Справување со сивата економија наместо во пензија на 67 години

Да се зголеми старосната граница за пензионирање во Македонија и за мажите и за жените на 67 години, како и пензискиот придонес од 0,7 процентни поени на 19,5 проценти од 2026 година. Ова е дел од мислењето на Фискалниот совет на Македонија дадено кон документот Фискална стратегија 2025-2029, кој го подготви Министерството за финансии и кој сега е во собраниска процедура. Фискалниот совет е независно тело што стана оперативно пред една година, а беше формиран со цел да ги надгледува макроекономските и фискалните политики во земјава. Членовите на Советот се економски експерти, а во мислењето за Фискалната стратегија, зголемувањето на старосната граница за пензионирање и повисокиот пензиски придонес ги правдаат со потребата да се одржи стабилноста на државниот Фонд за пензиско и инвалидско осигурување на Северна Македонија (ФПИОМ).

Во нивниот документ се дава поширок контекст на предвидената стратегија, а кога станува збор за пензиската реформа, има предлог зголемувањето на пензискиот придонес да се случува и понатаму, се разбира ако има потреба за тоа, до 21 процент до 2029 година.

„Фискалниот совет е на мислење дека за одржувањето на ФПИОМ, намалување на фискалните ризици и консолидација на буџетот во наредниот среднорочен период, потребни се дополнителни мерки, како зголемување на работниот век на вработените така и постепено (макар и благо) зголемување на стапката на придонесот за ФПИОМ“, се наведува во мислењето.

Фискален совет

Во Фискалниот совет сметаат дека стапката на пензискиот придонес, која сега е 18,8 отсто, е за 2,4 проценти помала во однос на 2008 година, кога изнесуваше 21,2 проценти. Оттаму додаваат и дека кога на ова би се додало стареењето на населението, а со тоа и зголемувањето на бројот на пензионери за 1.500-1.700 секоја година, но и иселувањето на младите, проблемот станува уште поголем. Во прилог на нарушувањето на одржливоста на државниот пензиски фонд, Фискалниот совет го наведува и зголемувањето на пензиите, линеарно на двапати по 2.500 денари.

Во Фискалниот совет членуваат академикот Абдулменаф Беџети, професорката од Економски факултет Мирјана Трпеска и Глигор Бишев, кој е и претседател. Членовите ги предложија три институции, и тоа Македонската академија на науките и уметностите, Државниот завод за ревизија и Народната банка на Македонија.  

Освен за ова прашање, советот во мислењето има став и за друго. „Блумберг Адрија“ веќе пишуваше за нивните забелешки околу висината на буџетскиот дефицит.

Ние веќе пишувавме дека во повеќето земји, како во регионот така и во светот, старосната граница за пензионирање е 65 години. Меѓутоа, како што се зголемува животниот век, многу земји постепено ја зголемуваат старосната граница за пензионирање. 

Како е во регионот

Во регионот, граѓаните на Македонија во моментов најбрзо стигнуваат до пензија, а најстарите граѓани во Словенија имаат економски најстабилен живот во пензија.

Во Србија правото на старосна пензија можат да го остварат мажите на 65 години, а жените на 63 години и шест месеци, со планирано постепено зголемување на 65 години до 2032 година. За да се пензионираат им требаат минимум 15 години стаж. Исто така, и мажите и жените што имаат 45 години стаж можат да се пензионираат без разлика на нивната возраст.

Во Хрватска старосната граница за пензионирање и за мажите и за жените е иста како и во Србија. Мажите одат во пензија на 65 години и минимум 15 години стаж, а жените на 63 години и шест месеци. Планот е да се изедначат условите за пензионирање на мажите и на жените во Хрватска од 1 јануари 2030 година.

Во старосна пензија може да оди и хрватски осигуреник што наполнил 60 години и има 41 година стаж.

Во Словенија старосната граница за пензионирање е иста за мажите и за жените. Општи услови за пензија се: 60 години старост и 40 години пензиски стаж или 65 години старост и 15 години стаж на осигурување.

Во Федерацијата БиХ услов за пензионирање е 65-годишна возраст и најмалку 15 години стаж. Во старосна пензија можеш да одиш со 40 години стаж, без разлика на возраста. Овие услови важат и за мажите и за жените.

Осигуреникот во Македонија има право на старосна пензија кога ќе наполни 64 години ако е маж, или 62 години ако е жена и има најмалку 15 години стаж.

Зголемувањето на старосната граница е нужност?

За тоа дали зголемување на пензиите е одржливо со оглед на состојбата во која се наоѓа државниот пензиски фонд разговаравме и со аналитичарот на „Блумберг Адрија“ Иван Одрчиќ.

„Најважно е дека населението старее, што го зголемува притисокот врз пензискиот систем и може да доведе до намалување на одржливоста на постојниот модел. Забележано е дека односот работници и пензионери ќе продолжи да опаѓа, што значи дека сè помал број работници ќе треба да издржуваат зголемен број пензионери, имајќи предвид дека земјата се соочува со заминување на работоспособното население и со стареење на населението во исто време“, објаснува Одрчиќ.

Според него, пензискиот систем на Македонија се карактеризира и со релативно ниски стапки на штедење и ограничена покриеност на населението, што дополнително ја загрозува стабилноста на пензиите. Потребни се порешителни реформи што би ги зголемиле ефикасноста и одржливоста на целиот пензиски систем.

„Некои од поважните предлози за реформи би вклучиле зголемување на стапката на придонеси, продолжување на работниот век, како и зајакнување на приватните заштеди (во други класи на средства, на пример). Подоброто управување со фондовите, како што е диверзификација на инвестициите за да се обезбеди стабилен принос, исто така би помогнало. Без некои од гореспоменатите реформи, идните генерации пензионери во Северна Македонија би можеле да се соочат со пониски пензии и поголема несигурност, бидејќи овие мерки ќе имаат цел да обезбедат долгорочна одржливост на самиот пензиски систем и заштита на пензионерите“, вели Одрчиќ.                      

Гацов: Зголемувањето на старосната граница за пензионирање е најлоша опција Предлогот на Фискалниот совет за зголемување и изедначување на старосната граница за пензионирање кај жените и мажите, односно во пензија да одат со 67 години, е најлошата опција, смета Павле Гацов, претседател на Здружение на даночни експерти. Тој вели дека се‘ уште има простор на поинаков начин да се решаваат дефицитите во Фондот за ПИОМ, а тука е пред се справување со сивата економија. Дополнително, вели Гацов,  препораката на Фискалниот совет е дека треба да има и извесно зголемување на стапката за придонесот за социјално осигурување, но никој не потсетува дека во соседните земји, работодавачот плаќа дополнителен придонес за пензиско осигурување, значи освен што се плаќа на платата како задршка и е на товар на работникот, се доплаќа и на товар на работодавачот друга стапка за овој придонес. Затоа сите опции треба да се проанализираат, вели Гацов.

 

Текстот е едитиран во последниот пасус каде е додаден видео-разговорот со Павле Гацов и во насловот.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар