Во време кога глобалната економија се соочува со забавен раст, една африканска земја тивко, но сигурно, го менува наративот. Замбија, држава со 20 милиони жители, која пред само пет години прогласи банкрот, денес е меѓу најбрзо растечките економии во светот. Според проценките на Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) и Светската банка, земјата е на пат да оствари економски раст од над 6% во 2025 година – стапка која ја надминува дури и некои од најразвиените економии.
Овој пресврт е уште позначаен ако се земе предвид дека Замбија во 2020 година беше во длабока должничка криза, со јавен долг кој надминуваше 120% од БДП. Денес, благодарение на комбинација од поволни климатски услови, зголемено производство на бакар и успешно реструктурирање на долгот, земјата бележи стабилен напредок.
Бакарот како двигател на растот
Замбија е вториот најголем производител на бакар во Африка, а овој метал сочинува повеќе од 60% од нејзиниот извоз. Во првиот квартал од 2025 година, извозот на бакар порасна за 25% – најголем квартален раст од 2009 година. Овој тренд не само што ги зајакна девизните резерви, туку и ја стабилизираше националната валута – квачата, која годинава зајакна за 19% во однос на американскиот долар.
Финансиска дисциплина и доверба од инвеститорите
Министерот за финансии, Ситумбеко Мусокотване, во неодамнешно интервју за „Блмберг“ изрази уверување дека економскиот раст ќе продолжи со стабилно темпо. „Потребно е само да го одржиме позитивниот тренд во следните 10 до 15 години“, изјави тој од Ливингстон, град во близина на водопадите Викторија.
Оваа самодоверба не е неоснована. Замбија успеа да рефинансира дел од својот долг, префрлајќи обврски во вредност од 6,3 милијарди долари до 2043 година, со каматни стапки од само 1%. Тоа доведе до раст на замбиските обврзници за 18% од јули 2024 – двојно повеќе од просекот на пазарите во развој. Инвеститорите кои вложиле 100 милиони долари во замбиски обврзници, за помалку од една година оствариле принос од 21 милион долари.
Макроекономска стабилизација
Позитивните економски трендови се рефлектираат и во макроекономските показатели. Јавниот долг се очекува да се намали на 100% од БДП до крајот на 2025 година, додека девизните резерви достигнаа рекордни 4,3 милијарди долари. Инфлацијата, која во мај изнесуваше 15,3%, се очекува да падне на 8% до крајот на годината.
Овие резултати не останаа незабележани. „Мудис“ (Moody’s) го подобри својот изглед за земјата од „стабилен“ во „позитивен“, иако кредитниот рејтинг сè уште е на ниско ниво (Caa2). Сепак, приносите на замбиските обврзници се речиси на ниво со оние од земји со инвестициски рејтинг – сигнал дека пазарот веќе ја препознава промената.
Историски паралели и глобален контекст
Случајот на Замбија потсетува на Грција по светската финансиска криза. Иако тогаш беше сметана за изгубен случај, Грција успеа да се реструктурира и да се врати на пазарите. Денес, слична судбина ја следи Замбија – земја која, и покрај тоа што 64% од населението живее со помалку од 2,15 долари дневно, покажува дека со вистински политики и меѓународна поддршка, економскиот пресврт е возможен.
Најголемото економско изненадување во 2025
Во година кога многу економии се борат со инфлација, геополитички тензии и климатски предизвици, Замбија се појавува како неочекуван победник. Нејзиниот успех не е само статистика – тој е доказ дека и најранливите економии можат да се издигнат, ако добијат шанса и ја искористат мудро.
.webp){kind=icon}
