.webp){kind=icon}
Македонската економија е мала, отворена и зависна од надворешни влијанија. Во такви услови е неопходна трансформација и во делот на дигитализацијата и во делот на зелената енергија, за да се постигне поголема еластичност на фирмите во време на криза и полесно да се надминат последиците. Дополнителен проблем со кој се соочува земјава е и пониската додадена вредност во производството во споредба со европските земји. Ова се само дел од заклучоците на денешниот бизнис-форум на тема „Можности и предизвици за развој на приватниот сектор во време на криза“, кој се одржа во организација на Програмата за развој на Обединетите нации.
„Продуктивноста што ја мериме во Македонија е значајно пониска од ЕУ и поширокиот регион. Тоа е знак дека производството од малите и средните претпријатија во Македонија, кои опфаќаат најголем дел од економијата, не создава голема дополнителна вредност во своите производи“, изјави Андреј Кнез, главен аналитичар на „Блумберг Адрија“, кој беше еден од панелистите на овој бизнис-форум.
„За разлика од пред 20 години, кога беше тешко да се најде капитал, а имаше работна сила, денес е обратно, и тоа не само кај нас туку секаде во светот. Ние дополнително се соочуваме и со одлив на работна сила, и тоа на квалификувани работници. За разлика од порано, кога цената на работната рака се определуваше локално, сега се интернационализира. За да се надминат проблемите, некои од решенијата се во интернационализација на образовните програми во Македонија, привлекување странски професори да доаѓаат и обука и работа како паралелен процес“, вели Глигор Бишев, претседател на Советот за унапредување на образованието при Стопанската комора на Македонија. Според него, најголема трансформација во овој дел е потребна кај малите и микропретпријатијата.
Во таа насока се отвори и дискусија на темата за четиридневна работна недела, која експертите ја отфрлаат како опција во Македонија од неколку причини: токму гореспоменатата послаба продуктивност во однос на европските земји, производството на производи со помала додадена вредност, а Македонија и регионот, генерално, се далеку од развиените земји и во однос на технолошката инфраструктура и во однос на навиките.
„На долг рок дигитализацијата и автоматизацијата ќе бидат основа за тоа. Но развиените земји направиле инфраструктура и стратегија за тоа. Ако веќе зборуваме за Германија како пример, таму нема патарини ниту вработени на патарини, на голем дел од бензинските пумпи нема вработени и сами си точиме бензин, во маркетите нема касиери, туку сами си ги евидентираме производите и плаќаме. Значи, Германија веќе воспоставила некаква инфраструктура за да го намали работниот час без притоа да влијае на БДП или на стандардот на работниците. И затоа прво е неопходна дигитализацијата“, вели Бишев.
Во делот на финансирањето на бизнисите, панелистите се согласија дека во денешно време има многу повеќе извори на финансирање за проектите на компаниите, особено тие што се однесуваат на модернизација и имплементирање нови и еколошки технологии, со посебен акцент на зелената енергија. Сепак, Андреј Кнез вели дека сега многу полесно се доаѓа до финансирање, но мора да се знае дека заврши ерата на евтини пари.
„Секоја криза и рецесија носат нешто друго. Најважно е дека и најголемите економии ќе бележат пад, а причините секаде се исти: борба со голема инфлација и три последователни години со многу големи турбуленции. Македонија има извоз во волумен што е многу поголем од пред 10 или 15 години и тоа е многу добра база за во наредниот период“, смета Кнез, според кого уште една позитивна работа се преговорите за ЕУ, бидејќи сами по себе нудат дополнителни канали за капитал и преку инвестиции во бизнис-секторот и преку самата држава.
Кнез гледа уште неколку позитивни моменти во македонската економија. Еден од тие е дека изложеноста на лоши кредити во земјава е само три проценти, а тоа, според него, е добар индикатор и значи дека фирмите ги сервисираат своите обврски, а од друга страна финансиските институции имаат добри процени кога станува збор за пласманот на пари.
„Денес економиите се поподготвени за разлика од минатите кризи“, вели Кнез.
Од друга страна, Глигор Бишев предупредува на тешка година пред нас, од која смета дека ќе излеземе посилни.
„Македонските компании имаат извоз од околу 70 проценти. Од тоа, 65 отсто се производи пласирани на пазарот на ЕУ, а половина од нив завршуваат во Германија. Тоа значи дека имаме висока концентрација на помалку странски пазари и претежно во автомобилската индустрија, а таа е прва што страда во услови на криза и токму тоа се случува сега. Но позитивна страна е што домашните компании со партнерства или поддршка од државата или од странски компании почнуваат да извезуваат и во други индустрии. Па така, на пример, ИТ-секторот во последните две години го зголеми извозот за пет пати“, објаснува Бишев. Тој, исто така, вели дека денес има лесен пристап до пари, но со камати поголеми за четири-пет пати. Од друга страна, Бишев предупредува и на тоа дека расположливиот доход на населението нема да расте со исто темпо како и каматите на кредитите.
Експертите на денешниот панел се согласни дека инвестициите и трансформацијата кон зелена енергија се нешто неопходно и за надминување на оваа криза и за заштита од идни кризи, како и за намалување на цената на чинење на производите и услугите на компаниите, истовремено правејќи ги еколошки и општествено одговорни.
Инаку, преку УНДП досега се поддржани над 10.000 фирми токму преку програми за зелени мерки, а имаат и платформа за поддршка на повеќе од 1.000 компании.
