 проценти на годишно ниво (во двата случаи задржувајќи го темпото на раст). Зголемувањето се должи на поволните услови на пазарот на трудот што резултираше со зголемување на платите и вработеноста.
Има поголем прилив на дознаки во вториот квартал (за 43,5 проценти на годишно ниво), главно поради дополнителното олеснување на рестриктивните мерки во Европа и поголема мобилност на работната сила. Кредитната активност остана силна и покрај тоа што притисокот од зголемувањето на каматните стапки сè уште загрижува. Кредитирањето на домаќинствата во вториот квартал од 2022 година има просечен раст од 9,9 проценти, во споредба со 10,5 проценти од претходниот квартал. Кај готовинските заеми активноста е зголемена за 6,8 проценти на годишно ниво во јуни 2022 година“, велат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.
На негативна страна, стапката на невработеност во Србија се зголеми на 10,60 проценти во првиот квартал од 2022 година од 9,80 проценти последниот квартал од од 2021 година.
Хрватска на нула
Трговијата на мало, освен со моторни возила и мотоцикли имаше реален пад за 0,5 проценти во јули, 2022 година, туркајќи ја годишната стапка на реален на раст до 0 проценти (претходно 1,9 проценти). Во номинална смисла, трговијата на мало е зголемена за 15,3 проценти на годишно ниво и 0,3 проценти на месечно ниво.
„Ова покажува дека нема зголемување на количината на продадени стоки, но во исто време ефектот на инфлацијата и цените одиграа важна улога за бројките од продажбата на трговците на мало“, укажуваат од нашиот аналитички тим.
„Потрошувачка е поскромна во споредба со Словенија, а намногу беше под влијание од стапката на невработеност во Хрватска, која падна на 6,3 проценти во јули 2022 година од 7,4 проценти во истиот месец од претходната година. Кредитите во готовина се зголемија за 1,5 процент на годишно ниво во јуни 2022 година. Има силна поддршка од туристичката сезона - ноќевањата на странските туристи зголемени за 152 проценти на годишно ниво во првата половина од 2022 година“, велат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.
Оттаму потенцираат дека реалниот месечен пад во трговијата на мало, а како резултат на тоа и забавувањето на годишниот раст е силно поврзан со падот кај реалните нето-плати (-4,6 проценти на годишно ниво во јуни, 2022 година). Овој тренд кај платите доминантно е поттикнат од високата инфлација.
Големо влијание на високите цени во БиХ
Трговијата на мало, освен со моторни возила и мотоцикли имаше реален раст од 3,8 проценти на годишно ниво, но стапката на годишен раст сепак забави до 9,6 проценти (претходно 11,5 проценти) поради ефектите од високата споредбена основа. Номинално, трговијата на мало е во пораст од 18 проценти на годишно ниво и оствари месечен пад од -0,1 проценти. Ова ја истакнува магнитудата на ефектот од високите цени врз остварувањата во продажбата кај трговците на мало.
Растот на продажбата на мало е најмногу видлив кај трговијата на мало со непрехранбени производи, освен гориво (реален годишен раст од 15,7 проценти).
„Меѓу важните двигатели кои го поддржуваат зголемувањето на потрошувачката се граѓаните кои живеат во странство, а кои често се враќаат дома во текот на летните месеци, што доведува до раст на продажбата во трговијата на мало и во индустријата за прехранбени услуги. Кредитирањето во готовина има раст од 4,1 проценти на годишно ниво во јуни, 2022 година. Има пресврт кај чувствата на потрошувачите по повлекувањето на забраните за Ковид-19, како и годишно намалување на стапката на невработеност (-2,4 п.п. до 30 проценти)“, велат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.
Намалувањето на реалната нето-плата (-0,2 проценти на годишно ниво во јуни) дејствува негативно на навиките за трошење.
Црни прогнози
Аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ смета дека фундаментите на приватната потрошувачка во регионот Адрија одат во негативна насока.
„Нашиот став се заснова на отрезнување по силната туристичка сезона - рационализирање поради високите цени и неизвесноста за должината на покачена инфлација. Банките веќе ги заоструваат критериумите за одобрување заеми“, велат од нашиот тим.
Оттаму очекуват дека поместувањето на Светското првенство во фудбал за декември, во комбинација со божиќната сезона ќе има силен позитивен ефект врз малопродажбата, пред се кај електронски апарати.
Во однос на 2023 година, нашиот тим оценува дека иднината не е толку светла.
„Фактори кои се негативни и очекуваме и понатаму да се влошуваат во 2023 година се продолжување на негативните основи на пазарот на трудот, со оглед на општото слабеење на економската активност на локално ниво и во странство. Тоа ќе влијае врз намалување на платите и нивото на вработени. Ние очекуваме бројот на невработени да се зголеми во 2023 година. Притисок врз потрошувачката моќ - растечката инфлација низ
регионот ќе влијае врз можностите за трошење на граѓаните. Каматните стапки ќе бидат во пораст за да се намали атрактивноста на земање долгови“, сметаат од нашиот аналитички тим.
Дополнително, оттаму гледаат потенцијален надолен ризик во случај на повторно појавување на случаи со ковид-19, што ќе ја спречи физичката активност за купување.
