.webp){kind=icon}
Американскиот претседател Џо Бајден во јули се трансформира од најголем товар во најголем херој за Демократската партија. Поради опасноста да се задржи предолго, стигна до точка да уништи голем дел од добрата волја и почитта што ги стекнал во текот на повеќе од 50 години во служба на американските граѓани. Со повлекувањето, прекуноќ стана пример за патриотизам. „Ја почитувам оваа функција, но повеќе ја сакам мојата земја“, рече тој за време на говорот во Овалната соба.
Оваа епизода е пример за една од најтешките работи што доаѓаат со поседувањето моќ: да знаете кога да се повлечете. Понекогаш се потребни децении за да се стигне до врвот - во случајот на Бајден имаше три обиди за влез во Белата куќа. Прераното заминување може да резултира со длабоко жалење за незавршената работа, додека предолгото останување може да го доведе во прашање опстанокот на тешко стекнатото наследство.
Да можете да го препознаете моментот кога треба да заминете е уметност со која се маневрира во деловниот свет во удобноста и тајноста на салата за состаноци или канцеларијата на главниот извршен директор, а работите се измазнуваат со совети на дискретни советници и соработниците. Но Вашингтон не функционира така. Одлуката на Бајден е најистакнатиот пример за тоа како може да се одвива оваа пресметка, но беше и најекспонирана во јавноста. Тоа е живо потсетување дека оние што го достигнуваат врвот, понесени од долгогодишното искуство во донесување тешки одлуки, често прават грешки кога станува збор за нивниот сопствен мандат.
Првата грешка при сукцесијата често се случува кога лидерот ќе го надмине рокот што сам си го поставил. За време на кампањата на Бајден во 2020 година, неговите советници им ја пренесоа на медиумите идејата дека тој ќе биде претседател само еден мандат, изјавувајќи за „Политико“ дека „практично е незамисливо тој да се кандидира за реизбор во 2024 година“. Очигледно не е баш така. Не знаеме што се промени и го натера Бајден да мисли дека е способен да ја извршува функцијата уште четири години, но знаеме дека требаше да ги слуша првобитните чувства.
Не е проблем јавно да се објави датумот на повлекување; всушност, некои би рекле дека таквиот потег е одраз на моќ. „Мудриот извршен директор ќе си постави сопствена временска рамка“, вели Бил Џорџ, постар соработник во бизнис-школата на Харвард и поранешен извршен директор во „Медторник“ (Medtronic). „Не треба да чекаат да бидат принудени да си заминат“. Меѓутоа, кога извршниот директор одредува датум, а потоа го игнорира, потенцијалниот талентиран наследник што чека во заднина станува фрустриран и заминува да бара подобра работа на друго место.
За време на неговиот прв мандат како извршен директор на „Волт Дизни“, Боб Игер толку пати го продолжи својот договор што тоа се претвори во шега. „Сакав да кажам дека овој пат сум навистина сериозен, но тоа го кажав и претходно“, рече Игер во 2019 година, кога им кажа на инвеститорите дека планира да замине за две години. Тоа веројатно не им звучело забавно на раководните лица што се стремеле кон неговата позиција. А кога Игер беше подготвен да му ја предаде некому работата, бордот на директори се најде во ситуација да нема многу опции. Избраниот наследник на Игер, Боб Чапек, остана само две години откако беше отпуштен по серија големи и забележителни грешки. Игер потоа веднаш се врати на работа, велејќи дека ќе остане само две години - доволно за да ги сврти работите на подобро. Никој не беше изненаден кога тој потоа го продолжи договорот до 2026 година.
Една од причините зошто Управниот одбор на „Волт Дизни“ повторно му го продолжи договорот на Игер е тоа што на директорите им требаше повеќе време да му најдат замена. Тие самите се виновни за овој хаос. Да, „Дизни“ е сложена компанија за управување и ѝ е потребен лидер што ќе може да се дружи со холивудските ѕвезди и успешно да вложува милијарди во медиумска и забавна сфера што постојано се менува. Но поголемиот проблем во моментот е што секој квалитетен кандидат би бил загрижен поради присуството на Игер и очигледниот отпор што тој го има кон пензионирањето, како и за речиси рефлексната реакција на одборот да го врати кога ќе стане тешко.
Одборот на директори на „Старбакс“ покажа сличен комплекс кога на двапати го враќаше поранешниот долгогодишен извршен директор Хауард Шулц кога компанијата наиде на проблеми. Тенденцијата на Шулц да се меша во бизнисот, како што беше случајот со неодамнешните критики во написот на Линкдин за актуелниот извршен директор и одборот на директори, веројатно го отежна наоѓањето силен извршен директор, кој од почеток ќе го замени.
Враќањето на Шулц и на Игер е показател дека и тие и одборот на директори веруваат дека се повеќе од способни да ја завршат работата. Други компании, како што се „Боинг“, „Катерпилар“ и „Таргет“, испратија слична порака кога ја укинаа, подигнаа или се откажаа од задолжителната возраст за пензионирање за да ги задржат своите извршни директори. Таквиот потег завршува со поткопување на талентираните кадри во компаниите на кои им е испратена порака дека никој друг не може да биде голем шеф. Бајден ја направи истата грешка кога тврдеше дека треба да остане во трката затоа што има најголеми шанси да го победи Доналд Трамп, како и искуство да ја води земјата во толку клучни моменти. Тоа имплицитно го наметнува прашањето зошто Камала Харис, неговата заменичка и сега избрана наследничка за функцијата, не се сметаше дека има способност да се истакне од самиот почеток.
Катастрофалниот настап на Бајден во претседателската дебата на 27 јуни го илустрира она што можеби е најтешко да го прифатат постарите лидери: перформансите опаѓаат со возраста. Има, се разбира, исклучоци, како што е Ворен Бафет, иако студија од 2016 година објавена во „Журнал оф емпирикал фајненс“ (Journal of Empirical Finance) покажа дека за секоја година старост на извршниот директор, вредноста за акционерите опаѓа за 0,34 проценти во компаниите на листата S&P 1500 (индекс на перформанси на акции), со кои главно управуваат извршни директори постари од 68 години. Компаниите управувани од најмладите извршни директори (помлади од 42 години) биле за 2,31 отсто попрофитабилни на годишна основа во споредба со оние со кои управуваат најстарите извршни директори (над 68 години). (Истражувачите го зедоа предвид стажот, како и фактот дека помладите извршни директори ги привлекуваат брзорастечките компании.)
Инвеститорите сакаат помлади лидери
Колку некој ја задржал менталната јасност има врска со ова, но има и однесувањето. „Постарите извршни директори се повеќе загрижени за наследството и претпочитаат да избегнуваат ризици“, вели Брендон Клајн, професор по финансии на Факултетот за бизнис на Универзитетот во Мисисипи и еден од авторите на студијата.
Истражувањето на Клајн ги разгледа и задолжителните политики за пензионирање што 41 процент од компаниите од S&P 1500 ги имаат воведено за своите одбори на директори, но само 19 проценти ги примениле во случаите со извршните директори. Клајн и коавторот на истражувањето Адам Јор од бизнис-школата „Труласке“ на Универзитетот во Мисури првично мислеа дека акционерите ги користат овие политики за да ги заменат долгогодишните извршни директори со слаби перформанси. Наместо тоа, тие открија, споредувајќи ги можностите во компаниите чии извршни директори се блиску до возраста за пензионирање, дека возраста на извршните директори имала негативен ефект врз перформансите само во компаниите што немале задолжителна политика за пензионирање. „Во суштина, овие политики се ефективна алатка“, вели Клајн. „Во компаниите што имаат задолжителна политика за пензионирање се губи негативниот ефект поврзан со староста“.
Како на лидерите им е дозволено да потфрлат и сепак да останат на функцијата и како тоа има врска со нивниот внатрешен круг на луѓе? Некои шефови се опкружуваат само со луѓе што ги штитат од лоши вести и им кажуваат што сакаат да слушнат. Најблиските соработници на Бајден, наводно, до тој степен строго го ограничиле пристапот до претседателот за да ја прикријат неговата сè полоша состојба што неговите грешки во дебатата биле изненадување дури и за некои вработени во Белата куќа.
Конгресот ги фаворизира постарите членови бидејќи ја наградува долгогодишната служба, што е голем поттик да се остане таму. Демократската партија се потпира на долгогодишното искуство при доделувањето раководни позиции во комисии и претседателства. (Републиканците во Претставничкиот дом не остануваат толку долго бидејќи применуваат ограничувања на мандатот за тие позиции.) Должината на службата се почитува и во деловниот свет, со исклучок на Силициумската Долина, каде што младоста и иновативноста често се испреплетени. Но, остатокот од корпоративна Америка и Вашингтон можеби ќе сакаат да размислуваат да им дадат на своите лидери малку поголема моќ додека сè уште се млади, за да не даваат толку отпор при повлекувањето кога ќе остарат.
