.webp){kind=icon}
Деловното опкружување во регионот Адрија е комплексна мешавина од сè, при што секоја земја има уникатни можности и предизвици. Емиграцијата е најголемиот ризик со кој се соочуваат компаниите. Прашавме неколку компании по случаен избор како се разликуваат деловните опкружувања во земјите од регионот.
Поради културните карактеристики, деловниот пејзаж во земјите од регионот Адрија можеби на прв поглед изгледа униформно, но повнимателен поглед ги открива клучните разлики. За да ги разбереме овие разлики, контактиравме со четири компании присутни во регионот: групација „Триглав“, „Нова Љубљанска банка“ (НЛБ), „Фајзер“ (Pfizer) и „Петрол“.
Очигледни разлики произлегуваат од нивото на развој и европската интеграција, како и од потенцијалот за иден напредок. Најголемиот ризик што го препознаваат компаниите е сè побрзата емиграција. Како се справуваат со овие предизвици? Кои се нивните стратегии за надминување на културните разлики и за користење на регионалниот потенцијал?
Прогнозите на Меѓународниот монетарен фонд покажуваат дека економскиот раст на пазарите во регионот Адрија оваа година ќе се движи од два отсто во Босна и Херцеговина (БиХ) до 3,5 отсто во Хрватска, додека стапката на невработеност ќе биде највисока во БиХ (17,2 отсто), а најниска во Хрватска (6,5 отсто). Во земјите од регионот меѓу клучните идни предизвици за одржување на економскиот раст ќе бидат контролата на јавната потрошувачка, поддршката на инвестициите и унапредувањето на деловната клима, наведуваат тие.
Политичкиот ризик се рефлектира и во пристапот на земјите до финансиските пазари. Тоа станува особено важно во контекст на финансирањето на државните буџети во услови на раст на каматните стапки.
Во регионот Адрија, само Словенија и Хрватска имаат инвестициски кредитен рејтинг, додека другите земји се во категоријата шпекулативен (ѓубре) рејтинг, поради што инвеститорите бараат дополнителна премија за ризик. За десетгодишната српска еврообврзница инвеститорите бараат принос од 6,7 отсто до достасување, за хрватската обврзница со истиот рок 4,0 отсто, а за словенечката обврзница 3,6 отсто. За петгодишната обврзница на Македонија, која во моментов нема десетгодишна обврзница, инвеститорите бараат принос од 6,7 отсто. Босна и Херцеговина нема издадено меѓународни обврзници. Инвеститорите за поголем ризик во врска со Србија, Македонија и БиХ бараат најмалку три процентни поени поголем поврат на инвестициите деноминирани во евра, како и компаниите што инвестираат во споменатите земји, чија основна валута е еврото.
Групација НЛБ: Гледаме голем потенцијал за раст
Групацијата НЛБ е банкарска и финансиска компанија со долгорочен интерес во Југоисточна Европа. „Имаме долгорочно присуство на овие пазари и гледаме голем потенцијал за раст, особено поради очекуваниот побрз раст во споредба со другите пазари во близината“, велат од НЛБ, која работи во Словенија, Србија, Босна и Херцеговина, Македонија, Црна Гора и на пазарот во Косово.
Блаж Бродњак, извршниот директор на „Нова Љубљанска банка“, неодамна отворено најави формирање таканаречена балканска банка, откако минатата година НЛБ успеа да ја преземе словенечката подружница на руската „Сбербанк“ и да ја интегрира српската „Комерцијална банка“, која освен во Словенија, работи на пет други пазари во Југоисточна Европа. Бродњак не ја отфрли можноста за дополнително среднорочно преземање, а особен интерес покажува и за проширување во Хрватска и во Албанија.
Од економска гледна точка, НЛБ најголема можност за раст гледа во зелената транзиција и изградбата на инфраструктура што моментално недостига, што на регионот би му дало дополнителен развоен поттик, додека од општествено-политички аспект гледа исклучителна можност во пристапот кон Европската Унија (ЕУ).
Bloomberg Mercury
„Регионот, како и цела Европа, се соочува со предизвици барајќи економски услови на висока инфлација и повисоки каматни стапки, што укажува на забавување на реалниот економски раст во регионот и зголемување на одредени ризици“, оценува НЛБ.
Наедно, забележуваат дека повеќето компании од регионот во тие неизвесни услови влегле добро подготвени и главно во добра финансиска состојба, со различни мерки за управување со ваквите ризици. И покрај сè што е наведено, тие остануваат оптимисти за континуираното успешно работење на регионалната економија. Во исто време иселувањето од големи размери е препознаено како клучен ризик за регионот, кој поради недостигот од соодветна работна сила веќе предизвикува сериозни предизвици на полето на вработувањето.
„Фајзер“ - Хрватска: Словенија и Хрватска постабилни и попредвидливи
„Фајзер“ - Хрватска е дел од глобалната фармацевтска компанија „Фајзер “, една од најголемите фармацевтски компании во светот, која се занимава со развој, производство и трговија на различни лекови и вакцини. Поради различните законодавни рамки и здравствени системи во регионот Адрија, фармацевтскиот гигант работи во различни услови. Во однос на усогласеноста со регулативата, Словенија и Хрватска, како членки на ЕУ, се придржуваат до строгите стандарди поставени од Европската агенција за лекови (ЕМА). Во земји како Србија и Босна и Херцеговина, законодавната рамка е поконкретна. „Ние активно учествуваме во обработката на локалните регулативи за да се осигураме дека нашите иновации се достапни за секого, без оглед на различните регулаторни рамки“, објаснуваат од „Фајзер“.
Во земјите што не се членки на ЕУ, тие се фокусираат првенствено на надминување на бариерите поврзани со достапноста и цената на производите. „Деловното опкружување во земјите членки на ЕУ, како Словенија и Хрватска, е постабилно и попредвидливо поради усогласените регулативи и политики“, велат тие.
Од гледна точка на потрошувачите, тие не забележуваат голема разлика меѓу земјите бидејќи постои универзална побарувачка за ефективни лекови. На пример, во Словенија и во Хрватска се обидуваат да ги исполнат високите очекувања на потрошувачите. Во земјите надвор од ЕУ, каде што акцентот е повеќе на достапноста, иновациите се усогласуваат со основните потреби и очекувања на потрошувачите.
Во самото управување со разновидната фармацевтска сцена на регионот Адрија, тие се фокусирани на приспособување и усогласување на иновациите во однос на специфичните потреби на секоја земја. За идните инвестиции, тие постојано ги проценуваат можностите низ регионот, земајќи предвид различни фактори, како што се пазарниот потенцијал, регулаторната средина и локалните екосистеми за здравствена заштита.
Со изградбата на нов производствен капацитет за висока технологија во Хрватска, тие веруваат во потенцијалот на регионот Адрија. „Тоа е стратегиски потег насочен кон искористување на локалните компетенции, зголемување на производствените капацитети и зајакнување на нашата посветеност за обезбедување иновативни решенија за пациентите“, објаснуваат тие.
Идниот производствен капацитет ќе се простира на 11 хектари и ќе биде опремен со високотехнолошка опрема за производство на софистицирани лекови. „Фајзер“ потпиша и меморандум за разбирање со Владата на Србија како потврда за партнерството во новиот биоекономски центар „Био4 кампус“. „Кампусот е дизајниран да претставува препознатлива точка на светската мапа на развој во областа на биомедицината, биоинформатиката, биотехнологијата и биодиверзитетот“, додаваат од „Фајзер“.
Групација „Триглав“: Можност за органски раст на осигурителните компании во регионот
„Во областа на осигурувањето, словенечкиот пазар е особено добро развиен, додека другите пазари во регионот во моментов се релативно неразвиени, но имаат голем потенцијал за развој“, велат од групацијата „Триглав“, една од најголемите осигурителни финансиски групи во регионот Адрија. Тие се присутни во шест земји од регионот: Словенија, Црна Гора, Србија, Босна и Херцеговина, Македонија и Хрватска.
Според нивното мислење, општото однесување на потрошувачите во целиот регион Адрија, со исклучок на Словенија, се разликува од поразвиените земји, што е последица на разликите во степенот на развој на економијата и деловното опкружување.
„Потрошувачите од Западен Балкан имаат ниска свест за важноста на осигурувањето, што резултира со висока ценовна чувствителност на осигурениците. Потрошувачите претпочитаат осигурување имот, особено задолжително осигурување од одговорност при користење возило, а побарувачката за животно осигурување останува на ниско ниво поради неразвиеноста на пазарот“, заклучуваат оттаму.
СТА
„Пазарите во регионот Адрија се помалку развиени од европскиот просек, што следствено отвора многу можности за конвергенција на пазарот и органски раст на осигурителните компании“, сметаат во групацијата. Тие неодамна забележаа такви трендови, особено во делот на дополнителното здравствено осигурување, кои најбрзо се развиваат на осигурителните пазари во Србија, Црна Гора и Македонија.
Понискиот степен на развој на осигурителниот пазар во земјите од регионот Адрија отвора големи можности за иднината. Тие ќе продолжат да се фокусираат на органскиот раст, а во случај на соодветни можности, не исклучуваат превземања или проширување во осигурителниот бизнис и управувањето со средства.
„Петрол“: Неодамнешното регулирање на цените на владата стана клучно
За групацијата „Петрол“, словенечка енергетска компанија, локалните економски услови, како што се економскиот раст и инфлацијата, како и потрошувачката и динамиката на производството, играат клучна улога во обликувањето на стратегијата и оперативниот пристап. „Неодамна клучни беа и потезите на државните органи во однос на регулирањето на цените и маржите и пазарите на енергија“, посочуваат во „Петрол“, кој е присутен пред сè во земјите од Југоисточна Европа, како Словенија, Хрватска, Србија, Босна и Херцеговина, Црна Гора и на пазарот во Косово.
Во некои земји тие наидуваат на постабилна и попредвидлива средина, додека другите пазари се подинамични и бараат поголема флексибилност. „Често се појавуваат разлики во областа на регулативата, културните обичаи и локалните економски трендови“, додаваат тие.
За разлика од другите компании, „Петрол“ забележува дека навиките на потрошувачите варираат од земја до земја. „Во некои региони потрошувачите се почувствителни на цените, додека во други повеќе го ценат квалитетот или брендираат. Секогаш учиме од тие разлики за да обезбедиме најдобра можна услуга“, објаснуваат тие.
Во стратегискиот период до 2025 година остануваат присутни на сите пазари, со фокус на Словенија, но и на Хрватска, каде што сакаат да го прошират своето клиентско портфолио преку продажна мрежа во делот на енергетските производи и услугите за енергетска транзиција, како и инвестирање во производството на електрична енергија од обновливи извори. Во Србија планираат да го зголемат уделот на пазарот во продажбата на енергетски производи.
Меѓу главните инвестициски проекти годинава се реновирањето на 11 продажни места во Хрватска и планираната изградба на две продажни места во Љубљана. До крајот на годината ќе започне со работа и соларниот парк во областа Книн.
