.webp){kind=icon}
Словенија би се задолжила и во самураи-обврзници. Причина? Дистрибуција на ризикот. Таа одлука ги крена веѓите на многу економисти, па се запрашавме во кои валути позајмуваат државите од регионот. Најголем дел од долгот е во евра и американски долари, но наидовме и на некои егзотични валути, иако во помал број случаи.
Државното задолжување веќе некое време се интензивира, па државите бараат и поповолни извори на финансирање. Словенечката јавност неодамна беше изненадена од изјавата на министерот за финансии Клемен Боштјанчич дека Словенија размислува да се задолжи во Јапонија. Откривме дека Словенија е единствената земја во регионот Адрија што размислува за тоа. Од хрватското министерство за финансии велат дека сè уште не размислуваат за тоа, а од српското министерство велат дека годинава воопшто нема да се задолжуваат во девизи.
Станува збор за издавање на таканаречените самурајски обврзници - термин што се однесува на долгот на нејапонски издавач деноминиран во јени. Нивното име е секако егзотично во светот на обврзниците и за неупатените. Самураите се особено познати како воини обучени во боречки вештини и лојални на нивниот код на честа. Самото име самурај привлекува внимание. Според некои извори, таквите обврзници имаат уникатни карактеристики, како што се повисок принос и помал ризик во споредба со традиционалните обврзници. Освен тоа, нема директна врска помеѓу самураите и обврзниците.
Самурајските обврзници очигледно се вратија на агендата на источноевропските држави бидејќи тие се обидуваат да ги диверзифицираат своите извори на финансирање во време на зголемување на каматните стапки. Така, Полска, по една деценија отсуство, оваа година има намера да се врати на јапонскиот пазар, додека Романија ги откри првите планови за издавање самурајски обврзници.
„Главниот мотив за задолжување во земјата на изгрејсонцето е обично поповолната цена“, вели главниот аналитичар на „Блумберг Адрија“, Андреј Кнез. Затоа не е изненаден од интересот на земјите од Централна и Источна Европа за самурајските обврзници.
„Нестабилноста на среднорочните инфлациски очекувања укажува дека каматните стапки ќе останат високи долго време“, вели Кнез.
Да напоменеме и дека словенечкиот министер Боштјанчич додаде дека Словенија подоцна ќе се задолжува и во Кина.
Стапиците на „егзотичните“ задолжувања
Вистинската профитабилност на задолжувањето во јени може да се види само по пресметување на трошоците за осигурување од валутен ризик.
„Само кога збирот од каматата и цената на осигурувањето од валутниот ризик е понизок од каматната цена на долгот во евра и под претпоставка дека има голем интерес меѓу инвеститорите за емисијата, можеме да зборуваме за успешна стратегија за задолжување“, нагласува Кнез.
Истото тоа важи практично и за сите странски валути.
Оваа и во дел од минатата година Словенија веќе ги исполни сите потреби за рефинансирање на долгот и јавниот дефицит.
„Мислењата за дополнително задолжување покажуваат дека Владата има намера да обезбеди што е можно повеќе финансиски резерви под најдобри можни услови, додека во наредните месеци очигледно очекува понатамошен раст и подолго задржување на каматните стапки на високо ниво“, проценуваат аналитичарите на „Блумберг Адрија“.
Една влада или компанија се задолжува во странска валута од различни причини. Странските кредитори обично можат да понудат поповолни услови, но со тоа доаѓа и одреден ризик. Бидејќи надворешниот долг обично се деноминира во валутата на земјата издавач, наместо во валутата на заемодавецот, отплатата на таквиот долг во случај на економски пад во земјата позајмувач може да стане уште потешка.
Хрватска е најзадолжена, а Босна и Херцеговина најмалку
Додека долгот на некои членки на Европската Унија и на еврозоната (Грција, Шпанија, Италија, Франција итн.) е повисок од 100 отсто од бруто-домашниот производ (БДП), долгот на земјите од регионот Адрија е на значително пониско ниво. Ако се анализира долгот како процент од БДП, најзадолжена е Хрватска, каде што јавниот долг на крајот на 2022 година изнесува 73,5 отсто од БДП. Следува Словенија, каде што вкупниот долг изнесува 69,9 отсто од БДП.
Долгот на другите земји е значително помал во споредба со нивото на БДП. Во Србија и во Македонија степенот на задолженост е практично еднаков и изнесуваше нешто повеќе од 55 отсто од БДП. Најмал долг во однос на БДП на крајот на 2022 година оствари Босна и Херцеговина, нешто повеќе од 28 отсто. За споредба, просечниот јавен долг во евра на крајот на третиот квартал од минатата година изнесуваше речиси 93 отсто од БДП.
„Земајќи го предвид износот на долгот што достасува оваа година, потребите за задолжување на државите од регионот Адрија ќе бидат од 4 до 15 проценти од бруто-домашниот производ“, проценија аналитичарите на „Блумберг Адрија“ на крајот на 2022 година. Тие истовремено додаваат дека земјите од регионот Адрија првенствено ќе бараат пари на глобалниот пазар, додека обврзниците со побрз рок на достасување ќе бидат поатрактивни за инвеститорите, бидејќи ќе избегнуваат долгорочни ризици во неизвесни услови.
„Земјите како Словенија и Хрватска успеаја да ги намалат расходите за камати за јавните финансии на историски ниски нивоа, малку над процентот на БДП, пред сè поради падот на каматните стапки до крајот на 2021 година, а сега тој тренд се менува“, објаснуваат аналитичарите.
Еврото пред доларот
Словенија е членка на еврозоната и се финансира речиси исклучиво во евра. Само 1,7 отсто од целиот долг е деноминиран во долари, и тоа во две обврзници што достасуваат годинава, односно следната година. Хрватска, која стана членка на еврозоната во почетокот на оваа година, има значително поголем долг деноминиран во долари - речиси 17 проценти, додека остатокот е во евра. Србите имаат значително повеќе дисперзирани извори на финансирање - повеќе од половина од долгот е деноминиран во евра, помалку од 15 проценти во американски долари, а четвртина во српски динари. Повеќе од четири проценти од долгот на Србија е кај Меѓународниот монетарен фонд (ММФ), а другите валути покриваат значително помали акции. Меѓу нив се швајцарскиот франк, британската фунта, норвешката круна, па дури и јапонскиот јен и емиратскиот дирхам.
Босна и Херцеговина (БиХ) е исто така задолжена во јапонски јени, иако уделот на долгот на самураите од 1,7 отсто е релативно мал. Како и во другите земји од регионот Адрија, најголемиот дел од долгот, 66 проценти, е деноминиран во евра, додека БиХ има повеќе од една петтина од долгот кон ММФ. Помалку од пет проценти од долгот е деноминиран во долари, а преостанатите валути сочинуваат помалку од еден процент од долгот. Уделот на долгот на Босна и Херцеговина во странски валути, освен во евра, се намалува и од 44,4 проценти во 2017 година достигна ниво од само една третина од вкупниот долг до крајот на 2022 година.
Најликвидни се обврзниците во долари
Иако според аналитичарите задолжувањето со самурајски обврзници би можело да биде интересно за сите земји од регионот Адрија, имајќи ги предвид искуствата со меѓународното задолжување, би било нереално да се очекува дека земјите како Босна и Херцеговина или Македонија би можеле успешно да се задолжуваат во јени.
„Овие земји не само што поретко позајмуваат во странски обврзници туку и во помали износи, што ги обесхрабрува големите светски банки да склучуваат договори за такви емисии“, вели Кнез.
Според него, во светот има многу инвеститори што се подготвени да инвестираат во обврзници на земји од поширокиот регион во валути како американскиот долар и еврото, па дури и јенот.
„На светскиот пазар годишно се издаваат речиси седум пати повеќе обврзници во евра отколку во јени, додека пазарот на долари е уште поликвиден бидејќи годишно се издаваат десет пати повеќе обврзници во долари отколку во јени“, вели аналитичарот.
Тоа едноставно значи дека европските земји немаат толку многу можности кога се задолжуваат во јени како кога се задолжуваат во евра или во долари.
