Фантазијата за дигитален детокс заменете ја со нешто пореално

Кога се појави вестa дека главниот извршен директор на „Сејлсфорс“ (Salesforce), Марк Бениоф, зел десетдневен одмор за „дигитален детокс“ во Француска Полинезија, интернетот го проголта тоа. Се чини дека луѓето не можеа да престанат да ги „скролаат“ вестите за тоа како еден многу богат човек престанал да „скрола“.

Приказните како оваа ја предизвикуваат нашата имагинација од неколку причини. Една е самата тенденција луѓето да се опседнуваат со навиките на супербогатите, без оглед дали ги сметаме за восхитувачки или лицемерни. Друга е привлечноста на брзото дејство, без оглед дали е „сув јануари“, предизвик за нетрошење или дигитален сабат.

Но лично сметам дека приказната навистина се распламти, бидејќи, длабоко, повеќето од нас беа љубоморни. Десет дена без дигитални уреди? Тоа мора да е убаво. (Особено кога компанијата што ја водите размислува за отпуштања.)

Во реалноста, карактеристиките на модерното работно место прават исклучувањето до степенот на Бениоф да изгледа речиси невозможно. Бидејќи работните комуникации се проширија од е-пошта кон алатки како што се „Слек“ (Slack) и текстуални пораки, некогаш ефикасното известување „надвор од канцеларија“ сега има мала корист додека се обидувате да ги паузирате пораките од колегите што доаѓаат од многу различни канали. 

Според истражувањето на „Окта“ (Okta), големите компании сега во просек користат повеќе од 200 апликации. Премногу често сме оставени сами да одлучиме како да се справиме со ваквиот „напад“. Научен труд од 2019 година тврди дека подемот на дигиталниот детокс како концепт „го осветлува (и) порастот на потребата за саморегулација, каде што се очекува поединците да преземат лична одговорност за управувањето со ризиците и притисоците“ од сили што тие не ги создале.

Нашите екрани сè почесто се интегрирани и во нашето слободно време. Тешко е да се замисли одмор без  дигитална резервација, е-книги, поткасти, „гугл мапс“, СМС што известуваат за доцнења при патувањето - и се разбира Инстаграм, каде што доколку не објавиме колку многу ни е забавно е исто како да не сме биле нигде. Дури и на една обична планинарска прошетка го користиме телефонот за фотографии, како и за следење на маршрутата и изминатите километри. А по пешачењето, нема ништо подобро од мала релаксација со ладно пиво и „Зборле“.

И кога телефонот веќе е во мојата рака... не е лесно да ги игнорирам работните пораки и, нормално, решавам да фрлам еден „брз поглед“. Иако физички сè уште седам на дрвената пикник-маса на планината, ментално сум телепортирана на мојата работна маса.

Дали е тоа проблем? Во стил на добро платен психолог би рекла: Проблем е ако вас ве мачи. Иако голем број студии го поврзаа прекумерното време минато пред екранот и на социјалните мрежи со АДХД (анг. Attention deficit hyperactivity disorder), депресија и вознемиреност, има малку податоци што укажуваат на тоа дека дигиталниот детокс овозможува постојани корисни ефекти. Една метаанализа од 2022 година откри дека кај луѓе со симптоми на депресија, дигиталниот детокс ги ублажил нивните симптоми, но дека, во спротивно, немало конзистентно влијание врз однесувањето, расположението или перформансите на учесниците.

Но можеби „дигиталниот детокс“ е погрешна метафора. Звучи како некоја сомнителна диета осудена на пропаст.

Повеќето нутриционисти денес ставаат помал акцент на ограничувањето на храната во целост или дури и на ограничувањето на „лошата“ храна, а повеќе на постепеното додавање поздрава храна во својата чинија - и јадење на истата таа. Што ако наместо да се опседнуваме со ограничување на нашето време пред екраните, во нашите животи вклучиме повеќе искуства што не се на екран и активно им се посветиме? Тешко е да скролате на нет кога рацете ви се покриени во боја, прашина или маринара-сос.

Додавањето некои офлајн активности ќе го ублажи проблемот посочен од писателката Делија Каи: дека за напорната недела зад нас се наградуваме зјапајќи во екрани со средна големина, со гледање во поголем екран и скролање на мал екран.

На прашањето за тоа колку време пред екран е премногу за малите деца, советничката за детска грижа Емили Остер честопати го наведува оној што прашува да размисли за активностите што  ги заменува времето пред екранот. Дали тоа е за смирување на детето додека е во авион? Во тој контекст, сигурно времето пред екранот е добро. Но дали ја заменува играта надвор на еден убав сончев ден? Во тој случај не е баш добро.

Ова е начинот на кој треба да размислуваат и возрасните за времето минато пред екраните. Можеби ќе одлучиме дека е прифатливо да се замени решавање крстозбор на хартија со дигитален, но не и да се заменат пријателски телефонски разговори со лајкови. И, дури и без прецизни истражувања и податоци, има интуитивна смисла дека замената на Твитер со книга пред спиење може да ни помогне да спиеме подобро.

Како и со секоја лоша навика, можеби најдобриот начин за справување со неа е да ја насочиме нашата енергија не да ѝ се спротивстави на песната на сирената, туку да пееме поинаква мелодија. Во општество на саморегулација, тоа веројатно е и најдоброто што можеме да го направиме.