Германија кивна, дали регионот ќе настине: Македонија со слаб имунитет

Кога ја предвидуваат економската иднина, економистите ѝ порачуваат на Источна Европа: колку подалеку од Германија, толку подобро. Извозот во Германија, германските инвестиции во регионот и странските дознаки што ги испраќа дијаспората се клучните фактори што ќе одредат колку германската рецесија ќе го чини регионот Адриjа.

Германската економија изгледаше поотпорно отколку што многумина очекуваа минатата година, имајќи предвид дека се соочи со тектонски потреси, од префрлањето од евтин руски гас на многу поскап американски и катарски течен гас, преку рекордната инфлација и недостигот од работна сила, до трговската војна на САД. Меѓутоа, кога пристигнаа податоците за падот на бруто-домашниот производ (БДП) за 0,5 отсто во последниот квартал од 2022 година и уште 0,3 отсто во првиот квартал од 2023 година, најсилната европска економија официјално влезе во рецесија. Додуша, политичарите и медиумите ја галат со зборовите дека станува збор за техничка рецесија, но на сите што ја познаваат германската економска и политичка ситуација им е јасно дека најсилната европска економија е во реална неволја.

Најеминентните економски експерти почнаа да истакнуваат дека сета неизвесност во Германија може да има горчливи последици за остатокот од Европа, вклучувајќи го и регионот Адрија. Виенскиот институт за меѓународни економски студии (WIIW) во својот неодамнешен извештај посочи дека колку повеќе поединечните економии на Источна Европа зависат од она што некогаш беше главната економска локомотива на Европа, толку се полоши нивните економски изгледи во скора иднина. Од друга страна, земјите како Белорусија, Молдавија и Русија покажуваат раст на економската активност, па дури и Украина, која е разурната од војна.

 

 

Со други зборови, колку подалеку од Германија, толку подобро. Од 23 испитани земји, три што се особено тесно поврзани со германската економија – Полска, Чешка и Унгарија – покажуваат намалување на економската активност во 2023 година, пад на реалниот доход на граѓаните и пад на домашната потрошувачка. Слична е ситуацијата и во балтичките земји и во Словачка, бидејќи едноставно германската рецесија ги вовлекува во криза земјите снабдувачи, кои некогаш просперираа со успесите на германската индустрија.

Последиците од германскиот економски колапс се чувствуваат и во регионот Адрија, но засега не се толку драстични. Најмалку главоболки имаат Црна Гора, Косово и Албанија, чии економии не се толку зависни од Германија. Спротивно на тоа, Германците се најдоминантен надворешнотрговски партнер на Северна Македонија, Босна и Херцеговина и Словенија, а германската рецесија најјасно ја почувствуваа македонските транспортни компании, кои забележаа помал обем на транспортирана стока годинава, додека само во камионскиот превоз на стока во првите три месеци од годинава има пад од 15 отсто.

Економскиот експерт на WIIW за земјите од регионот Адрија, Бранимир Јовановиќ, во разговор за „Блумберг бизнисвик Адрија“ (Bloomberg Businessweek Adria), истакнува дека првенствено три фактори влијаат дали регионот Адрија делумно ќе се вкочани или ќе добие пневмонија поради фактот што германската економија „кивна“. Тоа се извозот во Германија, германските инвестиции во регионот и странските дознаки што дијаспората ги испраќа во своите матични земји.

Земјите што најмногу извезуваат во Германија веќе го чувствуваат падот на нарачките предизвикани од рецесијата.

„Според овој фактор, Северна Македонија е најпогодена во регионот Адрија, а потоа следува Словенија, Србија малку помалку, но и таа е погодена секако, приближно колку и другите земји во регионот“, посочува Јовановиќ. кој беше советник на министерот за финансии на Северна Македонија од 2017 до 2019 година.

Колку земјите од регионот се изложени на овој фактор најдобро покажува статистиката за тоа колку изнесувал извозот на стоки и услуги во Германија за секоја земја поединечно во 2022 година, како и колку таа сума е процент од БДП на конкретната земја. Во однос на вредноста на извозот на стоки и услуги во Германија, Словенија предничи со повеќе од осум милијарди долари, потоа Србија и Северна Македонија со по речиси четири милијарди, а дури потоа е Хрватска со три милијарди.

Меѓутоа, кога вредноста на овој извоз е изразена како процент од вкупниот БДП на одделни земји, Северна Македонија испраќа најголем дел од извезените стоки и услуги во Германија - повеќе од 45 проценти - по која следуваат Босна и Херцеговина, Словенија и Србија секоја со околу 14 проценти. Падот на извозот во Германија најмалку би го почувствувале Косово, Црна Гора и Албанија.

 

 

Инвестициите во Србија не забавуваат

Што се однесува на инвестицискиот фактор на германската економија, сите земји од регионот се релативно еднакво изложени на него, иако по обем тие се најголеми во Србија. Генерално, германските инвестиции во регионот се претежно во автомобилскиот сектор, од намотување кабли до шиење седишта. Додуша во последно време има инвестиции во услужниот сектор, потоа телекомуникациите, банкарството, осигурувањето и ИТ-секторот, но овие економски сектори сè уште не се погодени од актуелната криза.

Како што истакнува Јовановиќ, во најголем ризик се сите оние фабрики што „припаѓаат на влезот на германската автомобилска индустрија“. Иако во Србија има многу такви фабрики, судејќи според новите инвестиции, германската рецесија сè уште не се чувствува.

Српскиот претседател Александар Вучиќ во средината на јуни најави дека позната германска компанија ќе инвестира 90 милиони евра во Чачак во изградба на првата фаза од фабриката за делови за автомобилската индустрија, која ќе вработи 800 работници. Речиси во исто време германската компанија „Хансгрое“ отвори фабрика во Ваљево, во која инвестираше 85 милиони евра, со цел да вработи 1.000 работници. Претходно познатиот германски производител на градежни машини и машинска опрема за градежната индустрија „Вакер Нојсон“ отвори втор погон во Крагуевац, инвестирајќи 25 милиони евра и вработувајќи 800 работници.

„Континентал“ годинава ја отвори и втората фабрика, во која инвестираше околу 140 милиони евра, додека оваа германска компанија, чии производи ја снабдуваат германската автомобилска индустрија, најави дека во следните четири години планира да инвестира уште 150 милиони евра во Србија и да отвори 1.500 нови работни места.

Според Слободан Аќимовиќ, професор на Економскиот факултет во Белград, Србија е многу изложена на она што се случува во германската економија, каде што околу 18 отсто од надворешнотрговската соработка е со Германија, а има многу германски инвестиции во Србија. 

„Сите овие наши компании во германска сопственост се ориентирани кон синџирите на снабдување на германската економија. Но, што да правиме ако паднат нарачките од Германија. Ова е дополнителен проблем што, ми се чини, веќе се чувствува кај нас“, вели Адрија Аќимовиќ, кој посочува дека инвестициите се едно од решенијата за економски раст во Србија на долг рок, но да не се фокусира само на странските туку и на домашните.

Професорот Аќимовиќ не гледа брз излез на Германија од оваа ситуација и смета дека за Србија е важно како тоа ќе влијае на неа.

„Треба да ги одржуваме врските со германските компании, но и да ги прошириме пазарите во земјите на БРИКС, како и Казахстан, Африка - да ги поттикнеме нашите бизнисмени да влезат и на тие пазари“, вели тој.

Дијаспората е поважна од германските инвеститори

И покрај тоа што владите и економските аналитичари често се фокусирани на толкување дали ќе има пад на германските инвестиции во регионот, економистот Бранимир Јовановиќ посочува дека многу повлијателен фактор може да бидат странските дознаки, односно фактот што земјите од регионот Адрија имаат огромна дијаспора во Германија и околните земји, кои или им праќаат пари директно на своите семејства во нивните земји на потекло или ги трошат таму кога ќе одат на одмор.

„Една од причините зошто земјите од регионот Адрија, и покрај војната, немаа ваква криза минатата година е тоа што скокнаа дознаките, дури и во Србија, која во однос на бројот на жители нема најголеми дознаки. Инаку, водат Македонија и Косово“, вели Јовановиќ.

Статистиките на националните централни банки и „Евростат“ покажуваат дека во 2021 година странските дознаки во Косово изнесувале дури 18 отсто од БДП, во Црна Гора 13,5 отсто, а во Босна и Херцеговина и Албанија околу 10 отсто.

 

 

Но во некои земји од регионот веќе се познати статистиките за 2022 година, кои покажаа драстичен скок на овие дознаки. Според податоците на Народната банка на Србија (НБС), дознаките од странство скокнале на рекордни 5,03 милијарди евра, што е речиси за 40 отсто повеќе од 2021 година, кога износот на дознаките изнесувал 3,63 милијарди евра. Според податоците на НБС, дијаспората најмногу пари испраќа од Германија (27 отсто), Швајцарија (14 отсто), Австрија (11 отсто), како и од Франција и САД (по 6 отсто).

„Ако економската ситуација во Германија стане потешка, ако животот таму биде потежок, дијаспората ќе има помалку пари за испраќање дома и затоа позитивните ефекти од дознаките ќе бидат помали. Така, германската рецесија може да има негативен ефект врз регионот Адрија, бидејќи дознаките од германските и воопшто од странските инвестиции се поголеми од странските инвестиции“, вели Јовановиќ и додава дека ако се погледне макроекономијата, земјите од овој регион добиваат повеќе пари од своите иселеници што работат во странство отколку што добиваат од странски инвестиции. Затоа падот на дознаките може да биде позначаен од можниот пад на германските инвестиции во регионот.

Кризата како можност?

Според економските аналитичари, тоа што Германија кивна не значи дека половина од регионот Адрија ќе настине, а другата половина ќе добие пневмонија. Како што вели Јовановиќ, ефектите од германската рецесија врз овој регион веќе се чувствуваат и тој не очекува дека и регионот ќе западне во рецесија, освен ако не се влоши драстично состојбата на германската економија.

„Се разбира, ако Германија западне во длабока криза и нејзиниот БДП падне за пет проценти, тоа веројатно ќе се одрази позначајно во регионот. Но, ако ситуацијата во Германија остане како што е сега, тоа нема значително да ја влоши ситуацијата во регионот“, вели тој и додава дека сега е поважно да се види дали Германија ќе има структурна криза и што ќе се случи за пет години - дали ќе има стагнација или можеби брзо ќе закрепне.

Како и на почетокот на светската економска криза пред 15 години, така и денес во регионот се слушаат гласови дали оваа економска криза во Германија може да биде шанса за балканските земји. Дали распаѓањето на претходната формула за економски раст на Германија заснована на силен извоз, евтини руски извори на енергија, кинескиот пазар и производство, всушност, може да ги привлече германските компании да го префрлат производството од Германија во нашиот регион во потрага по поевтини извори на енергија?

Тоа е можно, велат економистите, но големо прашање е дали навистина ќе се случи тоа. Прво, прашање е дали германските компании имаат финансии да инвестираат во регионот, но и да имаат, вообичаено е да се двоумат да инвестираат во време на криза, бидејќи не знаат што ќе се случи за неколку години.

Каде оди германската економија?

Зависноста на регионот Адрија од германската економија неизбежно ги принудува локалните бизнисмени и владините претставници внимателно да ги следат многубројните показатели за германското индустриско производство во желбата да откријат каде оди германската економија. Сепак, Бранимир Јовановиќ истакнува дека овие показатели доцнат бидејќи покажуваат што се случувало пред неколку месеци. Поради оваа причина, тој препорачува следење на краткорочните индикатори за тоа што мислат и како се чувствуваат сопствениците на германските компании за инвестициите, производството и воопшто за економската клима. Долгорочно, смета тој, многу е поважно да се следи дали Германија ќе ги направи структурните реформи што ѝ се потребни за да ја надмине оваа криза.

„Пред сè, инвестициите во енергијата и во обновливите извори на енергија. Би следел колку Германија инвестира во ова и дома и во другите земји. Покрај тоа, би следел и што се случува со гасот во Германија, но овде не мислам на изградбата на ЛНГ-терминал на северот на Германија, туку на тоа колку гас трошат Германците, односно дали полека го заменуваат гасот со други извори на енергија. Многу се важни и јавните инвестиции, особено во патната инфраструктура, но и иновациите. Верувам дека тоа е најголемиот проблем на Германија бидејќи има министер за финансии што е фискално конзервативен и не сака да троши на инвестиции“, посочува Јовановиќ и додава дека „додека Германија не го отвори ќесето и не почне да инвестира во инфраструктура, не може да ја надмине оваа криза“.

„Шансата за Балканот може да биде целата приказна за оддалечување од Русија и повлекување од Кина, тоа е целата приказна за ’неаршоринг’ - дека Западот наместо да инвестира во Кина и во Азија воопшто, инвестира во земји што географски и политички се поблиску до нас. Тоа може да биде уште една шанса. Но не во смисла дека Германците ги затвораат фабриките во Кина, туку наместо нови инвестиции во Кина, се инвестира на Балканот“, вели Јовановиќ, нагласувајќи дека ова е повеќе теоретска можност, бидејќи не зависи само од финансиите туку и од тоа дали земјите од јадранскиот регион можат да го понудат тоа што можат азиските во однос на работната сила, цената на трудот и квалитетот.

Како уште една потенцијална шанса за овој регион, Јовановиќ гледа дека овие земји имаат неискористен простор кога станува збор за обновливите извори на енергија. Тој посочува дека, на пример, во Австрија нема простор за многу инвестиции во хидро, ветер и соларни извори на енергија, додека на Балканот ги има во изобилство.

„Постои можност да се привлечат германски и сите други европски инвестиции. Има шанси за некои такви позитивни ефекти, но сепак не би играл на таа карта дека Балканот ќе профитира од германската криза. Сепак, верувам дека Балканот е во поголема веројатност да плати од кризата“, вели Јовановиќ и додава дека проценува дека штетата нема да биде голема, освен во случај Германија да западне во тешка криза, која во моментов никој не ја очекува.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар