Чекај, канабисот конечно станува легален во Холандија?

Вообичаена заблуда е дека тревката е легална во Холандија. Не е.

Веќе пет децении официјалната политика на државата беше да се толерира продажбата на мали количества марихуана на места што локално се познати како кафулиња. Меѓутоа, поседувањето на повеќе од пет грама тревка е нелегално, како и неговото одгледување за комерцијални цели, иако во практиката властите честопати знаат да замижат пред тоа.

Сега трговијата со канабис ќе излезе од сенка. Почнувајќи од средината на декември, на група од три официјално одобрени компании за првпат ќе им биде дозволено да одгледуваат марихуана и да ги снабдуваат кафулињата во земјата.

Црниот пазар на канабис во Холандија моментално вреди околу 1,3 милијарда евра (1,4 милијарда долари) годишно. Истражувачите од „Прохибишн партнерс“ (Prohibition Partners), компанија за собирање податоци за канабис, предвидуваат дека во првата година од регулираната продажба може да се достигне износ од 158 милиони евра, а ако експериментот успее, Холандија „наскоро ќе стане еден од најголемите легални пазари на канабис во Европа, со продажба од над 250 милиони евра во 2027 година“ во градовите што учествуваат во експериментот.

Bloomberg

Годините на притисок од градоначалниците на малите градови и кампањите за одгледувачи на крајот ги префрлија политичките ветришта во корист на застапниците за канабис. „Холандија долго време е во застој“, вели Рик Бренд, сопственик на кафулето „Барон“ во градот Бреда, една од првите локации каде што се продава легално регулираниот производ. „Отсекогаш сум бил горд што продавам канабис. Никогаш не ми изгледаше како криминал, а сега остатокот од светот доаѓа до истиот заклучок“.

Во 2020 година владата избра 10 одгледувачи да учествуваат во експериментот, вклучувајќи ги и меѓународните компании „Вилиџ фармс“ (Village Farms International Inc.) од Канада и „Kaнаделар“ (CanAdelaar BV), која работи во Канада и во Австрија. Беа вклучени и осум холандски компании: едни беа новоосновани, додека други се занимаваа со одгледување марихуана за медицински цели.

Експериментот првично ќе биде од мал обем, со тројца одгледувачи, „Канаделар“, Фита (Fyta) и „Ардахтинг“ (Aardachtig), кои ќе ги снабдуваат кафулињата во Бреда и во Тилбург. На крајот на првиот квартал од 2024 година, пилот-проектот ќе се прошири уште во девет града, вклучувајќи го и источниот дел на Амстердам. Сопствениците на кафулиња во сите градови учесници ќе треба да купуваат само од одобрени производители, по почетниот преоден период. По најмалку четири години, владата ќе ги процени резултатите од експериментот и ќе утврди дали формално да ги промени законите во врска со канабисот.

Холандскиот министер за здравство Ернст Куиперс вели дека целта на пилот-проектот е да се создаде затворен систем за „контрола на целиот пат од одгледување до крајниот корисник“. Владата, на тој пат, ќе го следи влијанието врз нелегалниот пазар и криминалот, јавното здравје и користењето. „Ние сме пионери долго време“, вели Куиперс. „Луѓето се навикнати на тоа, што значи дека со тоа навистина се ограничува севкупната употреба“.

Тој го споредува пристапот што го презема Холандија со оној на Канада, која има лиценцирано комерцијално одгледување и регулативи за одгледување растенија дома за лична употреба. Во Канада немаше големо зголемување на употребата по легализацијата во 2018 година. Од економска гледна точка, легализацијата беше корисна. Една студија покажа дека канабисот придонел со 43,5 милијарди канадски долари (31,6 милијарда американски долари) во бруто-домашниот производ на Канада и дека во првите три години донел 15,1 милијарди канадски долари во државната каса.

Холандскиот експеримент моментално не е единствениот во Европа. Швајцарија исто така го тестира пазарот на рекреативниот сектор. Германија и Чешката Република разгледуваат нови предлози за регулирање на канабисот за лична употреба. Сепак, на Холандија ѝ беа потребни пет години и неколку коалициски влади за да го почне експериментот.

„Фита“ беше подготвена да започне со дистрибуција во кафулињата во мај 2022 година, но мораше да почека другите одгледувачи да профункционираат. „Седиме со скрстени раце повеќе од една година“, вели извршниот директор Фред ван де Вил. Тој вели дека доцнењата ја чинат компанијата милиони евра.

Bloomberg

Јетзе де Раад, извршен директор на „Холиграм“ (Holigram), брендот под кој работи „Грасмејерс“ (Grassmejers BV), вели дека имал првичен буџет од околу 25 милиони евра за објектот и дека неговата цел е да ги засади првите растенија марихуана во февруари. Во меѓувреме тој мораше да преговара за неколку пречки.

За некои одгледувачи, нешто толку едноставно како отворање банкарска сметка се покажа како „многу проблематично“, вели Де Раад. Банките се загрижени за перењето пари и индустријата за канабис. „Беше проблем и безбедниот транспорт од одгледувачите до кафулињата“, вели тој. Клучна владина одредба за време на експериментот беше да се осигури дека канабисот не може лесно да се украде, што е потенцијално скапа перспектива за одгледувачите.

А потоа, се разбира, дојде инфлацијата. „Сите цени се зголемија“, вели Де Раад, наведувајќи ги зголемените трошоци за градежни материјали и електричната енергија потребна за напојување на системите за осветлување, наводнување и греење.

Компанијата „Вилиџ фармс“, основана од холандски доселеници од САД и Канада, освен канабис, одгледува домати во Квебек и во Британска Колумбија. Компанијата излезе на берзата Nasdaq во 2019 година. „Речиси е како да се враќате дома“, вели Орвил Бовеншен, потпретседател за европски бизнис-развој и операции на „Вилиџ фармс“. „Ние сакаме да играме на (берзи) пазари чии правила ги знаеме, а во Холандија правилата се дефинирани како воспоставен пазар“.

Компанијата стана дел од холандскиот експеримент со стекнување мнозински удел во „Лели Холанд“ (Leli Holland BV), на која ѝ беше доделена една од последните дозволи за пилот-проектот. „Вилиџ фармс“ не очекува да ја има првата жетва до четвртиот квартал следната година и има за цел да биде позитивен во готовинскиот тек до втората година на производство, во 2025 година.

Истражувачите во „Прохибишн партнерс“ ги намалија своите проекции за првите две години од холандскиот експеримент, врз основа на очекувањата дека десет одгледувачи ќе продолжат да се соочуваат со пречки во синџирот на снабдување. „Тие исто така ќе се натпреваруваат со познати доставувачи на црниот пазар, бидејќи не секој регион од земјата ќе учествува во експериментот“, рече Лоренс Пуркис, водечки аналитичар во „Прохибишн партнерс“. Сепак, како што вели тој, холандскиот пилот-проект е „секако возбудлив, бидејќи е многу поголем од оној во Швајцарија“.

За многу одгледувачи што учествуваат, целосната легализација не може да дојде доволно брзо. „Мислам дека многу луѓе не разбираат колку е ова навистина револуционерно“, вели Бовеншен, додавајќи дека пилот-проектот означува „целосна промена од онаа каде што отсекогаш сме биле од политичка гледна точка“.

Она што ќе се промени е производството на големи количества канабис, што ќе привлече поголеми меѓународни компании и попрофесионални одгледувачи. „Мислам дека целиот систем ќе се подигне на повисоко ниво и затоа мислам дека ќе има многу повеќе професионализам во индустријата“, вели Бовеншен. „Луѓето што работат за нас се магистри по бизнис-администрација (MBA). Повеќето од нив се научници што се вклучени во истражување на растенијата и имаат докторат. Сега имате различна група на луѓе што доаѓаат во индустријата“.