Игор Штембергер, Илирика: „На Хрватите треба да им се честита“

 

Откако Владата на Република Словенија ги запре плановите на хрватската Фина да стане мнозински сопственик на Љубљанската берза со стекнување на мнозински удел во Загрепската берза, оваа недела сè уште се чека на одлуката на Агенцијата за хартии од вредност (АТВП). По одлуката на владата на затворена седница во четвртокот, Агенцијата ја одложи одлуката за неколку дена.

Политиката дури минатиот месец сфати дека ова е важна тема и прашање од национален интерес. Денес, хрватските пензиски фондови се најголемите институционални инвеститори на Љубљанската берза, управувајќи со средства во вредност од околу 30 проценти од бруто домашниот производ на јужниот сосед преку дивиденди и профит од раст.

Игор Штембергер од брокерската куќа „Илирика“ смета дека АТВП била подготвена да го поддржи преземањето. Тој додава дека Словенија сега треба да одговори со понуда за преземање на Љубљанската берза, можеби дури и на Загрепската берза. Што предлага и што смета за реално, со оглед на фактот дека втората е 100 проценти сопственик на Љубљанската берза? Зошто, според него, не треба да ја пропуштиме оваа можност и што би значело евентуална регионална специјализирана размена, која би можела да се оствари преку синергии меѓу двете земји? И зошто, според него, треба да им се честита на Хрватите?

По одлуката на владата, која ја очекуваа некои (особено хрватската страна, н.з.), какви се вашите реакции? Дали можеби сте во контакт и со хрватската страна?

Всушност, не се очекуваше таква владина одлука. Очекувавме потврда за намерата или можноста Агенцијата да даде согласност за преземањето. Ваквата владина одлука всушност беше изненадување.

Не мислевте дека владата ќе пристапи кон ова прашање на таков начин, особено во последниот месец?

Апсолутно ја поздравувам одлуката на владата. Сметам дека е корисна, многу позитивна, но не беше очекувана. Сега Агенцијата треба да одлучи, но по оваа одлука тие немаат иста моќ што ја имаше агенцијата пред одлуката на владата.

Кои опции се на маса?

Агенцијата за пазар на хартии од вредност ја одложи одлуката до следната недела (забелешка: разговаравме со интервјуираниот минатиот петок), што сугерира дека одлуката била подготвена само од една страна или во потврда, што секако несомнено се променило врз основа на одлуката на владата. Ова е потврдено од околностите.

Г-дин Веселинович вели дека ова отвора врата за можност за враќање на сопственоста врз Љубљанската берза. Како гледате на ова? Во каква форма би била реална оваа можност?

Лично, бев убеден дека властите, владата или надлежното министерство, како и Словенечкиот државен холдинг (СДХ), ќе реагираат на оваа намера уште од самиот почеток. Ова би ми изгледало сосема нормално со оглед на важната економска инфраструктура што берзата природно ја претставува. Ова не се случи. Ни требаше многу време, поминаа неколку месеци, а вчерашната порака е поинаква. Ова секако отвора можност за преговори или можност за интерес или постапка за стекнување сопственост и врз Љубљанската и можеби и врз Загрепската берза. Цврсто верувам дека постои желба, волја, па дури и одредена сила за да се случи ова.

За да се случи преземањето? Во кој сооднос?

Мислам дека управата на СДХ во Словенија би бил речиси обврзана да организира конзорциум од сериозни големи словенечки компании кои имаат основа да бидат добри сопственици, да можат да ја развиваат берзата. Ова исто така ја развива економијата, давајќи им можност на нови компании да влезат на берзата, да добијат капитал на берзата и овозможувајќи им на напредните стартапи да се развиваат преку заштедите на населението. Таквиот чекор ми се чини не само логичен, туку и неопходен за развојот на словенечката држава, развојот на словенечката економија, што несомнено ни се нуди во овој момент.

Доколку се појави таква иницијатива, дали и „Илирика“ би се придружила на некаков начин?

Ние сме секако многу мал играч, мојата компанија е мала во споредба со словенечките гиганти кои се котирани на берзата, зборуваме за големи компании како што се „Телеком“, „Петрол“, „Заваровалница Сава“, „Заваровалница Триглав“. Доколку бидеме поканети, со задоволство би се придружиле и би биле дел од таков процес. Би ни било чест и задоволство.

Според вашите информации, дали СДХ презема нешто во врска со ова?

Не знам. Но, во последните месеци тие ја отфрлија можноста за какво било влијание врз компаниите што ги поседуваат и управуваат, што, како што реков, не ми изгледаше исправно во тој момент.

Дали мислите дека сега ќе биде поинаку?

Државата е секако сопственик на СДХ и со оглед на вчерашната одлука, би очекувал вакви инструкции.

Како ја проценувате вредноста на овој потенцијален договор? Како би се одредила цената?

Цената е прашање на преговори. Во рамките на аналитичкиот оддел, пресметавме дека вредноста на таков договор - под некои нормални околности - би била помеѓу 18 и 19 милиони евра. Сепак, проценката на договорот секогаш зависи од двете страни. Што мислат сопственикот и продавачот за тоа и колку е подготвен купувачот да плати, но не станува збор за која било компанија и која било инфраструктура. Ова е важна инфраструктура од која земјата може многу да заработи, може да го развие потенцијалот на многу компании, кои секако ќе ја покажат својата големина со текот на годините.

Во интервју за MMC, рековте дека не можете да замислите дека оваа моментална ситуација би се случила без согласност на владата или без некаков договор. Што мислевте со тоа? Дали мислите дека и двете влади и двете страни веќе разговараат?

Мислам дека хрватските политичари и раководството на хрватската држава се добри, им оди многу добро, имаат добра стратегија, постигнуваат добар напредок. Ако ги погледнете на европската сцена, тие настапуваат многу добро, ефикасно и брзо ја обновија земјата по големите тешкотии што ги имаа поради војната и распадот на нивната земја.

Цврсто сум убеден дека политичарите се среќаваат, разговараат и дека биле успешни во тоа. Очигледно, тие се обратиле на некого од еден од нашите ресори и се согласиле со него да им дозволи да влезат во оваа важна словенечка инфраструктура. Цврсто сум убеден дека без некаков договор, намерата никогаш немаше да биде објавена, бидејќи сметаа на успех. Исто така, беше очигледно, или во последен момент, дека успехот беше спречен. Со вчерашната владина седница.

Би се работело за некоја важна личност на висока позиција.

Тие сигурно не можат да се договорат и да разговараат за ова со некој што нема важна позиција и влијание, бидејќи ништо не би се случило.

Bobo

 

Во оваа хипотетичка ситуација, тоа би било во нечиј интерес.

Мора да прашате некој друг за ова.

Едно од прашањата што се поставува или што го постави еден од изворите е, дали државата може да биде добар сопственик?

Во овој однос со Хрватите имаме многу негативни резултати. Ни дадоа многу цели, не бевме успешни. Не со нуклеарната централа со тужбата. Изгубивме многу, изгубивме на сите нивоа, во сите фази на меѓународните судови. Бевме неуспешни во тужбата и во спорот за Пиранскиот залив. Накратко, бевме неуспешни со штедачите на Љубљанската банка и тука, се разбира, она што се случува е дека губиме и губиме.

Тешко ми е да коментирам за причината за сето ова. Можеби други соговорници се посоодветни. Само гледам дека во многу случаи тие беа неспоредливо поефикасни, поуспешни и исто така победуваа во спорови во кои и ние бевме во право.

Дали мислите дека и нашиот пазар на капитал не беше во можност да го препознае потенцијалот за развој во некои клучни моменти?

Не. Ова се луѓе кои ја водеа земјата. Пензиската реформа беше погрешно поставена за време на министерството на Роп или дури и подоцна во владата. Овие договори ги водеа и неуспешните тајкуни кои го поставуваа словенечкиот пензиски систем. Беше направен сосема погрешно. За разлика од нас, Хрватите го следеа моделот на скандинавските земји, ги разгледаа моделите на пензиски системи во европските земји и го избраа најефикасниот. Ова бараше повеќе знаење од нивните менаџери, во овие пензиски системи тие имаат значително повеќе можности да инвестираат во акции, што бара одредена одговорност на менаџерот.

Ова јасно покажа дека повторно постапувавме целосно погрешно и дека Хрватите станаа многу успешни менаџери во нашите компании. Мислам дека тие имаат акции речиси насекаде, некаде до 30 проценти од сопственоста во важни компании, а во некои дури и многу повеќе. Во „Заваровалница Сава“ тие исто така имаат значително повеќе акции и мислам дека секој ден постои ризик од преземање или најава за намера за преземање. Ова значи дека ние сме затаиле: државата и раководството на државата, пазарот на капитал воопшто не е виновен. „Крка“ беше 60 евра по акција кога Хрватите ја купуваа, денес е 210 евра кога Словенците ја купуваат. Ова е своевидно огледало за успехот на водењето на државата, градењето институции, градењето систем, а исто така и еден вид транспарентност и поддршка што државата ја даде на Љубљанската берза.

Пазарите на капитал се уште се отворени, целта е да се привлечат што е можно повеќе инвеститори.

Едно е дали инвеститорите се дисперзирани. Друго е дали инвеститорите се концентрираат и преземаат важни витални економски сектори. Зборуваме за некои преземања што се случуваат пред наши очи, бидејќи тие не мора нужно да се одвиваат во целосна согласност со прописите и законите. Тешко ми е да тврдам дека која било хрватска компанија поседува повеќе од 30 проценти од компанијата за реосигурување „Сава“, но ако е така, тогаш мора да се прашаме каде се нашите институции што треба да го регулираат пазарот и зошто тоа е дозволено, бидејќи со 30 или 33 проценти, веќе е потребно објавување на намера.

Шпекулирате во медиумите дека треба да поседувате повеќе од 48 проценти од компанијата за реосигурување „Сава“. Каде се институциите што треба да го постават ограничувањето и да ги стават работите на вистинското место? Можеме да зборуваме за овие околности, но не смееме да ја заборавиме најважната работа, а тоа е дека државата не може да очекува луѓето кои живееле под комунистичкиот систем до 1991 година да ги познаваат пазарите на капитал и да ги познаваат акциите, да можат да анализираат индекси на берзата, а системот ефикасно да ги поддржува во ова. Државата треба да ја игра првата улога тука.

 Ја поставивме берзата за да ги задоволиме странците и да експроприраме словенечки имот, или да го приватизираме. Но, државата беше должна да размислува чекор или два напред, за да не се случуваат скандали со тајкуни, за да не крадат луѓе на големо и мало без санкции. Сето ова ја поткопа важноста и желбата за инвестирање во хартии од вредност. Државата не успеа во многу области тука. И ако ништо друго, беше должна да обезбеди поддршка за да се вратат работите на вистинскиот пат. Па таа ја отстрани помошта, ги отстрани рамките и, секако, добивме сопственици кои се сопственици - преку сопствена заслуга, да, но на некои места тие веќе се концентрирани 30 процентни сопственици.

Значи, нивниот БДП повеќе не е само туризам. Нивниот БДП е исто така и приходот од овие инвестиции што ги имаат тука, во комерцијални компании. Но, тие се во право. Тие беа паметни, постапија мудро. Прашањето е зошто ние не постапивме вака. Ова е наш проблем, а не нивен. Треба да им се честита, ова се фактите.

Но, како сега можеме мудро да ја продолжиме или завршиме оваа приказна, кое е најбрзото и најдоброто сценарио?

Државата треба да му наложи на управителот на државниот имот, т.е. СДХ, да ги собере квалитетните, врвни словенечки компании кои можат да ја демонстрираат соодветноста на таквото преземање - и финансиски и во однос на традицијата и структурата - да подготват понуда, намера за тоа, да ја објават и да започнат преговори со хрватските власти за купување на Загрепска берза или барем да преговараат што можат да споделат како партнери во сопственичкиот удел на овие компании.

Партнерство меѓу хрватската и словенечката страна?

Ова е една опција, имено љубљанската страна на берзите во Загреб и Љубљана. Зошто да не бидеме поамбициозни? Можеби би можеле малку да ги засукаме ракавите, да работиме малку повеќе, нели? Секако, треба да имате знаење за да управувате со ваков вид структура, но, можеби?

Bloomberg Adria

 

Што би донело ова за развојот на пазарот ако влеземе во таква сопственост?

Веднаш по војната, кога нивниот претседател Туѓман имаше малку поинаков начин на размислување, странците почнаа да размислуваат за основање некаков вид финансиски центар за регионот, можеби некаде на друго место. Во тоа време, Љубљана имаше исклучителна можност да стекне ваков вид знаење и позиција, но ние не знаевме како да го направиме тоа, не успеавме да го направиме.

Кога ме прашувате, што би можеле да добиеме со таков потег? Можеби би станале некаков вид, или барем да ја покажеме оваа амбиција, дека би сакале да станеме мал регионален центар во кој би можеле да се специјализираме. Можеби би можеле да бидеме центар за компании кои сакаат нови сопственици, каде што, на пример, имаат сопственици кои се веќе стари, кои немаат излез, кои немаат наследници и можеби би барале нови сопственици преку таква берза. Ова е само еден пример. Има доста такви компании тука, во Хрватска, Австрија и Италија.

Можеби би можеле да бидеме важен центар за развој на млади компании. Младите луѓе секако се талентирани, образовани се, немаат доволно капитал, но имаат добри идеи. Разбираме дека можеби три од 10 се реални, но тука младите стартапи би можеле да добијат капитал, би можеле да растат. Ова се важни компании што можат да значат развој на нови технологии, па затоа би можеле да вработуваат и луѓе. Ова би добило образовани луѓе кои би работеле тука, би создавале во финансиите. Ова би било силно збогатување, чекор напред. Ова би бил и храбар потег што би им дал на младите луѓе одреден оптимизам и секако многу добра почетна точка за добра стратегија.