.webp){kind=icon}
Не е проблем само цената, туку и достапноста на пелетите. Ова е реалноста на пазарот кога станува збор за пелетите. Една од алтернативите за „чисто“ греење, кое што не ја загадува околината и за кое што властите во изминатите неколку години континуирано објавуваат огласи за субвенционирање на домаќинствата за да се греат на пелети, сега станува сериозен проблем.
Повеќе од јасно е дека зимава нема да има алтернатива за евтино греење. Но, прашањето е дали воопшто ќе има алтернатива за греење за тие кои до сега домовите или деловните простории ги загреваа со печки на пелети?
Производителите и трговците со пелети велат дека кризата во овој сектор никогаш не беше единствено ценовна, туку енергетската криза предизвика сериозен недостиг на пелети. Па, според нив, поголем проблем е недостигот, отколку самата цена.
Пелети едвај се наоѓаат, а тие сега се продаваат за два и пол пати поскапо. Ако во нормални пазарни услови вреќа пелети (15 кг) чинеше од 180 до 210 денари, сега се продава по цена од околу 500 денари.
„Ние набавуваме пелети од Турција и веројатно камионот што сега го чекаме ќе биде последната нарачка, бидејќи цените многу се покачија и веќе не се исплатува да се тргува со пелети“, вели Борче Митев, сопственик на „Бор-вуд“, фирма која што се занимава со производство на елементи од бука, паркет и брикети.
Depositphotos
Со оглед на тоа дека сега набавната цена надминува 450 денари, трговците веќе немаат математика да работат со увоз и продажба на пелети.
„Ние испаѓаме лошите на крај поради високите цени. Затоа веќе нема да работиме со пелети сезонава“, вели Митев.
И не е само продажната цена проблем, туку и тоа што ќарот бил премногу мал.
„До сега сезонава продадовме десетина камиони со прифатлива цена на пелетите. На еден камион од 24 тони, добивката е околу 300 до 400 евра. Тоа не се исплати да го работиме“, вели Борче Митев од „Бор-вуд“.
Македонија е увозно зависна од пелети
Македонија е увозно зависна кога станува збор за пелетите за греење. Според трговците, годишната просечна потрошувачка на пелети изнесува околу 120.000 тони, а во Македонија се произведуваат едвај 20 отсто.
Проблемот со пелети не е само во нашата држава. Недостигот од пелети всушност произлегува од енергетската криза. Еден од поголемите увозници и трговци со пелети во нашата држава вели дека многу од нивните сериозни партнери од странство, со кои соработуваат многу години, сега немаат пелети за Македонија.
„Ситуацијата едноставно не е добра. Најголем дел од производството на пелети оди во Западна Европа, заради тоа што едноставно се бара алтернатива на гасот и на струјата поради високите цени и стравот дали ќе има доволно енергенси, па пелетите се алтернатива, а западните држави плаќаат повеќе“, објаснува Владимир Стојановски, сопственик на фирмата „Пелет центар“.
Bloomberg Adria
Според проценките на дел од трговците, на европскиот пазар недостасуваат меѓу 2 и 3 милиони тони пелети. Од таа причина, дури и да нема забрана за извоз во некои од државите, на пазарот во моментов нема доволни количини од овој производ за да се задоволи побарувачката, велат трговците.
„Црна Гора го отежна извозот, нема класична забрана, но ограничени се квотите и практично нема извоз. Србија и Босна и Херцеговина целосно го забранија извозот на пелети. Сега единствен пазар ни е домашното производство и Турција, каде што цените се покачени, а нема ниту доволно количини “, објаснува Стојановски.
Компанијата „Пелет Центар“ годинава увезла за околу 30 проценти помали количини пелети. Во моментов се снабдуваат единствено од Турција, од каде пелетите ги набавуваат по цена од 350 до 380 евра за тон, на тоа се додаваат околу 100 евра по тон трошоци за транспорт плус 5 отсто ДДВ. На крајот, математиката според Владимир Стојановски излегува дека продажната цена надминува 500 евра за тон, или вреќичка пелети сега чини меѓу 480 и 500 денари.
Увозниците велат дека пазарот ги диктира цените и тоа што државата забрани извоз на пелети до крајот на годинава, со цел да се обезбедат потребните количини за домашните купувачи, во случајов нема да придонесе да се намали нивната цена.
Увозните цени пораснаа за 50 отсто
Податоците од Царинската Управа покажуваат дека просечната цена за килограм пелети е зголемена за околу 50 отсто. Односно, ако според фактурите за увоз, во 2020 година килограм пелети чинел 9,97 денари, годинава се увезува за 15,26 денари. При тоа, во оваа цена не се пресметани данокот, транспортните, царинските, складишните и останати трошоци кои учествуваат во крајната цена на производот.
Ако во просек до сега, на годишно ниво се увезувале меѓу 90 и 95 илјади тони пелети, годинава, за период од 9 месеци, увезени се 48 илјади тони.
Од друга страна, дури и покрај далеку од доволното производство за домашниот пазар, сепак пелети се извезуваат од земјава, секако пред да стапи во сила забраната за експорт на овој производ.
Според податоците што ни ги достави Царинската Управа, во период од осум месеци годинава, кога беше дозволен извозот, Македонија испорачала кон странство 3.577 тони пелети, што е на пример, повеќе од цела 2020 година, кога биле извезени 2.678 тони. Но, тогаш се фактурирале по цена од 11,08 денари за килограм, а годинава килограм се продавал за 13,7 денари, што е зголемување на цената од 23,6 проценти.
Дел од компаниите се преориентираа на друга дејност
Ацо Попчевалиев, сопственик на компанијата „Еко Пелети Унимонт“ вели дека нивната главна дејност до неодамна била производство на пелети, но сега се пренасочиле на производство на индустриска опрема за вентилација.
„Пред една и пол година престанавме со производство на пелети бидејќи немаше доволно репроматеријали. Ние суровините ги набавувавме од постоечките пилани како секундарен производ и го преработувавме“, вели Попчевалиев. Бидејќи неколку од пиланите затвориле, тој бил принуден да прекине со производството на пелети поради непостојаноста во ланецот за снабдување.
„Немаше доволно материјал и повеќе не работевме отколку што работевме и за да не генерираме загуби престанавме со производство“, објаснува сопственикот на „Еко Пелети Унимонт“, додавајќи дека иако има побарувачка и пласман за производите, сепак не планираат да го обноват производството на пелети поради моменталните цени на струјата, кои се енормно високи.
„Струјата во моментов учествува со 30 до 40 проценти во крајната цена на пелетите’, вели Попчевалиев. Неговата компанија претходно произведувала меѓу 600 и 900 тони пелети на годишно ниво.
На пазарот нема злоупотреби од страна на трговците
Владата кон средината од месец август донесе одлука со која што ја ограничи маржата на малопродажните цени на пелетите и огревното дрво, со цел да се заштитат потрошувачите од ценовен шок, а и да се спречи трговците да прават евентуални злоупотреби во време на криза заради вонредно профитирање.
Но, Државниот пазарен инспекторат и тогаш, а и сега тврди дека трговците на мало ја почитуваат пропишаната максимална маржа. Драстичниот пораст на цените се должи на зголемените набавни цени и пораснатите трошоци за транспортни услуги.
„Постојано вршиме надзори и редовни контроли на терен и немаме утврдено неправилности во продажбата на мало и определените максимални маржи од 10 проценти за трговците на мало“, вели Анета Симеска Димоска, директорка на Државниот пазарен инспекторат.
Кризата е интернационална, па и регионот презема превентивни мерки
Пред Турција да стане актуелна со извозот во Македонија, земјава се снабдуваше со пелети од повеќегодишните партнери, најмногу од Босна и Херцеговина, Србија, Хрватска и Црна Гора.
Bloomberg Adria
Со цел да влијае на цената на пелетите и да ги заштити домашните потрошувачи од недостиг или ценовен шок, Босна и Херцеговина го забрани извозот на пелети првично до 24 септември, а потоа мерката ја продолжи до крајот на октомври. Но, од друга страна, тамошните производители велат дека се подготвени за извоз бидејќи нивните складишта се полни. Очекуваат дека откако ќе заврши важноста на забраната, ќе извезуваат во ЕУ по значајно повисоки цени, бидејќи во некои држави пелетите се продаваат и по 700 евра за тон. Па, босанските производители складираат пелети за идни поголеми профити.
Освен тоа, Босна и Херцеговина одвои 4,3 милиони евра државни пари за изградба на фабрика за производство на пелети, со цел да обезбедат поголема сигурност и стабилност во снабдувањето од наредната грејна сезона.
Извозот го забрани и Србија со цел да се справи со енергетската криза. Но, за да ги заштити купувачите определи и највисока малопродажна цена, која што не смее да надмине 324 евра за тон, без разлика на пакувањето и количината која што се купува. Мерките во Србија се во сила до 1 ноември, но ограничувањето на цените резултира со празни полици во продавниците.
За да се стабилизира пазарот и да се елиминира недостигот и Црна Гора го забрани извозот на пелети и ја ограничи цената на 269 евра за тон.
Хрватска го намали ДДВ-то за пелетите од 13 на 5 проценти.
