Непродуктивна вработеност во Македонија, расте и вработувањето на црно

Бројот на вработените се намалува, а за сметка на тоа расте бројот на оние што остануваат во сивата зона, неформално вработените. Нив ги има близу 100.000 заклучно со јуни годинава, што претставува раст од 11,3 отсто во однос на истиот период лани.

Податоците за првата половина од годината покажуваат загрижувачки трендови на пазарот на трудот ако се земе предвид дека токму перформансите на пазарот на трудот се еден од најважните индикатори за „здравјето“ на целокупната економија.

Се намалува и активноста на населението. Во периодот од април до јуни таа падна на 52,2 отсто, покажуваат податоците на државната статистика. Оваа стапка во 2017 година изнесуваше 56,7 отсто. Ова значи дека сѐ помалку луѓе се вклучени на пазарот на трудот, ниту се вработени, ниту пак бараат работа.

Ако посебно се анализираат податоците за индустријата, бројките се полоши. Вработеноста во индустриските капацитети е во минус од третиот квартал лани, а во второто тримесечје годинава минусот се продлабочи до 4,2 отсто, во преработувачката индустрија вработеноста се намали за 4,4 отсто.

Вечните проблеми на македонскиот пазар на трудот

Кога станува збор за македонскиот пазар на трудот, тој се соочува со голем број структурни предизвици што всушност се рефлексија на пошироките, перзистентни предизвици со кои се соочува македонската економија, вели во разговор за „Блумберг Адрија“ асистентот на Економскиот факултет во Скопје, Кристијан Кожески.

„Во последните неколку години пазарот на трудот во Македонија се карактеризира со пораст на т.н. непродуктивна вработеност, односно раст на вработеноста што не е секогаш проследен со пропорционално зголемување на ефикасноста на работниците. Имено, за периодот од 2017 до 2024 година, просечната годишна стапка на раст на продуктивноста изнесува околу 1,04 отсто, додека вработеноста растела со просечна стапка од 1,42 отсто. Ова покажува дека македонскиот пазар на труд не успева да генерира одржливи механизми за подобрување на ефикасноста на работната сила“, вели Кожески.

Д-р Кристијан Кожески, асистент на Економскиот факултет во Скопје / Социјални мрежи

Според него, главниот проблем лежи во намалената способност на економијата да ја интегрира работоспособната популација, што значи дека човечкиот капитал не е доволно искористен.

Дополнителен проблем претставува структурната несоодветност на работните места, бидејќи значителен број лица се вработени на позиции што не кореспондираат со нивните вештини и квалификации, што, пак, резултира со ниска продуктивност и ограничени можности за напредок на пазарот на трудот.

Предизвик е и сивата економија, која јаде меѓу 24 и 36 отсто од БДП, а последните податоци покажуваат дека забрзува растот на неформалните работници. Освен тие што работат на црно, надвор од пазарот на трудот остануваат и младите – младинската невработеност изнесува 26,4 отсто, што ја засилува тенденцијата за миграција или за интеграција во сивата зона.

Продуктивноста расте само во „богатите“ сектори

Од почетокот на годинава продуктивноста бележи мал раст. Но дали тоа може да се толкува како позитивен сигнал со оглед на тоа што земјава и натаму има пониска продуктивност од земјите во регионот и особено од Европската Унија.

Според Кожески, овој мал раст не е резултат на структурни реформи, туку се должи на зголемената продуктивност во одредени сектори, што значи дека јазот во продуктивноста се проширува.

„Мора да се нагласи дека овој раст е пред сè резултат на развојот во пропулзивните сектори што генерираат висока, натпросечна додадена вредност, како што се финансискиот сектор, осигурувањето, индустриските зони и странските директни инвестиции. Иако недостигаат прецизни квантитативни податоци за ефектите, може да се констатира дека дигитализацијата и автоматизацијата на производствените и услужните процеси имаат сè поистакната улога во генерирањето раст на продуктивноста“, вели Кожески.

Сепак, структурата на македонската економија е доминирана од микро и мали претпријатија, кои се соочуваат со сериозни ограничувања и не можат да имплементираат современи решенија, што резултира со трајно ниски нивоа на продуктивност во овие сегменти на економијата и го продлабочува јазот во однос на поголемите и поконкурентни компании, вели нашиот соговорник.

Плата и продуктивност: Растот на трошоците на фирмите се префрла на крајните купувачи

Во изминатиот период растат и минималната и просечната плата, и тоа со високи стапки, за разлика од продуктивноста. Според Кожески, во економската литература е широко прифатено начелото дека продуктивноста на трудот претставува примарна детерминанта на долгорочниот пораст на платите, бидејќи создава услови за зголемување на додадената вредност и ја зголемува способноста на фирмите да обезбедат солидна основа за повисоки плати на работниците.

„Сепак, кога порастот на платите е поинтензивен од стапките на раст на продуктивноста, тоа неминовно води до зголемување на трошоците по единица труд, што негативно се рефлектира врз ценовната конкурентност на економијата. Дополнително, во услови на ниски плати, каква што е ситуацијата во Македонија, минималната плата често функционира како институционално сидро за приспособување на поширокиот спектар на плати. Емпириските податоци за последната декада јасно потврдуваат дека најголемиот дел од растот на платите не произлегува од зголемувањето на продуктивноста, туку е доминантно воден од континуираното зголемување на законската минимална плата“, објаснува тој.

Минимална плата од 500 евра е неколкумесечно барање на Сојузот на синдикатите на Македонија, кое се оправдува се пониската куповна моќ на работниците со ниски плати.

Синдикалната организираност е нерамномерно распределена по сектори, а токму секторите со најголема застапеност на работници што примаат минимална плата имаат најслаба институционална заштита, што резултира со асиметрични ефекти од политиката на минимална плата, смета Кожески.

„Ова создава притисоци врз фирмите чии трошоци за труд растат побрзо од продуктивноста, па тие дополнително се пренесуваат во повисоки цени на финалните добра и услуги. Гледано преку показателите за конкурентност, продуктивноста бележи минимален раст, додека трошоците по единица труд умерено забрзуваат, што ја поткопува ценовната конкурентност. Овој дисбаланс јасно укажува дека долгорочната одржливост не може да се базира исклучиво на административни интервенции, туку бара стратегиски пристап насочен кон унапредување на човечкиот капитал, поттикнување на иновациите и стимулирање на технолошката модернизација“, вели Кожески.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар