.webp){kind=icon}
Додека готовината преовладува во регионот Адрија, Кина се претвора во општество без готовина. ЕЦБ го подготвува воведувањето на дигиталното евро до есента 2025 година, додека е-јуанот е во употреба во Кина од 2019 година.
Со оглед на сеприсутноста на дигитализацијата, вистинското прашање е кога тоа ќе влијае на плаќањето стоки и услуги. Благодарение на платежните картички и користењето на апликациите за плаќање на паметните телефони, уделот на готовината како средство за плаќање стоки во повеќето развиени економии постојано се намалува.
Студијата на ЕЦБ за навиките за плаќање во еврозоната, на пример, открива дека уделот на готовинските плаќања постојано опаѓа, а пандемијата само го засили тој тренд. Така, во 2016 година готовина е искористена во 79 отсто од сите потрошувачки трансакции на физичките продажни места и меѓу физичките лица, во 2019 година тоа учество падна на 72 отсто, а уште повеќе во 2022 година, кога учеството падна на 59 отсто.
Во регионот Адрија владее готовината...
Сепак, готовината сè уште е кралица во регионот Адрија. Дури и во Словенија, која заедно со Хрватска е единствена во регионот што го користи еврото, од 2007 година уделот на готовинските плаќања е дури 73 отсто, што ја рангира таа земја на самиот врв на Европа. Во Хрватска 72 отсто од сите трансакции се во готовина, но централната банка додава дека употребата на готовина сè уште опаѓа. Во 2022 година вредноста на плаќањата со картички за првпат ги надмина плаќањата во готовина.
Интересно е што уделот на готовинските плаќања е релативно висок дури и во најголемата светска економија. Според податоците на американскиот институт „Галуп“, 60 отсто од Американците користат готовина за купување стоки и услуги. Американскиот претседател Џо Бајден потпиша извршна наредба дури во март 2022 година со која се наредува Канцеларијата за политика на наука и технологија да подготви извештај за ризиците и придобивките од воведувањето дигитален долар.
И во еврозоната трендот на дигитализација на личните финансии секако значително ќе го зајакне воведувањето на дигиталното евро. Во октомври минатата година ЕЦБ ја започна последната подготвителна фаза од имплементацијата на проектот за дигитално евро, која ќе трае до октомври 2025 година. Во овој период емисионата банка ќе ги финализира регулативите и ќе избере провајдери за развој на платформата и потребната инфраструктура. ...додека во Кина ја загуби круната
Меѓутоа, работите се сосема поинакви на другата страна на светот, во Азија. Брзата модернизација на Кина предизвика и тектонски промени на полето на безготовинските трансакции, во кои земјата е лидер во светот. За да платите за речиси сè во Кина, и физички и онлајн, најчести и наједноставни апликации се Вичет (WeChat) и Алипеј (AliPay).
Овие апликации може бесплатно да се инсталираат на паметен телефон, што е практично неопходно покрај виза, валиден пасош и инсталирање програма за ВПН-пристап (создавање виртуелни локални мрежи) пред да заминете во Кина. Од 2013 година услугите за брзо и лесно плаќање на Вичет ги користат околу 1,34 милијарда корисници, повеќето од нив Кинези. Алипеј моментално го користат околу 80 милиони трговци, а според издавачот, има повеќе од милијарда корисници. Околу 943 милиони луѓе користат услуги за мобилно плаќање во Кина секој ден, што ја прави азиската централа најмногубројното општество без готовина во светот.
Апликациите ви овозможуваат и додавање банкарска сметка преку која можете да ја дополнувате вашата сметка директно во самата апликација. Дневниот лимит на Вичет е пет илјади долари, а на Алипеј е 50 илјади. Во пракса, плаќањето е едноставно и брзо. Вие само скенирате QR-код во продавница или ресторан со вашиот телефон и ја внесувате сумата што треба да ја платите, или вработените можат да го скенираат кодот генериран од вашиот телефон.
Релативната новина на двете апликации е тоа што од минатата година се достапни на англиски јазик, а можно е нивно поврзување со провајдери или издавачи на кредитни или платежни картички од банки од целиот свет. Интернационализацијата значи дека апликациите, кои покрај плаќањето нудат и голем број други функции, од комуникација до тргување на берзите или плаќање сметки и нарачување такси, во иднина ќе доживеат уште поголем бум.
Блумберг бизнисвик Адрија
Токму исклучителната популарност на двете апликации и фактот што до 20 отсто од Кинезите воопшто немаат лична сметка, туку имаат мобилни телефони, ја поттикнаа кинеската централна банка да го спроведе проектот за дигитализација на националната валута. Дигиталниот јуан (e-CNY) беше замислен како алтернатива без ризик на комерцијалните платформи и во исто време како замена за готовина.
За разлика од регионот Адрија, готовинските плаќања во Кина практично не постојат. Трговците прифаќаат готовина бидејќи тоа им го налага законот, но не им е забрането да протестираат и внимателно и долго да ги испитуваат белешките со повисока вредност.
Затоа, уште во 2014 година, централната банка започна со истражување на технологијата за дигитални валути. Во 2016 година таа основа истражувачки институт што се занимава со овој концепт. На почетокот на јуни 2024 година дигиталниот јуан беше отстранет од ознаката на пилот-проектот, кој го имаше од неговото воведување во 2019 година.
Теоријата во Кина ја следи практиката, бидејќи дигиталниот јуан веќе се тестира во 26 града. Податоците на кинеската централна банка покажуваат дека има околу 10 милиони трговци од 17 провинции меѓу регистрираните корисници на дигиталната валута, што значи дека покрај плаќањата во готовина и картички или плаќања преку апликации како Вичет и Алипеј, тие овозможуваат и бизнис со дигитална валута.
Минатата година беше пресврт за имплементацијата на e-CNY, бидејќи тогашниот гувернер на централната банка Ји Ганг изјави дека до средината на годината бројот на трансакции достигнал 950 милиони, со вкупна вредност од 1,8 трилион јуани (228,4 милијарди евра), што е над 100 милијарди јуани (12,7 милијарди евра) повеќе отколку во август 2022 година.
Интересно е што e-CNY може да се користи и преку апликации на комерцијални банки и преку апликација за паметни телефони управувана од централната банка, која е единствена во светот. Посебен протокол овозможува плаќање преку апликацијата дури и во случај на празна батерија или без интернет-конекција. Максималниот износ во моментов е ограничен на 10 илјади е-јуани (1.270 евра), а горната граница на еднократна трансакција е до две илјади јуани или пет илјади јуани дневно. Податоците на централната банка покажуваат и дека просечниот износ на трансакцијата е нешто помал од 240 евра.
Блумберг бизнисвик Адрија
Државните службеници со плата во е-јуани
Поради големината на својата економија и глобализацијата на нејзиниот економски модел во рамките на иницијативата „Појас и пат“, Кина е водечка земја во областа на дигитализацијата на валутите, иако уделот на корисници во однос на бројот на жители е сè уште скромен. Дигиталната валута претставува само 0,16 отсто од вкупната понуда на пари во земјата, официјалните податоци покажуваат дека досега се отворени 120 милиони дигитални паричници.
Нејзината популаризација во голема мера е поддржана од самата централна влада, која им нареди на некои градски власти во континентална Кина да им ги исплаќаат платите на државните службеници во е-јуани. Проблемот, се разбира, е што повеќето од нив веднаш го дедигитализираат e-CNY и го префрлаат на нивните лични банкарски сметки бидејќи ги користат апликациите Вичет и Алипеј за плаќање. До 2025 година практиката за исплата на плати во дигитална форма треба да се прошири на сите локални административни единици во државата.
Градот Ксужоу на истокот од земјата, кој е почетна точка за товарните возови кон Европа, минатата година најави употреба на дигитален јуан во бизнисот со европските партнери и земјите од регионот Адрија како дел од иницијативата „Појас и пат“. Тие имаат намера да ја користат дигиталната валута за плаќање услуги и такси за складирање транспортирана стока. Заштита од влијанието на доларот
Поради растечката трговија и геополитичките тензии со Западот, Пекинг се обидува да се заштити од можна употреба на доларот како финансиско оружје со дигитализирање на јуанот, бидејќи кинеското политичко раководство го разбира воведувањето американски санкции против Русија по нејзиниот напад врз Украина. Дигитализацијата би требало значително да придонесе за интернационализација на екосистемот на јуанот, за што се залага кинескиот политички врв, со цел на крајот да се намали доминацијата на доларот како светска резервна валута.
Во средината на мај централната банка на Хонгконг објави дека сега ќе им дозволи на трговците во специјалниот административен регион да работат со националната дигитална валута. Оваа најава претставува нова развојна фаза на проектот, бидејќи бизнисот со дигитални валути за првпат ќе биде овозможен надвор од континентална Кина.
