Македонските граѓани и фирми денеска, со почеток во 11 часот, ќе можат да учествуваат на аукцијата за зелени обврзници што првпат во нашата држава ги издава Министерството за финансии. Ќе бидат понудени двегодишни обврзници, со вкупна вредност од 600 милиони денари (безмалку десет милиони евра), со камата од 4,75 проценти. Анализиравме каков интерес треба да се очекува за овие хартии од вредност и какви се трендовите во издавањето зелени обврзници во регионот и пошироко.
Михаел Блажековиќ, аналитичар за макроекономија и за пазарот на капитал во „Блумберг Адрија“, вели дека издавањето зелени обврзници е во насока на натамошна диверзификација на јавниот долг на Македонија и дека следува по повеќе од успешната емисија на граѓански обврзници во средината на 2023 година, кога беа запишани два и пол пати повеќе од планираните обврзници поради големиот интерес на инвеститорите. Тој додава дека ист интерес се очекува и за емисијата на зелените обврзници од повеќе причини.
„Имено, високото ниво депозити на правните и физичките лица во банките достигна 8,3 милијарди евра, што е за 8,6 проценти повеќе во првите осум месеци од 2023 година отколку во истиот период лани. Значи, потенцијалната емисија во учеството во вкупните депозити би изнесувала само 0,1 процент. Понатаму, според последните податоци, пондерираната просечна каматна стапка на депозитите и во домашна и во странска валута изнесува 2,21 процента, што е повеќе од двојно пониско од 4,75 проценти што ги нуди државата за оваа емисија на обврзници“, вели Блажековиќ.
Михаел Блажековиќ
Тој додава дека финансирањето еколошки проекти преку издавање зелени обврзници стана нормалност во инвестицискиот свет.
„Инвеститорите бараат зелени обврзници за да имаат зелени односно ЕСГ-инвестиции во своите портфолија, за да можат да покажат дека внимателно избираат каде инвестираат и дека одат кон одржливи инвестиции, што всушност денес го бараат нивните клиенти“, вели Блажековиќ.
„Блумберг Адрија“ веќе пишуваше дека во образложението на проспектот за зелената обврзница се наведува дека станува збор за нова хартија од вредност, чија цел е финансирање нови и постојни зелени проекти, односно дека овие обврзници ќе бидат наменети за поттикнување и поддршка на проекти за унапредување и заштита на животната средина.
„Средствата инвестирани во оваа зелена обврзница ќе бидат наменети за Фондот за енергетска ефикасност при Развојната банка. Фондот ќе ги користи овие средства за финансирање инвестиции за енергетска ефикасност преку одобрување кредити, издавање гаранции и одобрување грантови“, пишува во проспектот.
Во него се додава дека транспарентноста и одржливоста се клучни елементи на овој инструмент и затоа ќе биде воспоставен мониторинг на проектите финансирани од Фондот и ќе се објавуваат полугодишни и годишни извештаи за неговото работење и одржливост.
Блажековиќ укажува дека кога ќе се погледне глобалниот пазар на зелени обврзници во првата половина од 2023 година, при емисиите во евра постоел поголем интерес за зелените отколку за обичните таканаречени „ванила“ обврзници. Соодносот побарувачка/покритие изнесувал 3,2 пати кај зелените обврзници, а 2,7 пати кај обичните обврзници. Блажековиќ посочува и дека стеснувањето на распонот при издавањето (од првичната понуда до финалната) било посилно кај зелените обврзници (18 базични поени), додека кај обичните обврзници изнесувало 17 базични поени.
„Во регионот Адрија имаме позитивни примери за издавање зелени обврзници во последните години. Србија издаде зелени обврзници од милијарда евра уште во 2021 година, додека Словенија ја издаде втората одржлива обврзница оваа година, од 1,25 милијарда евра. Учеството на јавниот долг на Словенија веќе достигна шест проценти од вкупниот долг, што е двојно повеќе од Германија“, вели Блажековиќ.
Тој потенцира дека доколку Македонија денеска го издаде планираниот износ зелени обврзници од 10 милиони евра, тогаш учеството на „зелениот долг“ во вкупниот долг ќе биде само 0,2 процента.
Денешната аукција ќе трае еден час, односно граѓаните и правните лица ќе можат преку банките, кои се овластени учесници, на аукцијата да даваат понуди за запишување на зелените обврзници до 12 часот.
Јавниот долг урива рекорди
Во Македонија од година на година се зголемува јавниот долг, а годинава достигна рекордно ниво. Во 2002 година јавниот долг на земјава изнесувал 1,8 милијарда евра, а заклучно со вториот квартал од годинава тој изнесува 8,3 милијарди евра. Во стратегијата за управување со јавниот долг на Македонија за периодот 2024-2026 (со изгледи до 2028 година) се предвидува задолжувањето да продолжи.
„Во периодот 2024-2028 година се очекува продолжување на имплементацијата на инвестициите започнати во претходниот период од страна на носителите на јавен долг, но со цврста определба да не се загрози долгорочната одржливост на нивото на задолженост на земјата. Покрај ова, дел од задолжувањето е детерминиран за покривање на буџетските дефицити, односно непречено извршување на исплатите од буџетот, а дел од задолжувањето ќе биде наменет и за рефинансирање на претходните долгови што достасуваат во наредниот период“, пишува во стратегијата.
Отплати со поголеми износи што пристигнуваат во наредниот среднорочен период се 500 милиони евра што ќе треба да бидат обезбедени во 2025 година за рефинансирање на еврообврзницата издадена во 2018 година, 700 милиони евра што достасуваат во 2026 година како резултат на издадената еврообврзница во 2020 година, 500 милиони евра во 2027 година за еврообврзницата издадена во март 2023 година и 700 милиони евра што достасуваат во 2028 година како резултат на издадената еврообврзница во 2021 година.
Среднорочните проекции прикажани во оваа стратегија покажуваат дека јавниот долг ќе го надмине максималниот праг од 60 проценти од БДП во периодот 2023-2025 година, но како резултат на мерките на фискална консолидација, од 2026 до 2028 година се предвидува повторно враќање во пропишаните рамки под 60 проценти од БДП.
„Врз основа на среднорочната буџетска рамка од која произлегува потребата за финансирање на буџетските дефицити на среден рок, потребите за отплати на претходни долгови, како и имплементацијата на проектите што се надвор од централната власт, движењето на јавниот долг на среден рок ќе бележи умерен раст до 2024 година како резултат на последиците на кризата, а потоа, во периодот од 2025 година, преку мерките на фискална консолидација се очекува намалување на нивото на долгот“, пишува во стратегијата.
Во неа, меѓу другото, е предвидена диверзификација во задолжувањето преку издавање нови хартии од вредност односно граѓански, зелени и проектни обврзници. Министерството за финансии веќе издаде граѓански обврзници, денеска првпат ќе издаде зелена обврзница и ќе остане уште да се издаде проектна обврзница наменета за реализација на капитални инвестиции за да се исполни во целост планираното во стратегијата за управување со јавниот долг.
.webp){kind=icon}