Хрватската држава влегува во Македонската берза, но Словенците не даваат и во нивната

Амбициозниот план на Хрватска од својата берза во Загреб да направи голем регионален финансиски центар се чини дека наидува на препреки уште од самиот старт. Како што стојат работите во моментов, словенечките власти би можеле да го спречат преземањето на Љубљанска берза од страна на Хрватската финансиска агенција (Фина) која сега е нов сопственик на Загрепската берза.

Да потсетиме, Загрепската берза е веќе стопроцентен сопственик на Љубљанската берза, но за Словенците сега работите се менуваат затоа што не приватен, туку државен субјект од соседството треба да им биде сопственик на берзата. „Блумберг Адрија“ веќе нашироко пишуваше околу управувачкиот потенцијал на Фина и заклучокот беше дека пари имаат, но менаџерско знаење баш и не.

Најавата дека хрватската држава, односно Фина, ја презема Загрепската берза дојде како своевидно изненадување, а бидејќи Загрепската е целосен сопственик на Љубљанската и 30-постотен сопственик на Македонската берза, мораше да се добие согласност од словенечките и македонските регулатори за овој нов момент – хрватската држава всушност да стане сопственик на тамошните берзи преку Фина.

Македонската Комисија за хартии од вредност (КХВ) на 16 октомври годинава даде согласност Фина да стекне квалификувано учество во Македонската берза, односно индиректно преку Загрепската берза да се стекне со акции чиј што вкупен кумулативен износ не надминува 30 отсто.

„Фина, чијшто единствен основач и содружник е државата Република Хрватска веќе има добиено согласност од хрватскиот регулатор Ханфа да се стекне со директно квалификувано учество во Загрепска берза. Доколку понудата за преземање биде успешна Фина може директно да стекне 50 отсто плус една акција во Загрепска берза, а со тоа и индиректен удел од 14,99 отсто во Македонска берза. Ако Фина стигне до максимален удел од 100 отсто во Загрепска берза, со тоа индиректниот удел во Македонска берза ќе биде до 29,98 отсто“, пишуваше во соопштението на КХВ. 

Политичка битка

Ова значи дека во Македонија работата околу преземањето помина прилично мазно, меѓутоа Словенците пружаат сѐ поголем отпор.

pixsell

 

Македонската КХВ и Берзата не коментираат околу оваа ситуација, а Борче Давитковски, поранешен професор на Правниот факултет при УКИМ и своевремено советник во Комисијата за хартии од вредност вели дека најверојатно станува збор за политички развој на настаните. „Во Македонија, Загрепската берза има 30 отсто и нашата власт најверојатно сметала дека тоа не е проблем, а во исто време немаме никакви предизвици во односите со Хрватска.  Претпоставувам дека комисионерите од КХВ се воделе од таа логика дека трансакцијата не е проблематична, а плус ние сакаме добри односи со Загреб. Дури мислам дека имало и консултации на повисоко ниво и одобрувањето поминало“, вели Давитковски.

За Љубљана и Загреб, сепак сметам дека е комплетно политички случај, заклучува тој.

Професор Сашо Арсов од Економскиот факултет, вели дека не е запознаен со целата ситуација и не се впушта во конкретен коментар, но тврди дека во светски рамки е присутен трендот на спојување на берзите, нешто што треба да се случи и во регионот, па вели дека процесите треба да одат во таа насока.

Инаку, кон крајот на октомври Одборот за финансии на словенечкиот парламент покрена расправа за тоа “дали со преземањето на Љубљанска берза од страна на хрватските државни органи ќе бидат загрозени националните интереси на Република Словенија?“.

Советот на словенечката агенција за пазарот на хартии од вредност (АТВП) требаше во четвртокот, 20 ноември, да донесе одлука, но тоа е одложено, откако тамошната влада, на еден час пред состанокот на АТВП, на затворена седница се спротивставила на хрватското државно преземање на Љубљанската берза и усвоила неколку резолуции за нејзина „заштита“.

АТВП потоа  ја одложи одлуката за следната недела, а според добро информиран извор од Загрепската берза, овие потези не се изненадувачки бидејќи не е вообичаено една држава да управува со берза во друга земја.

Притоа, нашиот соговорник не ја исклучува можноста Љубљана на крајот да го принуди Загреб да се повлече.

Словенците сега сакаат да ја прогласат Љубљанската берза за критична инфраструктура за да спречат Фина да ја преземе, а отворено го прозиваат и потенцијалниот нов сопственик. Имено, заклучокот на словенечката влада е дека Фина е институција со лош углед, а дополнително ја критикуваат за забавување на наплатата на долговите на хрватските компании кон Љубљанска банка. Тие исто така нагласија дека законот за Фина наведува дека хрватската агенција извршува задачи за потребите на хрватската држава, пишува Форбс Словенија. 

За „Блумберг Адрија“ стигна коментар и од словенечкото Министерство за економија, туризам и спорт дали целата оваа ситуација ѝ штети на угледот на Словенија и дали земјата  го губи угледот во очите на странците:

„Одлуката на Владата да ја вклучи Љубљанската берза како критична инфраструктура беше донесена внимателно и во согласност со нашата должност да ги заштитиме клучните елементи на финансискиот систем. Станува збор за поседување соодветни алатки како држава кога има можни промени во сопственоста во институција што е важна за функционирањето на пазарот на капитал.

Што се однесува до влијанието врз економијата и угледот на Словенија - разбираме дека ваквите мерки можат да покренат дополнителни прашања за странските инвеститори. Сепак, би било тешко да се каже дека поради ова, Словенија станува поризична земја. Слични решенија се познати и во други европски земји. Тоа е првенствено механизам за надзор и стабилност, а не инструмент за затворање на пазарот, туку ограничување на странските инвестиции.

Во исто време, секогаш обезбедуваме отворен дијалог со сите засегнати страни. За нас е важно Словенија да остане привлечна, предвидлива и безбедна средина за инвеститорите. Оваа одлука не се меша во отвореноста на нашиот пазар, туку ја зајакнува довербата дека дејствуваме одговорно и со долгорочна визија како стабилен финансиски систем на државата.

Убедени сме дека во иднина ќе можеме да одржиме рамнотежа помеѓу заштитата на стратешките интереси и промоцијата на здрава, меѓународно ориентирана економија.“

Краток преглед  на поширокиот регион открива дека државната сопственост на берзите е правило, а не исклучок: во Унгарија, централната банка поседува мнозински удел, во Словачка, Полска и Бугарија државата, додека во Варшава државата поседува 35 проценти удел. 

Визијата на Приморац доведена во прашање

Се поставува прашањето - зошто би имало смисла за хрватските власти државата  да ја преземе контролата врз Љубљанска и Македонска берза?

Нашиот извор смета дека ова не ја доведува во прашање иницијативата на Европската банка за обнова и развој (ЕБОР), која со години се залага за техничко поврзување на регионалните пазари, туку проблемот се појавил во визијата на хрватскиот министер за финансии Марко Приморац.

Иницијативата на која се повикува нашиот анонимен извор е амбициозен проект за соработка насочен кон развој на пазарот на капитал, а беше потпишана во август од министрите за финансии, односно високи функционери на Хрватска, Словенија, Полска, Словачка, Романија, Бугарија, Унгарија и Македонија.

pixsell

 

Декларираната цел на заедничката иницијатива се реформи што ќе овозможат посилен, поефикасен и поконкурентен пазар на капитал во сите земји од Централна и Југоисточна Европа, а седиштето на Загрепската берза треба да биде централна точка на оваа интеграција.

Целта, како што нагласи Приморац во таа прилика, е да се усогласи законодавството, правилата за тргување и пристапот до инфраструктурата, како и процедурите за лиценцирање.

„На некој начин, сакаме да ги направиме пазарите сè поинтегрирани, така што ‘де факто’ пристапот до еден од нашите пазари, кога пазарите ќе бидат целосно функционални, на крајот ќе се смета за пристап до кој било од овие пазари“, рече тој.

За секој случај тој веднаш додаде дека оваа иницијатива не е спротивна на целите на Европската унија, туку е комплементарна на нив.