Загреб со втор обид за регионален берзански лидер – шанса и за Македонската берза

Амбициозниот проект за интегрирање на регионалните берзи би требало да го претвори Загреб во сериозен финансиски центар, доколку се реализираат плановите на министерот за финансии Марко Приморац и неговите колеги од седум други земји.

Да потсетиме дека Загрепската берза (ЗБ), како сопственик на Љубљанската и Македонската берза (во Македонската берза со 30 отсто од капиталот), во првиот обид за обединување на регионот неславно потфрли. Ова е, меѓу другото, една од причините зошто државата, преку Финансиската агенција - ФИНА, тргна во „национализација“ на ЗБ и сега се впушта во потфат „интеграција на стероиди“.

За да се потсетиме на деталите, во понеделникот (25 август) свечено беше потпишан меморандум за разбирање и соработка насочена кон развој на пазарот на капитал, кој го потпишаа министрите за финансии односно високи функционери на Хрватска, Словенија, Полска, Словачка, Романија, Бугарија, Унгарија и Македонија.

Декларираната цел на заедничката иницијатива се реформи што ќе овозможат посилен, поефикасен и поконкурентен пазар на капитал во сите земји од Централна и Југоисточна Европа, а седиштето на Загрепската берза ќе биде централна точка на оваа интеграција. 

Македонската министерка за финансии Гордана Димитриеска-Кочоска по тој повод истакна дека клучната бенефиција за Македонија од оваа иницијатива може да се сумира во еден збор – пристап.

„Силно верувам дека за две-три години ќе ги видиме бенефициите што ќе ги почувствуваат бизнис-секторот и нашите компании, а кои ќе произлезат токму од овој меморандум. Доаѓам од приватниот сектор и добро знам колку е тешко една компанија да ја убеди банката дека нејзината идеја или иновација е доволно сериозна за да успее. Во такви услови, пазарот на капитал е единствениот начин компаниите побрзо да растат и да го реализираат својот потенцијал“, рече Димитриеска-Кочоска.

Таа потенцираше дека интеграцијата им обезбедува на македонските, но и на компаниите од регионот, особено на малите и средните фирми, кои се столб на економиите, поголем број инвеститори, различни извори на капитал и нови прекугранични партнерства.

Во тој контекст, потегот на ФИНА, која на почетокот на месецот објави дека сака да ја купи ЗБ, што предизвика доста возбуда во хрватската финансиска заедница, е исто така појасен.

Додека некои се чудеа на  „национализацијата“, извршниот директор на ФИНА, Дражен Човиќ, ја смета за логичен чекор напред бидејќи ФИНА веќе е мнозински сопственик на централната депозитарна компанија и најголем поединечен акционер на ЗБ.

Реструктурирањето на сопственоста на ЗБ треба да придонесе за развој на домашниот пазар на капитал, рече Човиќ, а министерот за финансии Приморац сега сака да го повтори истиот принцип на меѓународно ниво.

Дејствувај локално, размислувај регионално - втор дел

Целта, како што истакна Приморац, е да се хармонизираат законодавството, правилата за тргување и пристапот до инфраструктурата и процедурите за лиценцирање.

„На некој начин, сакаме пазарите да бидат сè поинтегрирани, така што ‘де факто’ пристапот до еден од нашите пазари на крајот, кога пазарите ќе бидат целосно функционални, ќе се смета за пристап до кој било од овие пазари“, рече тој.

Веднаш потоа тој се оправда дека оваа иницијатива не оди против целите на Европската Унија (ЕУ), туку е комплементарна на нив.

Ова мислење го делат и неговите колеги. Словачкиот министер за финансии Ладислав Каменицки смета дека интеграцијата на регионалните берзи би можела да резултира со „мала унија на пазарот на капитал“, што всушност е на трагата на неколкугодишните напори на ниво на ЕУ.

Словенечкиот министер за финансии Клемен Боштјанчич, пак, изјави дека фрагментираните и неразвиени пазари на капитал на земјите од Централна и Југоисточна Европа се меѓу главните пречки за економски раст, бидејќи на компаниите хронично им недостига капитал за финансирање проекти.

Со овие хронични болки се соочува и македонскиот пазар на капитал, каде што состојбите не се баш идеални, иако лани македонскиот индекс МБИ10 имаше раст што е меѓу најголемите во светски рамки, над 60 проценти. Пазарот е плиток, нема многу учесници, а доминираат домашните инвеститори, со големо учество на физичките лица. Странските портфолио-инвеститори имаат ниско учество веќе подолг временски период.

„Сите знаеме дека нашите најликвидни компании се мали во меѓународни рамки. Македонскиот пазар, во согласност со прифатените меѓународни класификации, не спаѓа ниту во т.н. пазари во развој (англ. emerging markets). Ниту една од берзите од поранешна Југославија го нема тој статус поради високите критериуми за висина на промет и ликвидност, големина, број и пазарна капитализација на котираните компании итн. Неодамна таков статус доби берзата во Букурешт. Тоа, секако, влијае на прометите на регионалните берзи. Македонскиот пазар е т.н. граничен пазар (англ. frontier market) и поради својата големина едноставно не привлекува позначајни институционални инвеститори и затоа бележиме странско учество какво што имаме“, објасни во ланското интервју за „Блумберг Адрија“ Иван Штериев, директор на Македонската берза.

Тој истакна дека шанса за промена на состојбите се токму регионалната соработка воопшто и интеграцијата со Загрепската берза конкретно.

Нашите аналитичари нè потсетуваат дека ова што се случува деновиве е всушност обновен обид на Загрепската берза да се наметне како интегративен фактор во регионот, бидејќи не успеаја да го сторат тоа на почетокот, иако веќе подолго време се сопственици на Љубљанската и Македонската берза.

„Преземањето на берзата и меѓународните договори веројатно ќе ја забрзаат изградбата на регионална платформа за тргување, која потоа треба да стане поинтересна за институционалните инвеститори поради нејзината големина. Веројатно е дека тие паралелно работат на порамнувањето на хартиите од вредност и каде ќе се одвива ‘клирингот’, бидејќи во сегашната ситуација, за да поседуваме хартија од вредност во Полска, мора да ја чуваме на старателска сметка“, велат од  аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.

Тие исто така забележуваат и дека успехот на проектот би имал корисен ефект врз домашната економија бидејќи зголемувањето на привлечноста на пазарот на капитал би го олеснило финансирањето за компаниите. Во моментов, домашната економија е многу банкарски ориентирана, па компаниите имаат тешкотии да добијат пари за финансирање проекти и иновации.

Политички ветер во грбот

Приморац нагласи дека одлучиле да го потпишат меморандумот за да ѝ дадат јасна политичка поддршка на иницијативата за обединување на пазарот на капитал. Тој рече дека без силна политичка поддршка, ваквите процеси секогаш заостануваат во развојот.

Ќе видиме само колку политичкото „туркање“ всушност ќе ја забрза интеграцијата, бидејќи, како што често повторува нашиот гувернер Борис Вујчиќ, „можеш да го одведеш коњот до поило, но не можеш да го натераш да пие вода“. Со други зборови, убаво е што проектот има институционална поддршка, но ако не успее да им донесе на инвеститорите подобри, поевтини и попрофитабилни инвестициски опции, целата декларирана поддршка и пофалби ќе бидат залудни.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар