.webp){kind=icon}
Што треба да знаеме за управувањето со личните финансии за да не станеме робови на парите? Финансиската писменост е доживотна вештина. Веќе неколку години како изборен предмет се изучува само во хрватските училишта, но сè уште не и во другите земји од Јадранскиот Регион. А треба!
Кризи, војни, неизбежно висока инфлација, зголемување на каматните стапки, сè поразновидни финансиски производи од кои треба да избираме секој ден. Во денешниот свет финансиската писменост станува сè поважна вештина. Без разлика дали сте млади или стари, средовечни или пензионирани, разбирањето на основите на финансиите е од суштинско значење за постигнување финансиска благосостојба и сигурност. Но, што всушност значи да се биде финансиски писмен и како можете да ја постигнете таа важна компетентност?
Финансиската писменост е способност за разбирање и управување со личните финансии на одговорен и ефикасен начин. Тоа вклучува разбирање на основните финансиски услови, како што се приходите, расходите, заштедите, инвестициите, кредитите и долгот. Финансиски писмените луѓе знаат и како правилно да ги планираат своите финансии, да донесуваат информирани одлуки за трошење и инвестирање и како да се справат со финансиските предизвици што може да се појават во животот. Но теоријата е една работа, а практиката е друга работа.
Кристина Ерцеговиќ, претприемачка, писателка и деловна советничка, научи за финансиската писменост на потешкиот начин. „Јас лично во младоста згрешив што пред бракот не го зачував имотот (станот) добиен како наследство, туку го удавив во брачниот имот (станот го продадов и парите ги вложив во подоцнежниот брачен имот)“, објаснува Ерцеговиќ.
ББА
Само помладите генерации почнаа да учат за управување со личните финансии во хрватските училишта, во другите земји од Јадранскиот Регион имаше некои експерименти. Во Словенија финансиската писменост се допира само во петто одделение, за време на часовите по домашна економија, и во гимназија, за време на часовите по граѓанско образование. Во Србија постои иницијатива за финансиска писменост што ја поведоа неколку здруженија, која ја вклучи финансиската писменост во 15 избрани училишта во претходната учебна година.
Постарите можеа да учат само од своите родители, кои и самите прават многу грешки. „Моите родители беа високообразовани, добро заработуваа, имаа високи пензии, умреа во долгови, изгубија сè што заработија. Затоа не знаеле како да управуваат со заработените пари. Апсолутната сума на заработка навистина не е важна“, објаснува Ерцеговиќ.
Пет чекори до подобар живот
Најпознатиот хрватски професор по математика и финансиски влогер Тони Милун посочува пет принципи на финансиска писменост што можат да им помогнат на граѓаните да го подобрат квалитетот на животот:
ПРВО ПЛАТЕТЕ ЈА СВОЈАТА ИДНИНА. Поради високата инфлација, многумина во моментов не се во позиција да инвестираат. Но оваа криза ќе помине, како и сите кризи досега. Штом ќе добиете шанса, применете го правилото - прво плаќајте го вашето идно јас. Ако чекате нешто да остане настрана, никогаш нема да дочекате. Секогаш ќе има нешто поважно за купување од инвестирање во вашата иднина.
ПОСТАВЕТЕ ПЛАН ЗАВИСЕН ОД ЦЕЛ. Некој што инвестира за да купи автомобил нема да инвестира на ист начин како некој што инвестира за пензија или за купување стан.
ДИВЕРЗИФИКАЦИЈА. Инвестирајте во различни класи на средства: во никој случај во недвижен имот, бидејќи видовме на пример што се случи со земјотресот, поплавите и коронавирусот во Загреб и во другите земји од регионот.
ИНВЕСТИРАЈТЕ ПАСИВНО. Тоа го правите со инвестирање преку ЕФТ (Exchange Traded Funds), по можност со траен налог.
ШТЕДЕТЕ ДОЛГОРОЧНО. Краткорочно може да дојде до пад на берзата и до загуба, но историјата покажува дека и долгорочното инвестирање дава резултати.
Слично размислува и Ерцеговиќ. Taa истакнува дека треба внимателно да ги прегледате сите свои верувања, мисли и емоции за парите. Парите се средство, посочува таа, а не цел. Целта е (финансиска) слобода и квалитетен живот.
А лошото менаџирање со финансиите не е проблем што ги мачи само оние што заработуваат помалку, сите го имаат тој проблем. Некои луѓе се борат со заработка, некои со задржување, а некои со инвестирање на својот вишок. Многумина, без разлика на сумата што ја имаат, немаат добар квалитет на живот, не знаат да уживаат во парите или да дадат доволно од нив (споделување со други, помагање, давање донации итн.).
ББА
„Најважно е како управуваме со она што го имаме, а не колку заработуваме – сè се сведува на тоа. Не е лесно, но едноставно е, заработувајте повеќе, трошете помалку отколку што заработувате, заштедете го вишокот и инвестирајте мудро на долг рок“.
Финансиската писменост има големо влијание врз квалитетот на животот на поединецот. Важно е да станете финансиски писмени бидејќи финансиската писменост: ГИ НАМАЛУВА СТРЕСОТ И АНКСИОЗНОСТА. Кога знаете како да управувате со вашите финансии, помалку се грижите за парите. Тоа може значително да ги намали стресот и анксиозноста.
Финансиската писменост во голема мера влијае на квалитетот на животот на поединецот.
Важно е да станете финансиски писмени бидејќи финансиската писменост:
- ПОМАГА ВО ПОСТИГНУВАЊЕ НА ФИНАНСИСКИТЕ ЦЕЛИ: Финансиски писмените поединци полесно ги постигнуваат своите цели, без разлика дали станува збор за школување деца, купување куќа или обезбедување пристојна пензија.
- ГО НАМАЛУВА ДОЛГОТ: Разбирањето на кредитот, долгот и каматните стапки ви помага подобро да управувате со долгот и да ги намалите финансиските ризици.
- ЈА ЗГОЛЕМУВА ИНВЕСТИЦИСКАТА СПОСОБНОСТ: Финансиски писмените луѓе се подобро опремени да донесат здрави инвестициски одлуки, што може да го зголеми нивното богатство со текот на времето.
Проблемот на регионот - патријархален однос
Иако, според Милун, жените честопати се поодговорни од мажите кога станува збор за парите, во регионот Адриjа жените сè уште се во понеповолна финансиска положба. Не зборуваме само за тоа дека жените честопати се помалку платени од нивните машки колеги за исти работни места туку и за патријархалниот однос, кој сè уште е длабоко вкоренет во нашето општество. Ајде да погледнеме неколку примери:
Жените често грешат што инвестираат во туѓ имот. На пример, живеат со родителите на партнерот на поткровје и инвестираат таму, заборавајќи дека само она што е запишано на наше име е наше.
Жените му помагаат на партнерот бесплатно. На пример, му работат бесплатно во бизнисот, земаат кредит на свое име за да купи автомобил, прифаќаат да му бидат гарант и слично.
За време на разводот, жените лесно се откажуваат од својот дел од имотот заради „мирот во куќата“ и приказната дека „тој ќе им го остави на заедничките деца“.
Се откажуваат од соодветната алиментација, се откажуваат од наследството во корист на браќата бидејќи „што ќе кажат луѓето“, генерално ги оставаат своите пари во туѓи раце, затоа што друг човек подобро ќе се грижи за тоа, тие не инвестираат (во свое име)... Ерцеговиќ набројува еден куп финансиски грешки што често ги прават жените. Таа ја посвети својата кариера на помагање на жените и нивниот однос со пари.
Секој прави грешки и човечки е да се греши, но треба да се учи од своите грешки. Никогаш не е доцна.
