.webp){kind=icon}
Водечките четботови не се дизајнирани да обезбедат терапија, но некои луѓе ги користат на тој начин.
Мајло ван Слик пропуштил сесија со својот терапевт на почетокот на април, па решил да проба нешто ново - да му каже на ЧетГПТ (ChatGPT) за своите проблеми.
Додека Ван Слик, правен асистент во Чарлстон, Јужна Каролина, типкал на тастатурата, се почувствувал пријатно од разговорот за серија длабоко лични прашања. Тој на четботот од „Опен еј-ај“ (OpenAI) му се доверил за своите стравови и фрустрации како трансродов маж во време кога правата на трансродовите лица се на удар во поголемиот дел од земјата. Тој ги споменал конфликтот со родителите, кои не го поддржуваат неговиот родов идентитет, и подготовките за претстојната посета.
„Кога станува збор за повторна средба со родителите, важно е да им се даде приоритет на вашите потреби и благосостојба“, одговорил четботот. „Размислете што ви треба за да се чувствувате удобно и безбедно во нивно присуство. Во ред е да поставите ограничувања за тоа колку време поминувате со нив, кои теми се забранети и како тие се обраќаат кон вас и вашиот идентитет“.
Во деновите што следувале, Ван Слик стекнал навика да напише неколку пораки кога ќе почувствува потреба да разговара, и почнал да чувствува дека одговорите добиени од ЧетГПТ овозможуваат емотивно ослободување. Тој вели дека често се чувствува како товар за другите луѓе, дури и за неговиот терапевт, но дека никогаш не се чувствува како да се наметнува кај четботот. „Го обезбедува она што во живо би сакале да го слушнете од пријател или лице што ве поддржува“, вели Ван Слик. „Едноставно охрабрување, кое понекогаш само сакате да го слушнете од некој друг“.
Ова сè уште се раните фази на новата генерација четботови базирани на вештачка интелигенција и, додека милиони луѓе си играат со ЧетГПТ и други слични ботови, сè уште не е јасно каква ќе биде примената по првиот бран. Луѓето ги користат за пребарување на интернет, мамење со домашните задачи, пишување софтверски кодови и резервации во ресторани. „Блумберг бизнисвик“ исто така неодамна разговараше со неколку луѓе, кои, како и Ван Слик, почнале да го користат ЧетГПТ како еден вид „роботерапевт“.
Идејата четботот да се користи како терапевт или тренер не е без преседан. Имено, еден од најраните четботови, Елиза, бил создаден во 1960-тите од Џозеф Вајзенбаум, професор на Технолошкиот институт во Масачусетс (МИТ), за да имитира терапевт. Неколку четботови, како Воубот (Woebot) и Виса (Wisa), се фокусираат на менталното здравје. За разлика од човечките терапевти, четботовите никогаш не се уморуваат и се многу подостапни.
Сепак, постојат и потенцијални замки. Моќните четботови за општа намена, вклучувајќи ги ЧетГПТ, Бард (Google Bard) и Бинг чет (Bing Chat) на „Мајкрософт“, поддржуван од „Опен еј-ај“, се засноваат на големи јазични модели, технологија со добро документирана тенденција едноставно да произведува информации што звучат убедливо. Четботовите за општа намена не се дизајнирани да обезбедат терапија и не се програмирани да се усогласат со етичките и правните упатства што ги следат човечките професионалци. Во нивната сегашна форма, тие исто така немаат начин да следат што им кажуваат на корисниците од сесија до сесија - недостиг што повеќето пациенти веројатно не би го толерирале од своите човечки терапевти.
„Ако некој има сериозна ментална болест, оваа работа не е подготвена да го замени професионалецот за ментално здравје“, вели Стивен Иларди, клинички психолог и професор на Универзитетот во Канзас, кој ги проучува нарушувањата на расположението. „Ризикот е премногу голем“. Тој го опишува ЧетГПТ како „мал салонски трик“. Сепак, верува дека ботот е доволно добар партнер за разговор, кој би можел да им помогне на многу луѓе.
Портпаролот на „Опен еј-ај“ со седиште во Сан Франциско одби да коментира за луѓето што го користат четботот за терапевтски цели, но укажа на политиката на компанијата, која гласи дека луѓето „никогаш не треба да ги користат нашите модели за да обезбедат дијагностика или третман за сериозни здравствени состојби“.
Кога Ван Слик воспоставил интеракција со ЧетГПТ, ботот понекогаш го предупредувал дека не е терапевт - иако изгледало како да го кани да продолжи да го користи како да е терапевт. Тој раскажува како му кажал на четботот за објава на Твитер, која го опишува производот како поефикасен од лична терапија. „Важно е да се напомене дека онлајн ресурсите можат да бидат корисни, но тие не се замена за барање стручна помош ако имате траума или проблеми со менталното здравје“, одговорил ЧетГПТ.
Ван Слик вели дека одговорите на ЧетГПТ овозможуваат емотивно ослободување, но тој не планира да престане да ги откаже сесиите со својот професионален терапевт.
Bloomberg Businessweek
„Имајќи го предвид тоа, ако имате конкретни прашања или грижи за кои би сакале да дадам информации или увид, ќе дадам сè од себе да ви помогнам“.
Ван Слик со години посетува лична терапија и вели дека не планира да ги прекине сесиите со својот терапевт односно дека сака да се консултира за какви било одлуки на кои ЧетГПТ ќе го упати пред да постапи по нив. „Досега сè што ми предложи четботот ми се чинеше многу разумно и повратните информации изгледаат многу проникливо“, вели тој.
Иларди вели дека со вистинска заштита може да замисли како ЧетГПТ ќе биде приспособен за да го дополни професионалниот третман во време кога побарувачката за услуги за менталното здравје ја надминува понудата. Маргарет Мичел, главен научник за етика во „Хагинг фејс“ (Hugging Face), компанија што прави и поддржува модели со вештачка интелигенција, смета дека таквите четботови би можеле да се користат за да им помогнат на луѓето што работат на телефонски линии за поддршка да го зголемат бројот на повици што можат да ги направат.
Но таа исто така е загрижена дека луѓето што бараат терапија од четботови би можеле да си го влошат страдањето, без да сфатат во моментот дека го прават токму тоа. „Дури и ако некој смета дека технологијата е корисна, тоа не значи дека го води во вистинската насока“, вели таа.
Мичел исто така укажува на потенцијално загрижувачки импликации за приватноста. „Опен еј-ај“ ги прегледува разговорите на корисниците и ги користи за обука, што можеби нема да им се допадне на луѓето што сакаат да разговараат за исклучително лични прашања. (Корисниците можат да ги избришат своите налози, иако процесот може да трае и до четири недели.) Во март, техничка грешка предизвика „Опен еј-ај“ накратко да го исклучи ЧетГПТ откако доби извештаи дека некои корисници може да ги видат насловите од историите со разговор на други корисници.
Настрана загриженоста за приватноста, на некои луѓе роботската терапија ќе им биде премногу чудна. Арон Лосон, водач на проект во компанија за електротехника во Сан Диего, уживал во експериментирањето со ЧетГПТ и се обидел да го убеди да ја преземе улогата на емпатичен терапевт. Неговите одговори звучеле доволно човечки, но Лосон не можел да го надмине фактот дека не разговара со вистинска личност. „Му реков да ја игра таа улога“, вели тој. „Но јас имам проблем да го прифатам тоа“.
Емад Мостак, од друга страна, на конференција во март рече дека секојдневно го користи ЧетГПТ-4, најмоќниот модел што „Опен ај“ ѝ го нуди на јавноста. Мостак, основач и извршен директор на „Стабилити еј-ај“ (Stability AI), компанија што го популаризираше генераторот на слики „Стејбл дифјужн“ (Stable Diffusion), го опиша четботот како „најдобриот терапевт“.
Во следното интервју, Мостак изјави дека дизајнирал команди што ги внесува во четботот за да го натера да се однесува повеќе како човечки терапевт. Тој вели дека со него разговара за низа теми: како да се справи со стресот од водењето нова компанија за вештачка интелигенција (особено како некој што јавно зборувал за својата невродивергенција и АДХД), како да им даде приоритет на различни аспекти од својот живот, како да се справи со чувството на преоптоварување. За возврат, вели тој, ботот генерира „добри, многу разумни совети“, како што се механизми за справување за поефективен баланс во неговиот живот.
Мостак вели дека не ги гледа четботовите како замена за човечки терапевти, но мисли дека тие можат да бидат корисни кога ви треба разговор, но немате со кого да разговарате. „За жал, луѓето не се приспособуваат“, рече тој.
