.webp){kind=icon}
Историскиот топлотен бран што ја задуши западна Европа ова лето предизвика хаос во транспортот. Железничките пруги се искривени, аеродромските писти откажуваат, има пукнатини на клучните патишта. На 18 јули, фреквентниот автопат А14 во Кембриџ, Англија, беше затворен откако се појави бизарен гребен кој, иако ги привлекуваше скејтбордерите, можеше да биде катастрофален за автомобилите и за патниците кои се превезуваат со нив.
Иста е ситуацијата низ Америка, Австралија, Кина и Африка. Со зголемувањето на просечните температури, а топлотните бранови стануваат почести и поинтензивни, инфраструктурата, особено патиштата се сè поранливи. Глобалното затоплување предизвикано од чевекот с еврати по нас. Студија од 2017 година, која ги проценува влијанијата на климатската криза врз критичната инфраструктура, покажа дека до 2080 година топлотните бранови ќе се причина за околу 92 отсто од вкупната опасност само во транспортниот сектор во Европа, во голем дел затоа што патиштата биле изградени за поладни времиња.
Друга студија ги разгледува податоците од метеоролошките станици кои се користат за одредување на правилниот состав на локалните патишта. Во неа има проценка дека на околу 35 отсто од нив се користени материјали несоодветни за вистинската клима.
„Максималните температури што градежните инженери ги користеа во дизајнот сега се надминуваат многу почесто. Тогаш инфраструктурата се распаѓа, вели Амит Басин, директор на Центарот за транспортни истражувања на Универзитетот во Тексас.
А патиштата се исклучително важни за глобалната економија - од нив зависат синџирите за снабдување, транспортот на луѓе и стока. Бродовите, возовите и авионите се за долги релации, за се останато клучни се патиштата. Бидјеќи тие се почесто се уништуваат станува јасно како економската цена на неактивноста може брзо да се зголеми.
Bloomberg Mercury
Добрата вест е што светот има развиена технологија за решавање на проблемот, а лошата вест дека тоа ќе чини многу пари. Само за пример разорните поплави во Австралија меѓу 2010 и 2014 година ја чинеа Владата околу 6,4 милијарди долари само за поправките на патната мрежа.
Во традиционално постудените места, проблемот е одмрзнувањето. Според извештајот на Канадскиот институт за клима, повеќе од половина од зимските патишта во земјата во нејзините северни региони, изградени на замрзнати езера и реки секоја есен, за 30 години може да станат неупотребливи или невозможни за изградба. Речиси сите би можеле да исчезнат до 2080 година, отсекувајќи цели региони од критичните услуги.
Според Клод Ван Рутен, поранешен претседател на Светската асоцијација за патишта, европскиот топлотен бран ова лето е најновиот потсетник за растечката неусогласеност помеѓу климатската реалност на планетата и она што постојните патишта можат да го издржат.
„Се обидувате да направите претпоставки за тоа што ќе се случи, а климатските промени ги менуваат тие претпоставки“, рече Ван Рутен.
Се тврди дека доколку не се преземат доволно чекори за ублажување на промените во температурата и врнежите, цената за поправка и одржување на патиштата ширум светот вртоглаво ќе се зголеми. Само низ Африка, покажа истражувањето на Универзитетот во Колорадо, тоа би можело да чини 183,6 милијарди долари до 2100 година.
Сепак, трошоците за одржување се само дел од економската закана: прекините на патните мрежи може да имаат огромни импликации за глобалната трговија и развој. Кога мостот Леверкузен во Германија беше затворен од декември 2012 до март 2013 година, трошоците за националната економија беа проценети на 80 милиони евра. А смртоносното уривање на мостот Моранди во Италија во 2018 година го чинеше градот Џенова околу 6 милиони евра дневно бидејќи товарниот сообраќај беше во прекин.
Се чини дека единственото решение, а без да се трошат милијарди е да се промени начинот на кој се прават патиштата. Поголем дел се направени од асфалт, суштински дробена карпа измешана со битумен врзивно средство, остаток од фосилно гориво. Асфалтот е разновиден, но битуменот може да омекне кога ќе стане премногу жешко. И бидејќи е црн, асфалтот полесно ја апсорбира светлината и брзо се загрева. При повисоки температури смесата може да се деформира во пукнатини и испакнатини. Колку е повисока температурата, толку повеќе се оштетува и потребна е поголема поправка.
Секако многу автопати се направени од бетонски плочи. Бетонот, направен од цемент, вода и агрегат (карпи, песок или чакал), е многу полесен за одржување од асфалтот и трае подолго, но е поскап. И при екстремно високи температури, ќе се прошири, предизвикувајќи плочите да се туркаат една кон друга и да станат нерамни. Кога беше затворен А14 во Обединетото кралство на пример, бетонските плочи под горниот слој на асфалтот се свиткаа од топлината, туркајќи нагоре опасен гребен.
Некои земји применија и други начини. На пример, во Јапонија, САД и на други места, градовите ставаат боја за блокирање на сонцето, а во Дубаи, иако температурите на површината таму достигнуваат над 60°C локалните патишта не се деформираат бидејќи во битуменот се додадени високо конструирани и многу скапи полимери.
