Федералните резерви на САД (Фед) и Европската централна банка (ЕЦБ) на последните состаноци за монетарната политика останаа на стендбај во однос на каматните стапки. Во ситуација кога претставниците на ЕЦБ се приближуваат кон нивната одлука за стапката на 6 јуни, како момент за почеток на намалување на трошоците за задолжување, од другата страна на Атлантикот има очигледен пресврт во траекторијата на Федералните резерви (Фед), при што претседателот Џером Пауел минатата недела сигнализираше дека на банката „ќе ѝ треба подолго од очекуваното“ за да се увери дека инфлацијата е под контрола.
Додека инвеститорите типуваат која банка и кога ќе почне да ги намалува трошоците за задолжување, анализираме какви беа досегашните политики на централните банки во регионот Адрија.
Потезите на двете централни банки ги следат и земјите од регионот, освен Босна и Херцеговина, каде што зголемувањето на каматните стапки како инструмент за намалување на инфлацијата не е опција. Имено, рацете на Централната банка на оваа земја се врзани со нејзината поврзаност со валутен одбор.
Сепак, во сите овие земји се забележани слични трендови или однесувања, како на банките, така и на клиентите - домаќинствата и компаниите. Исплашени од брзиот раст на трошоците за задолжување на светските пазари на капитал, клиентите се насочија повеќе кон кредити со фиксни каматни стапки, веќе постојните долгови беа репрограмирани, а пласманот на кредити забележа мал пад.
Македонија - прв пад на каматите можен во втората половина од 2024 година
Во Македонија растот на каматната стапка започна во април 2022 година, а оттогаш досега петнаесетина пати беше коригирана во нагорна линија. Па, од нивото на 1,25 се искачи на 6,30 отсто.
На последната седница, која се одржа минатата недела, Народната банка повторно остана на пауза и по петти пат ја задржа каматната стапка на 6,30 отсто.
А доколку движењата и на фронтот на девизниот пазар и на фронтот на инфлацијата продолжат на одржлива основа, тогаш постои простор за одредени промени во монетарната политика во втората половина од годинава, вели во интервју за „Блумберг Адрија“ вицегувернерката на Народната банка, Ана Митреска, на прашањето кога би можело да се очекува пад на каматните стапки.
Ана Митреска
Bloomberg Adria
„Тоа што не смееме да го заборавиме е дека водиме политика на стабилен девизен курс на денарот и затоа за нас како централна банка исто така е важно да видиме дека тековно поволните движења за девизниот пазар, каде што нема притисок врз девизниот курс, опстојуваат и во следниот период, а проектираната патека на резервите е конзистентна со она што го оценуваме како адекватно ниво на девизни резерви. Се разбира, и одлуката и однесувањето на Европската централна банка имаат влијание врз функцијата или начинот на кој реагираме“, вели Митреска.
Дека сè уште нема терен за намалување на каматните стапки, барем во првата половина од годината, смета дел од стручната фела.
Според Синиша Наумоски, претседател на Академскиот совет на Академијата за банкарство и информатичка технологија (АБИТ) и претставник на Управниот одбор на институтот за бизнис и менаџмент „Хајделберг“ во Скопје, главен ризик на глобално ниво се геополитичките тензии меѓу Израел и Иран, а на домашен терен инфлаторен притисок носи растот на платите.
Синиша Наумоски (ТВ-гостување)
Bloomberg Adria
Дури и да почнат да паѓаат каматите во вториот квартал од годината, тој смета дека стопанството годинава нема да почувствува некое олабавување од аспект на каматите на кредитите.
„За жал, да бидам објективен, ефектот ќе се почувствува наредната година доколку ублажуваме со паѓање на каматните стапки во втората половина од 2024 година. Но, како што кажав, а тоа го истакна неодамна и Фич, поголемиот раст на профитите во самите компании може да очекува апсорбирање на овие притисоци од инфлацијата или од повисоките каматни стапки на монетарната политика“, смета Наумоски.
И Србија на пауза
Референтната каматна стапка на Народната банка на Србија последен пат беше променета во јули 2023 година. Така, референтната каматна стапка е 6,5 отсто.
„А ликвидноста на српскиот банкарски сектор е сè уште исклучително висока“, вели Милош Зечевиќ, директор на секторот за контрола и сметководство во „Ерсте банка“.
Милош Зечевиќ (ТВ-гостување)
Bloomberg Adria
„Ако зборуваме за тековната евроликвидност на српскиот банкарски сектор, таа е на 4,6 милијарди евра и тоа е дополнителен потенцијал за кредитирање, а кога зборуваме за динари, тој вишок изнесува над 500 милијарди. Кога зборуваме за постојните клиенти, од типот на кредитите ќе зависи и динамиката со која ефектите од ЕЦБ ќе се прелеат на локалниот пазар. Ако ставиме фокус на варијабилната каматна стапка и зборуваме за Еурибор, сите клиенти, како оние што имаат станбени кредити, така и правните лица врзани со Еурибор ефектите од намалување на каматите ќе ги почувствуваат постепено, бидејќи во моментов пазарите очекуваат намалување од околу 100 базични поени до крајот на годината“, Зечевиќ.
Аналитичарите на „Блумберг Адрија“ очекуваат и дека НБС ќе ја следи ЕЦБ во пресвртот на монетарната политика, а првото намалување на каматните стапки за 25 базични поени ќе биде одлучено на следниот состанок на ЕЦБ во јуни.
Потоа, до крајот на годината очекуваат намалување на стапката за дополнителни 75 базични поени, со што тримесечниот и шестмесечниот Еурибор ќе се сведе на три отсто до крајот на 2024 година.
Словенија и Хрватска ќе ја следат ЕЦБ
А како повисоките каматни стапки ќе влијаат на државните задолжувања? Ова прашање беше фокус на интервјуто со словенечкиот професорот Мојмир Мрак, кој смета дека повисоките каматни стапки не влијаеле значително на товарот на долгот на Словенија, бидејќи тој расте бавно.
„Уделот на националниот долг во БДП бележи опаѓање во последните години, што е резултат на повисокиот економски раст и помалиот долг“, вели тој.
Мојмир Мрак
Bloomberg Adria
„Меѓутоа, во светот во моментов има толку многу геополитички ризици, а една работа може значително да промени сè, дури и да тргне во сосема друга насока, односно во насока на зголемување на долгот“, предупредува Мрак.
Тој додава дека евентуалното влошување на геополитичките ризици на Блискиот Исток може да ги зголеми цените на нафтата, што би можело да ја разгори инфлацијата нагоре, а со тоа да се влијае на одлуките на централните банки за намалување на каматните стапки.
Во случај на стабилни услови, тој смета дека каматните стапки и при евентуално постепено намалување, во иднина нема значително да се разликуваат и дека ќе станува збор за „нијанси“.
Би било соодветно да се намали сегашното ниво на ограничувања на монетарната политика доколку инфлацијата продолжи да се движи кон целта од 2 отсто, ова е пораката што ја упати ЕЦБ по последниот состанок. Но, кога станува збор за Хрватска, земјата е далеку од таа цел, со инфлација од 4 проценти.
„Нивото на инфлација не е многу загрижувачко, но гледаме дека трендовите се спротивни од европските. Во голема мера овој тренд е поттикнат од цените на храната. Таму инфлацијата е уште поголема. Главен двигател на тоа е и вградувањето екстра-профит во цените. Она што е присутно во Хрватска е многу субјективен пристап на сите засегнати страни кон крајниот потрошувач. Цените се зголемуваат и повеќе од пазарната логика“, вели хрватскиот финансиски советник Хрвоје Јапунчиќ.
Хрвоје Јапунчиќ (лево)
Bloomberg Adria
Јапунчиќ зборуваше и за тоа уште колку време Хрватска ќе биде на чело на неславната листа за најлоши земји по инфлација во еврозоната.
„Ако се погледне сезонското и традиционалното поскапување во туристичката сезона, сепак треба да се очекува корекција на цените. И минатата година го видовме тоа во август. Имаше туристи, но немаше потрошувачка. Можно е пазарот таму да си го направи своето. Доколку нема големи геополитички потреси, Хрватска и во иднина ќе биде на врвот на листата на земји членки на еврозоната кога станува збор за инфлацијата“, вели тој.
БиХ без автономија во монетарната политика
„Што се однесува на Босна и Херцеговина, монетарната политика, иако оперативно има мал простор за маневар, немаше значително влијание врз банкарската активност“, посочува деканот на Економскиот факултет од Мостар Игор Живко.
Како механизам за координација, тој ја истакна референтната каматна стапка како обид на централната банка и банкарските агенции да ги усогласат трошоците во земјата со еврозоната.
Игор Живко (ТВ-гостување)
Bloomberg Adria
„Овие мерки што ги имаме во еврозоната, а кои преку банкарскиот систем се прелеваат во Босна и Херцеговина, на некој начин се всушност алтернатива“, вели тој.
Коментирајќи ја приврзаноста со валутниот одбор, тој нагласи дека Централната банка на БиХ води политика во согласност со принципите на валутниот одбор, што ја ограничува нејзината автономија во донесувањето монетарни одлуки.
„Централната банка е автономна во тоа, односно го спроведува тој принцип што всушност не ѝ дава дискрециски права, односно нема можност да спроведува дискрециска монетарна политика“, вели Живко.
.webp){kind=icon}