ЕУ ја враќа кауцијата за амбалажа, кај нас рециклирањето невозможна мисија

Целата амбалажа ќе мора да се рециклира до 2030 година. Ова го предвидува новата директива на Европската Унија за амбалажа и амбалажен отпад, која стапува во сила годинава.

Новите мерки на ЕУ имаат цел да го решат проблемот со растечките количества отпад и да поттикнат циркуларна економија. Нивната цел не е насочена само кон отстранување на отпадот од пакување туку и кон поттикнување повторна употреба на пакувањето и рециклирање.

Уредбата предвидува целосна забрана за одредени пакувања. Тоа особено се однесува на пластиката што треба да го намали притисокот врз комуналните претпријатија и системите за управување со отпад.

Годишно секој жител на ЕУ создава во просек по 190 килограми отпад, а новата директива има цел да се намали отпадот од пакување во фази – за пет отсто до 2030, 10 отсто до 2035 и 15 отсто до 2040 година.

Се враќа кауцијата

За да се спречат негативните ефекти врз здравјето, регулативата содржи забрана за употреба на таканаречените вечни хемикалии односно перфлуорирани и полифлуорирани алкилни супстанции (PFAS) над одредени граници во пакувањето што доаѓа во контакт со храната.

Од 1 јануари 2030 година ќе бидат забранети одредени видови пластична амбалажа за еднократна употреба. Дотогаш шеќерот, кремот за кафе, зачините и сосовите нема да смеат да се пакуваат во индивидуални пакувања. Во хотелите веќе нема да има мали пакувања на шампони. Непреработеното овошје и зеленчук нема да се продаваат во амбалажа.

Директивата предвидува компаниите што доставуваат храна 10 отсто од производите да пакуваат во амбалажа што може повторно да се употребува.

За да се поттикне враќањето на шишињата и лименките ќе се врати системот на кауција што постоеше порано, односно на каса ќе се остава депозит, кој ќе биде вратен при враќањето на пакувањата.

Производителите и увозниците во наредниот период ќе треба да се погрижат тежината и обемот на пакувањето да бидат сведени на минимум.

Забраната за пластични ќеси кај нас важи од пред три години

Од 1 декември 2021 година употребата на пластични ќеси за еднократна употреба на пазарот во земјава е забранета.

Од многубројните правила што важат во ЕУ, во земјава досега, со членот 10 од Законот за управување со пакување и отпад од пакување, е забранета продажбата на пластични ќеси, а во деловите од земјата што се заштитени подрачја е забрането и пуштање пластично пакување за еднократна употреба во угостителските објекти.

Она што по исклучок е дозволено е продажба на биоразградливи ќеси за носење стоки по цена од 15 денари.

„Трговецот е должен да води евиденција на квартална основа за бројот на продадени ќеси на продажното место, која ја доставува до стручниот орган и вкупната сума добиена од надоместокот од продадените ќеси на квартална основа ја пренесува на посебна сметка отворена за таа намена на органот за животна средина“, се наведува во законот.

Во практика знаеме како функционира законот. Па ,оттука не се чудни и бројките. Во согласност со годишниот извештај на Министерството за животна средина, за 2023 година биле пријавени 350.833 тони собран, транспортиран комунален и друг вид неопасен отпад. Од оваа пријавена вредност, пресметано е дека по жител во 2023 година биле создадени 334 килограми комунален и друг вид неопасен отпад.

До 2030 година треба да рециклираме 65 отсто од отпадот од амбалажа

Во согласност со овој извештај, вкупното количество на отпад од пакување пуштено на пазарот изнесувало 76.172,90 тони, а собраното количество на отпад од пакување за 2023 година изнесувало 46.665,59 тони.

 

 

Процените на Министерството за отпадот од пакување за 2024 година се дека ќе изнесува 112,600 тони. Од тоа количество, околу третина или 34.000 тони ќе бидат различни типови пластика.

Државата, во согласност со Законот за управување со отпад, има утврдено и цели. До 31 декември 2030 година најмалку 65 отсто од тежината на целиот отпад од пакување треба да се рециклира.

 

 

Во 2024 година „Пакомак“ спроведе анкета во врска со тоа колку граѓаните рециклираат. Истражувањата, кои почнаа во 2012 година, се спроведуваат на репрезентативен примерок од 1.100 испитаници од урбаните средини во земјава. Според резултатите, 45 отсто од испитаниците рециклираат. Во однос на првата анкета од пред 12 години, бројот на лицата што рециклираат е двојно зголемен. Сепак, загрижува податокот дека 20 отсто од нив не би го правеле тоа ни доколку се финансиски стимулирани, а ниту ако имаат контејнер во непосредна близина.