Каков модел на пензиско осигурување може да го „спаси“ ПИОМ?

Фондот за пензиско и инвалидско осигурување (ПИОМ) одамна би банкротирал доколку не се трансферите од државниот буџет со кои секоја година се пополнува дупката што се јавува меѓу изворните приходи на Фондот (придонеси за осигурување, дивиденди, акциза и други) и парите потребни за исплата на пензии. Всушност, со години придонесите од осигурување се најголем извор на приходи на Фондот, а веднаш на второто место се трансферите од буџетот, кои редовно зафаќаат над 35 проценти од неговите вкупни приходи. Поради тоа се наметнува дилемата како најновото зголемување на пензиите од 2.500 денари ќе влијае врз и онака лошата финансиска кондиција на државниот фонд.

Анализата на вкупните буџетски расходи за социјалните трансфери во делот на пензиите покажува енормно зголемување во изминатиов период. Имено, во 2019 година вкупните буџетски расходи за исплата на пензии изнесувале 56,3 милијарди евра (915 милиони евра). Со ребалансот на буџетот за 2024 година вкупните буџетски расходи за исплата на пензии изнесуваат 90,4 милијарди денари (1,4 милијарда евра), што е за 5,1 милијарди денари (82 милиони евра) повеќе во однос на првичниот буџет за 2024 година и за речиси 500 милиони евра повеќе отколку во 2019 година. Станува збор за пари што би можеле да се искористат за сериозни инвестиции во патната инфраструктура, образованието или здравството во услови кога би имале поинаков рецепт за зголемување на пензиите.

Принципот на генерациска солидарност одамна не функционира

Еден од главните фактори за долгогодишната лоша финансиска кондиција на Фондот за пензиско и инвалидско осигурување е што тој функционира по принципот на генерациска солидарност, кој подразбира од придонесите за пензиско осигурување на тековните вработени да се исплаќаат пензиите на пензионерите. Меѓутоа, Македонија со години се соочува со демографски предизвици односно стареење и иселување на населението, што доведе до раст на бројот на пензионери односно на неактивно население, а пад на бројот на вработени лица. Имено, во мај годинава бројот на пензионери во земјава изнесувал 337.871 лице, што е значително зголемување во однос на 2015 година, кога имало 301.728 корисници на пензија.

Дополнително, статистичките податоци откриваат дека бројот на неактивно население на крајот од минатата година изнесувал 723.459 лица, што е повеќе од вкупниот број вработени, кој изнесувал 688.296 лица.  

   

 

Демографските предизвици бараат промени

Лошата демографска слика во Македонија беше една од главните причини за пензиската реформа во Македонија со која беше воспоставен тростолбен пензиски систем со комбиниран начин на финансирање на идните пензии и со диверзификација на демографските и економските ризици. Примарна цел на реформата, во која покрај државата и Фондот за пензиско и инвалидско осигурување, главни носители се пензиските друштва што управуваат со задолжителните пензиски фондови од вториот столб и со доброволните пензиски фондови од третиот столб, е обезбедување посигурна пензија за сегашните и идните генерации пензионери и долгорочна финансиска стабилност на пензискиот систем. Меѓутоа, очигледно е дека новите демографски предизвици бараат промени што во иднина нема ги оптоваруваат ПИОМ и државниот буџет, туку од една страна ќе ја зголемат индивидуалната одговорност на работниците во однос на заштедите за пензионерските денови, а од друга страна ќе им овозможат на приватните фондови да обезбедат поголеми приноси преку поголема слобода во диверзификацијата на инвестициското портфолио.

Во однос на оваа проблематика, Тихомир Петрески, претседател и член на Управниот одбор на „Триглав пензиско друштво“, неодамна во рамките на тркалезната маса „Not so small talk“ во организација на „Блумберг Адрија“ меѓу другото укажа дека треба да се размислува во насока на постепена прераспределба на соодносот помеѓу првиот и вториот столб во вкупниот процент на придонес за пензиско и инвалидско осигурување. Па така, со напредувањето на возраста на осигуреникот, да се зголемува делот за вториот столб, што би значело повисока пензиска заштеда, земајќи ги предвид просечно повисоките износи на бруто-плата што ги остварува осигуреникот во однос на почетокот на неговиот работен век, со што би се овозможил период за дополнување на она што е претходно свесно изоставено, со цел да не се наруши тековното функционирање на првиот столб.

„На пример, до 50 години возраст придонесот би се задржал на постојните шест проценти од бруто-платата или приближно една третина од вкупниот придонес, а потоа постепено би се зголемувал до достигнување сооднос од 50/50 или 60/40, непосредно пред остварувањето на правото на пензија. Ваквиот прогресивен модел за распределба на придонесите кон индивидуалните сметки на членовите е веќе воспоставена пракса во државите што се на понапредно ниво на развој на пензискиот систем од нашиот, а кај нас би можел да започне со примена од моментот на завршувањето на транзицискиот период, односно со преземањето на обврската за исплата на дел од старосната пензија од страна на приватните пензиски фондови“, вели Петрески. 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар