Дали луѓето со повисок коефициент на интелигенција се поуспешни?

Хрватските генијални умови Мислав Предавец, Иван Ивец и Никола Пољак се најдоа на листата на „Супер сколар“ за триесет најинтелигентни луѓе во светот, која ја предводи реномираниот британски теоретски физичар Стивен Хокинг. Нивните коефициенти на интелигенција (IQ) изгледаат застрашувачки високи, од 170 до 190, но тие не се ексцентрици. Напротив, тие живеат многу ненаметливо, работат во образовни институции, а своето знаење и посебни вештини помалку ги претворија во бизнис, а повеќе во креативни проекти.

Дали високиот коефициент на интелигенција гарантира успешна кариера, влезница во управите на компании или на чело на владејачки партии? Дали коефициентот на интелигенција е пресуден при изборот на кандидатите за работа? Дали е навистина толку голем проблем што технологијата станува попаметна, а луѓето, според научните наоди, потенцијално го достигнаа врвот на колективната интелигенција? Се чини дека одговорот на сите овие прашања е негативен.

„Високата интелигенција е многу моќна способност“, изјави за „Блумберг бизнисвик Адрија“ Тања Прекодравец, директорка за организациски дизајн и развој во „Селектио“, компанија специјализирана за советување и регрутирање човечки ресурси. Истражувањата покажуваат дека луѓето со повисок коефициент на интелигенција во просек имаат повисоки приходи од оние со понизок коефициент на интелигенција. Високиот коефициент на интелигенција е сигурен во предвидувањето на академскиот успех, работниот ефект, потенцијалот за кариера и креативноста. Тој е значаен показател за успех во многу комплицирани квалификувани занимања. „Но за успех, добра кариера, повисок социјален статус, покрај високиот коефициент на интелигенција, се важни и особини како упорност, трудољубивост, организираност, дисциплинираност, јасни цели, кои влегуваат во доменот на личноста, односно емоционалната и социјалната интелигенција“, објаснува Прекодравец.

Таа напоменува дека интелигенцијата е силен показател за успешноста на кандидатот во бизнисот, но дека не е единствениот, ниту е одлучувачки. Сепак, како што вели таа, во последните десет години интересот на компаниите за тестирање на вработените не е променет. „Тоа постојано постои, и тоа во сите професии, се менува само формата на тестирање поради тоа што сега се спроведува и онлајн, па се применуваат принципите на гејмификација“, објаснува Прекодравец.

Дека работодавците се заинтересирани за коефициентот на интелигенција, кој обично е трицифрен број што ја мери способноста за расудување, обработка на информации и нивно користење во решавање проблеми, потврдува Ана Пешиќ, потпретседателка на „Менса Србија“. Меѓутоа таа нагласува дека тоа не мора да значи дека кандидатите што постигнале подобри резултати на тестовите за интелигенција ќе бидат попожелни при вработување. „Логичката интелигенција, која се тестира во ’Менса’, е показател за тоа колку брзо се снаоѓаме во непознати ситуации, колку брзо разбираме, заклучуваме и учиме од искуствата. Дали ќе го искористиме тој потенцијал зависи исклучиво од нас. Затоа соговорниците често се изненадуваат кога ќе слушнат дека меѓу членовите на ’Менса’ има луѓе со различен степен на образование, различни занимања и деловни успеси. Она што можам да го кажам со сигурност е дека високиот коефициент на интелигенција не гарантира деловен успех“, вели таа.

Дефиниција за успех

За жал, не дознавме што велат за тоа најинтелигентните Хрвати, бидејќи до затворањето на бројот тие не одговорија на нашите барања. Впечатокот е дека од тројцата, својата интелигенција максимално ја искористил Мислав Предавец, чиј коефициент на интелигенција е вртоглави 192. Само да се напомене, коефициентот на интелигенција на мнозинството од населението е околу 100. Во 2012 година Светскиот директориум за гении го прогласи Предавец за трет најпаметен човек на светот, а самиот тој им раскажа на медиумите дека веќе на тригодишна возраст го читал „Алан Форд“. Пред да стане професор по математика на Универзитетот за здравство во Загреб, каде што предава и денес, но сега информатика, бил на менаџерски и директорски позиции. Во тој период, како што изјави, остварил „убави приходи“, а тргувал и на берзата. Но како што рече во едно интервју: „Не е сѐ во амбициите и во некакви достигнувања. А и што е тоа успех?! Можете да го имате, а да не бидете среќни!“

Лаконски и вистинито. Дефиницијата за успех треба да се гледа како нешто индивидуално и сосема лично. „Што го прави успехот? За секој човек тоа е различна комбинација на внатрешни и надворешни фактори и може да вклучува: позитивно влијание на своето работно место, автономија и чувство за цел, заедно со поставување цели и нивно постигнување, кои може но не мора да бидат насочени кон постигнување материјални односно финансиски резултати“, вели Прекодравец. Таа исто така додава дека за членовите на генерацијата зед (Z), успехот значи да се работи  смислена работа со чувство на автономија и флексибилност, како и рамнотежа помеѓу деловниот и приватниот живот и соработката со луѓето.

Исто така, пандемијата на коронавирусот доведе до промена на парадигмата и многумина дури тогаш прифатија дека успехот е урамнотежен приватен и деловен живот, грижа за физичкото и менталното здравје, односно олабавување на самокритичноста. Времињата се менуваат и одредени професии го губат престижот, се редефинира концептот на успех. Напротив, во јавноста сѐ погласно се изразува непочитување кон експертите. „Целиот свет денес е како виртуелна соба за забава. Како да не ни е важно веќе дали можеме да го промениме светот или да го направиме подобар. За повеќето луѓе е важно да се забавуваат, да ги истурат своите коментари, да навиваат за некого, како на некој спектакуларен боксерски меч. Научниците не се согласуваат меѓу себе, се навредуваат и омаловажуваат едни со други, понекогаш полошо отколку на улица. Не постои универзален авторитет што јасно би разграничил што е добро, а што не, и чија положба луѓето би ја почитувале, како што беше порано“, изјави неодамна Предавец, кој пред две децении го основа друштвото за најинтелигентни „GenerIQ“.

Младите имаат сѐ понизок коефициент на интелигенција

Може да се каже дека интелигенцијата повеќе не се цени, бидејќи што вреди таа кога зборовите на паметните повеќето не сакаат да ги слушаат. Уште подобро, бидејќи научниците предупредуваат дека во средината на 1990-тите дошло до голем пресврт: коефициентот на интелигенција кај помладите генерации, кој дотогаш континуирано растел, феномен познат како ефектот на Флин, почнал да паѓа. На секои десет години интелигенцијата на помладите паѓа за два поена. И покрај тоа што се чини дека да се биде високоинтелигентен не е некаква предност, побарувачката за тестирање на интелигенцијата расте.

„Минатата година беа тестирани вкупно 1.212 лица, што е најголем број тестирани лица за една година од основањето на здружението во 1997 година“, велат од хрватската „Менса“, со која претседава Марио Ерцег. Тие ни открија и каква мотивација се крие зад тестирањата: „Врз основа на анонимните анкети што апликантите ги пополнуваат пред почетокот на тестот, најчесто луѓето го полагаат тестот од љубопитност или желба да му се приклучат на здружението, но во одреден процент е и за работа односно за  образование“. Слично кажуваат и од „Менса Србија“, каде што годишно се тестираат илјада кандидати. Оттаму додаваат дека од претпандемиската 2019 година забележуваат зголемен интерес.

Еден од хрватските генијалци ја искористил својата умешност во решавањето тестови за интелигенција, па сега и самиот составува тестови со кои се мери коефициентот на интелигенција помеѓу 120 и 190. Станува збор за математичарот Иван Ивец, кој може да се пофали со коефициент на интелигенција од 174. Со работата како професор по математика во самоборската гимназија само потврдува дека најголемите мозоци во Хрватска се посветени на образованието. Истото тоа го нагласува и Никола Пољак, вонреден професор во Заводот за експериментална физика на Природно-математичкиот факултет во Загреб. Неговиот коефициент на интелигенција е 183, а неговите научни интереси вклучуваат развој на детектори за честички, потписи на кварк-глуонска плазма и спинска структура на нуклеоните. Значи, нешто за што просечниот мозок тешко дека некогаш ќе размислува. Тој учествувал во истражување во ЦЕРН и во њујоршката национална лабораторија „Брукхевен“. И покрај тоа, Пољак секогаш во своите изјави истакнува дека никогаш не се чувствувал попосебен или поинаков од околината. „Работата во науката секако има корист од интелигенцијата бидејќи станува збор за професија во која се бараат нови идеи. Така што тоа веројатно ми помогна во кариерата. Покрај тоа, мислам дека нема некоја друга посебна придобивка. Иако живееме во време кога се вели дека секој може сè, можеби на интелигентниот човек му е полесно да успее во науката“, скромно прокоментира тој. Покрај шаховски натпревари, џиуџицу и патувања, слободното време го поминува и во изработка на сликовници со кои ја популаризира физиката меѓу најмладите.

Потребно е повеќе од само висок коефициент на интелигенција

Иако интелигенцијата не е пресудна при вработувањето, а не може да се каже ни дека гарантира деловен успех, со нејзиното тестирање може да се спречи незадоволството на вработените доколку на самиот почеток се утврди дека постои неусогласеност меѓу барањата на работното место и интелектуалните капацитети на кандидатот што аплицирал за работата. Исто така, целта на тестовите не е само да се дознае таа бројка. „Начинот на кој кандидатот одговара на прашањата, стратегиите што ги користи, како се справува со стресот за време на тестирањето може да бидат поважни информации за кандидатот отколку самиот коефициент на интелигенција“, вели директорката за организациски дизајн и развој во „Селектио“. Исто така таа потсетува и дека не треба да се потценуваат просечните интелектуални способности и да се преценуваат натпросечните, бидејќи особините на личноста, социјалната и емоционалната интелигенција, како и комуникациските вештини, може да бидат еднакво или дури и повеќе важни од коефициентот на интелигенција при изборот на кандидатот што најдобро ќе се вклопи во колективот и во организациската култура на компанијата.