.webp){kind=icon}
Сѐ повеќе и повеќе процеси и услуги се роботизираат. Земајќи ги предвид демографските предизвици и нивните последици, се појави иницијатива за оданочување на роботите што ги заменуваат луѓето. За оваа идеја почна да се разговара и во Словенија. Но дали е воопшто изводлив данок на роботи?
Пензиските фондови на сѐ поголем број земји се под зголемен притисок. Затоа не е чудно што политиката бара решение за овој проблем. Идејата за која се разговара во Словенија е данок на роботите. Таа не е нова, се појави на друго место, но само една земја направи чекори кон нејзина реализација.
Мирис на утринското кафе од кујната уште пред да ги отворите очите. Робот што го мие и вакуумира подот додека сте на работа. Дали сè уште ги наводнувате вашите рози? Можете ли да им ги оставите на паметните уреди, кои ќе се погрижат цвеќињата никогаш да не се премалку или премногу наводнети?
Роботите станаа дел од секојдневието на многу домаќинства, а често дури добиваат и имиња и стануваат речиси полноправни членови на семејството. А на работните места има сѐ повеќе роботи. На роботите не им се потребни денови за боледување, паузи за ручек или одмори. Иако можеби не изгледа така, Словенија е меѓу најнапредните земји според степенот на роботизација на производството. Податоците од извештајот на „Ворлд роботикс“ (World Robotics) за 2022 година покажуваат дека Словенија имала 249 роботи на 10.000 вработени во индустријата. Тоа ѝ обезбеди висок пласман на десеттото место на глобалното рангирање, пред Швајцарија, Данска, Холандија и Италија. Јужна Кореја има најмногу роботи на 10.000 вработени, дури 1.000, а потоа следува Сингапур со 670. Јапонија и Германија заостануваат значително со 400 роботи на 10.000 вработени. Другите земји од регионот Адрија не беа вклучени во таа листа, но, според податоците на Меѓународната федерација за роботика (ИФР), во Хрватска имало 11 роботи на десет илјади вработени, девет во Србија и само два робота во Босна и Херцеговина. ИФР немаше податоци за Македонија.
Во последните години, за да се одржи конкурентноста на меѓународниот пазар, автомобилската индустрија станува сѐ повеќе и повеќе роботизирана. Дури и „Ревоз“ (Revoz), словенечката подружница на француската компанија „Рено“ (Renault), не е исклучок. Од воведувањето роботизацијата за моделот „клио II“ во 1990-тите, тие достигнаа висок степен на автоматизација, што, пак, се разликува од оддел до оддел. Многу е тешко да се утврди колку вработени во подружницата на „Рено“ се заменети со роботи, бидејќи тоа суштински се промени во последната деценија.
Во одделот за склопување на каросеријата, каде што роботите постигнуваат 95 проценти од додадената вредност, денес имаат повеќе од 600 роботи. Тие ја заменуваат човечката работа, но најмногу во процеси што луѓето не можат или не смеат сами да ги извршуваат поради тежината на задачата - прецизност, квалитет, брзина. Сепак, роботите сè уште не можат да направат сè самите и вработените ги контролираат користејќи таблети. Иако роботите ја извршуваат најтешката работа, работниците мора да бидат уште пообразовани од пред десет години, бидејќи им требаат нови знаења поврзани со воведување, управување и одржување нови процеси. Според „Ревоз“, Словенија во последните години направила многу за проширување на образовната мрежа за развој на високотехнолошка работна сила, но и покрај тоа, економијата сè уште не го постигнува потребниот прилив на потенцијални работници.
Решение за празен пензиски фонд
Роботизацијата не е само можност за зголемување на производството и ефикасноста на работните процеси туку и за полнење на пензиските фондови. Многу земји се прашуваат како да ја наполнат сѐ попразната каса од која ѝ се исплаќаат пензиите на сѐ повозрасната популација. Можеби на прв поглед изгледа чудно, но идејата е сè, само не нова: ако роботите го намалат бројот на даночни обврзници, зарем не треба да ги оданочуваме?
Основната идеја на данокот на роботите е оданочување на компаниите, односно правните лица што користат автоматизација и во кои работните места се елиминираат со роботизација на производството. Доколку се зголеми невработеноста поради роботизација, ќе се намалат даночната основа и социјалното осигурување, посочуваат од словенечкото министерство за труд. Токму словенечкиот државен секретар во Министерството за труд, Дан Јуван, еднаш крена прашина кога како една од опциите за решавање на проблемот со пензиските фондови го спомена данокот на роботите.
Данокот на роботите е тема за која, според Министерството за труд, семејство и социјала на Република Словенија, треба да се разговара како дел од претстојната пензиска реформа. Долгорочната јавна финансиска одржливост на јавниот пензиски фонд најмногу ќе зависи од новите извори на финансирање. „Ревоз“ не сакаше да ја коментира идејата за оданочување на роботите.
Јужна Кореја и Бил Гејтс за оданочување на роботите
Република Кореја, технолошки најнапредната земја во светот, беше првата и единствена досега што во 2017 година најави воведување данок на роботи за да ги смири стравувањата од преземање на работните места од роботиката, што би довело до масовни отпуштања. Истовремено, треба да се истакне дека државата не одлучуваше за директен данок за компаниите што користат роботи, туку ги намали даночните олеснувања што претходно беа наменети за поттикнување инвестиции во роботиката.
Еден од најголемите поборници за воведување данок на роботите е основачот на „Мајкрософт“, Бил Гејтс. Тој смета дека владите треба да воведат данок за употреба на роботи и да ги искористат приходите за финансирање преквалификација на работниците што останале без работа.
„Ако работникот заработува 50.000 долари работејќи во фабрика, неговиот приход се оданочува. Ако робот ја врши истата работа, би претпоставиле дека ќе биде оданочено слично“, рече тој.
Но реализацијата на таа идеја е сè уште далеку, бидејќи има многу прашања за начинот на спроведување на тој данок и проверка во која мера готовите производи се произведени со помош на роботи и колку вработени замениле.
Мечкина услуга
Во словенечки „Ревоз“ автомобилите се склопуваат од роботи од јапонската компанија ФАНУК (FANUC), глобален снабдувач на автомобилската индустрија. Фран Жаберл, раководител на техничка поддршка за продажба и клучни клиенти во компанијата „ФАНУК Адрија“ (FANUC Adria) во Словенија, е убеден дека воведувањето таков данок би било лоша услуга, бидејќи во Словенија, и покрај високото ниво на роботизација, нема доволно иницијатива за автоматизација на производството. Капиталната и технолошката неисхранетост на дел од индустријата спречува поголем степен на роботизација. Според него, компаниите треба да се охрабруваат да се роботизираат, а не да се оптоваруваат со дополнителен данок. „Успешната автоматизација и роботизација би го зголемиле бруто-домашниот производ, а со тоа и приходот на пензиските фондови многу поефикасно“, вели тој.
