.webp){kind=icon}
Последната анкета на македонската Народна банка покажа очекувања за растот на економијата од само 2,6 отсто годинава. Слични процени (2,4 отсто) имаат и аналитичарите на „Блумберг Адрија“, според кои Македонија ќе биде претпоследна во регионот по растот на БДП.
А како до економско закрепнување со ваква динамика на раст на македонската економија?
Неопходен е политички консензус
Според дел од домашната стручна фела, за долгорочен раст на економијата се потребни и политички консензус и конзистентни политики.
„Изборите се интересна варијабла, не треба да го заборавиме делот на клучните реформи и поставување консензус околу истите тие. Гледаме дека сега за спротивставени политички платформи – едни за зголемување на даноците, другите за намалување. Едни за еден начин на привлекување странски директни инвестиции, други за друг, не смееме да создаваме конфузија околу клучните моменти, сектори и столбови за развој на нашата земја. Тука мора да праќаме заеднички и усогласени сигнали“, вели универзитетскиот професор Борче Треновски.
Борче Треновски (ТВ-гостување)
Блумберг Адрија
Според Tреновски, потребни се реформи и ремонт на главните мотори на економскиот раст.
„Генерално, се покажа дека претходната година очекувањата ни беа дека растот ќе биде речиси двојно поголем од она што го имавме, а млитавиот раст беше евидентен и во ЕУ. Во иднина прогнозите се малку попозитивни, односно се очекува дека нашата странска ефективна побарувачка ќе закрепне, дека притисокот врз цените и глобалната инфлација што ја имавме се веќе зауздени, се очекува и затегнатите финансиски услови полека да се релаксираат. И тие услови ќе создадат услови за да може да размислуваме за попозитивен раст. Но тоа не е пресудно за структурните реформи. Има многу нешта што треба да ги направиме, ни треба ремонт на моторите на растот ако сакаме да го пресретне она што доаѓа во иднина. Ова го кажувам од причина што конкурентноста на нашата економија е сè уште доста скромна. Институционалните реформи е неопходно да се направат што побрзо, не само правосудните системи, антикорупцијата и ефикасноста во трошењето на јавните расходи, тука се и зајакнувањето на социјалните системи, здравството и образованието, вложувањето во човечки капитал... Треба да направиме сè за да создадеме една отпорна економија на глобалните потреси, бидејќи во спротивно сме премногу ранливи и дури ваквите стапки на раст се под знак прашалник“, вели Треновски.
Сличен став има и претседателот на Фискалниот совет, Глигор Бишев.
Глигор Бишев (ТВ-гостување)
Блумберг Адрија
„Македонската економија е лидер на Балканот по отвореноста и растот премногу зависи од извозната побарувачка, а знаеме дека во период на раст на каматните стапки, особено забавија економиите на ЕУ. Сепак, за 2024 година во поглед на растот на ЕУ се поповолни. Вториот фактор што ќе влијае на растот се структурните промени и зголемување на потенцијалот за раст. Стратегијата за економски развој што ја направија домашни водечки странски економисти, а беше доставена и до парламентот, презентира две сценарија - сценарио за долгорочниот раст, во кое без реформи растот би изнесувал околу 2,5 отсто и, второ, сценарио дека доколку би се реализирале очекуваните структурни поместувања, растот би изнесувал околу 4,5 отсто. Останува на носителите на економските политики, на економските субјекти да направат консензус за кое сценарио ќе се определат“, вели Бишев.
Блумберг Адрија
Меѓу другото, Бишев посочува дека е неопходно државата да се насочи кон зголемено производство на производи со поголема додадена вредност и инвестиции во автоматизација и дигитализација на економијата.
И јавниот долг може да го „изеде“ растот
Покрај структурните реформи, кои експертите ги посочуваат како пресудни за поголем раст и развој, она што е особено важно се управувањето и одржливоста на јавниот долг.
„Штом ќе се надмине нивото на јавен долг над 55 отсто од БДП, враќањето назад е тешко“, посочува Треновски.
Блумберг Адрија
„Друг момент е начинот на трошење на парите од задолжувањата. Повеќе истражувања сè уште покажуваат значајна неефикасност во трошењето на јавните ресурси и дека со истите расходи што ги правиме би можеле да имаме 20 проценти поголем аутпут во нашата земја како социјални, економски и други јавни услуги. Во јавниот сектор, во капиталните инвестиции, неефикасноста е уште поголема. Ако на пример имате инфраструктурен објект и носите одлука што не придонесува за зголемување на приватните инвестиции, и да го изградите, ако нема поврат од него, тогаш имате залудно потрошени пари. Тука лежат клучниот проблем и ранливост на нашата економија. Веќе се задолживме, гледаме дека иако се очекува олабавување на пазарите, треба да размислуваме што ако ситуацијата се влоши. Да не дојде ред нашиот поврат да го правиме во ситуација кога нашата економска активност ќе биде уште помала отколку сега“, вели професорот.
Блумберг Адрија
Претседателот на Фискалниот совет посочува дека зголемените каматни стапки ги зголемија и трошоците за сервисирање на јавниот долг во 2023 за речиси два и пол пати, а ефектите, како што вели, ќе се почувствуваат најмногу во 2024 и 2025 година, кога се очекува, во однос на претходната базична година, кумулативно расходите за камати да се зголемат речиси четири пати.
„За да го амортизира оваа зголемување, Министерството за финансии ја зголеми задолженоста со повисоко темпо на домашниот пазар, каде што каматните стапки растеа побавно во однос на меѓународните финансиски пазари, каде што каматните стапки се зголемија речиси за пет-шест пати. Ние го поздравуваме тоа и цениме дека тоа е прудентно управување со фискалната политика, меѓутоа мора да се стави под контрола натамошното задолжување и во буџетот за 2024 година е предвидено буџетскиот дефицит да се намали на 3,5 проценти, што е исклучително голем напор и навистина сериозна и амбициозна цел. Носителите на економските политики најверојатно ќе мора да преземат дополнителни мерки за контрола на јавните расходи доколку сакаме да имаме меко спуштање на буџетскиот дефицит“, потенцира Бишев.
