Староста за пензионирање мора нагоре: Како стои Македонија во регионот?

Во повеќето земји, како во регионот така и во светот, старосната граница за пензионирање е 65 години. Меѓутоа, како што се зголемува животниот век, многу земји постепено ја зголемуваат старосната граница за пензионирање.

Во регионот, граѓаните на Македонија во моментов најбрзо стигнуваат до пензија, а најстарите граѓани во Словенија имаат економски најстабилен живот во пензија.

102 години пензиски систем во поранешна Југославија

Пензиското осигурување во поранешна Југославија е воспоставено во 1922 година, со донесувањето на Законот за осигурување на работниците. Предвоеното пензиско осигурување, како што рече Никола Алтипармаков, член на Фискалниот совет на Србија, на конференцијата „100 години пензиски систем на Бизмарк во поранешна Југославија: минатото, сегашноста и иднината во 21 век“, во голема мера изгледаше како приватно осигурување со капитализација на приход. Старосната граница беше 70 години и немаше можност за предвремено пензионирање.

По војната, во 1957 година, со донесувањето на Законот за пензиско осигурување, пензискиот систем се префрли на тековно финансирање, т.н. принцип на генерациска солидарност (од англиски: pay as you go), а старосната граница за пензии се спушти на 65 години за мажите и 50 години за жените.

Златната доба за пензионирање во поранешна Југославија беше по 1964 година, кога старосната граница за мажите падна на 60, а за жените на 55 години, со најмалку 20 години стаж потребен за пензионирање. На работниците со законот од 1964 година им се гарантираше дека со целосен работен стаж од 40 години ќе можат да сметаат на пензија во висина од 85 отсто од платата. Тогаш беа воведени казни за предвремено пензионирање од три до четири проценти годишно, кои во Србија беа повторно воведени на почетокот на 2000 година.

Во тоа време почнува демографското стареење на населението, кое подоцна ќе биде голем проблем за пензискиот систем.

По распадот на Југославија, државите самостојно започнаа да ги реформираат своите пензиски системи и да ја зголемуваат старосната граница за пензионирање.

Depositphotos

Србија

Во Србија правото на старосна пензија можат да го остварат мажите на 65 години, а жените на 63 години и шест месеци, со планирано постепено зголемување на 65 години до 2032 година. За да се пензионираат им требаат минимум 15 години стаж. Исто така, и мажите и жените што имаат 45 години стаж можат да се пензионираат без разлика на нивната возраст.

Во Србија во јули пензија примиле 1.653.687 граѓани, а просечната пензија за седмиот месец годинава изнесувала 390 евра (45.709 динари).

Хрватска

Во Хрватска старосната граница за пензионирање и за мажите и за жените е иста како и во Србија. Мажите одат во пензија на 65 години и минимум 15 години стаж, а жените на 63 години и шест месеци. Планот е да се изедначат условите за пензионирање на мажите и на жените во Хрватска од 1 јануари 2030 година.

Во старосна пензија може да оди и хрватски осигуреник што наполнил 60 години и има 41 година стаж.

Во јули годинава во Хрватска живееле 1.227.691 пензионер, а просечната пензија во јули била 581 евро.

Словенија

Во Словенија старосната граница за пензионирање е иста за мажите и за жените. Општи услови за пензија се: 60 години старост и 40 години пензиски стаж или 65 години старост и 15 години стаж на осигурување.

Во јули во Словенија пензија примиле 643.360 граѓани, а просечната пензија била 1.019 евра.

Босна и Херцеговина

Во Федерацијата БиХ услов за пензионирање е 65-годишна возраст и најмалку 15 години стаж. Во старосна пензија можеш да одиш со 40 години стаж, без разлика на возраста. Овие услови важат и за мажите и за жените.

Во јули 2024 година, 450.169 најстари корисници примиле пензија во Федерацијата БиХ, а просечниот износ на пензискиот чек бил 329 евра.

Во Република Српска право на старосна пензија има осигуреник што наполнил 65 години и има најмалку 15 години стаж на осигурување. Право на старосна пензија има и осигуреник што не наполнил 65 години, а мора да наполни 60 години и да има 40 години пензиски стаж.

Жените што немаат 65 години можат да се пензионираат кога ќе наполнат 58 години ако имаат 35 години стаж.

Во Република Српска во јули годинава пензија примиле 286.034 корисници, а просечниот износ на пензијата изнесувал 302 евра.

Црна Гора

Мажите во Црна Гора стекнуваат право на старосна пензија на возраст од 65 години и најмалку 15 години стаж на осигурување, додека жените се пензионираат под малку поповолни услови. Моментално, за да заминат во пензија им требаат минимум 62 години и девет месеци живот. Планот е од 2032 година жените да се пензионираат на 64 години и девет месеци.

Во старосна пензија може да оди и црногорски осигуреник што наполнил 61 година и има 40 години стаж.

Во јули годинава Црна Гора имала 115.644 пензионери, а просечната пензија во јули била 495,13 евра.

 

 

Македонија

Осигуреникот во Македонија има право на старосна пензија кога ќе наполни 64 години ако е маж, или 62 години ако е жена и има најмалку 15 години стаж.

Во август годинава во Македонија имало 340.709 корисници, а просечната пензија за истиот месец изнесувала 344 евра.

Македонскиот пензиски систем е двостолбен и, освен во државниот фонд, дел од средствата на осигурениците законски се префрлаат и во приватни пензиски друштва, кои управуваат со нив и ги оплодуваат.

Depositphotos

„Блумберг Адрија“ неодамна анализираше каков модел на функционирање е потребен за да се оптимизира работата на Фондот за пензиско и инвалидско осигурување (ПИОМ). Јасно е дека фондот одамна би банкротирал доколку ги немаше трансферите од државниот буџет, со кои секоја година се пополнува дупката што се јавува меѓу изворните приходи на Фондот (придонеси за осигурување, дивиденди, акциза и друго) и парите потребни за исплата на пензии. Всушност, со години придонесите од осигурување се најголем извор на приходи на Фондот, а веднаш на второто место се трансферите од буџетот, кои редовно зафаќаат над 35 проценти од неговите вкупни приходи. 

 

 

Анализата на вкупните буџетски расходи за социјалните трансфери во делот на пензиите покажува енормно зголемување во изминатиов период.

Еден од главните фактори за долгогодишната лоша финансиска кондиција на Фондот за пензиско и инвалидско осигурување е што тој функционира по принципот на генерациска солидарност, кој подразбира од придонесите за пензиско осигурување на тековните вработени да се исплаќаат пензиите на пензионерите. Меѓутоа, Македонија со години се соочува со демографски предизвици односно стареење и иселување на населението, што доведе до раст на бројот на пензионери односно на неактивно население, а пад на бројот на вработени лица. 

Лошата демографска слика во Македонија беше една од главните причини за пензиската реформа во Македонија со која беше воспоставен тростолбен пензиски систем со комбиниран начин на финансирање на идните пензии и со диверзификација на демографските и економските ризици. Примарна цел на реформата, во која покрај државата и Фондот за пензиско и инвалидско осигурување, главни носители се пензиските друштва што управуваат со задолжителните пензиски фондови од вториот столб и со доброволните пензиски фондови од третиот столб, е обезбедување посигурна пензија за сегашните и идните генерации пензионери и долгорочна финансиска стабилност на пензискиот систем. Меѓутоа, очигледно е дека новите демографски предизвици бараат промени што во иднина нема да ги оптоваруваат ПИОМ и државниот буџет, туку од една страна ќе ја зголемат индивидуалната одговорност на работниците во однос на заштедите за пензионерските денови, а од друга страна ќе им овозможат на приватните фондови да обезбедат поголеми приноси преку поголема слобода во диверзификацијата на инвестициското портфолио.

Многубројни предизвици за идните македонски пензионери

Септемвриската пензија во земјава беше зголемена за 2.500 денари, линеарно за сите пензионери, во согласност со ветувањето на Владата во предизборниот период.

 

 

Но дали ваквото зголемување на пензиите е одржливо, со оглед на состојбата во која се наоѓа државниот пензиски фонд? Според аналитичарот на „Блумберг Адрија“ Иван Одрчиќ, идните пензионери во земјава се соочуваат со голем број предизвици.

„Најважно е дека населението старее, што го зголемува притисокот врз пензискиот систем и може да доведе до намалување на одржливоста на постојниот модел. Забележано е дека односот работници и пензионери ќе продолжи да опаѓа, што значи дека сè помал број работници ќе треба да издржуваат зголемен број пензионери, имајќи предвид дека земјата се соочува со заминување на работоспособното население и стареење на населението во исто време“, објаснува Одрчиќ.

Според него, пензискиот систем на Македонија се карактеризира и со релативно ниски стапки на штедење и ограничена покриеност на населението, што дополнително ја загрозува стабилноста на пензиите. Потребни се порешителни реформи што би ги зголемиле ефикасноста и одржливоста на целиот пензиски систем.

„Некои од поважните предлози за реформи би вклучиле зголемување на стапката на придонеси, продолжување на работниот век и зајакнување на приватните заштеди (во други класи на средства, на пример). Подобро управување со фондовите, како што е диверзификација на инвестициите за да се обезбеди стабилен принос, исто така би помогнало. Без некои од гореспоменатите реформи, идните генерации пензионери во Северна Македонија би можеле да се соочат со пониски пензии и поголема несигурност, бидејќи овие мерки ќе имаат цел да обезбедат долгорочна одржливост на самиот пензиски систем и заштита на пензионерите“, вели Одрчиќ.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар