.webp){kind=icon}
Избегнувањето на климатската катастрофа често се претставува како прашање на политичка волја. Сепак, преминот кон нулта емисија на јаглерод е исто така огромен технолошки предизвик.
На пример, трансформацијата на системите за производство на електрична енергија, базирани на фосилни горива, бара многу повеќе бакар за да може да се користи обновлива енергија, во споредба со она што компаниите што го произведуваат овој метал можат да обезбедат во моментов.
Сосема е нејасно дали традиционалната рударска индустрија може да опфати таква инвестициска рамка што е потребна за енергетската транзиција. Неуспехот би ја попречил посакуваната транзиција.
Зошто бакарот е толку важен во моментов?
Бакарот е ефикасен електричен проводник, кој е релативно достапен, а нема друга замена. Може да се најде во сите видови производи, од тостери до клима-уреди или компјутерски чипови. Во просечен автомобил има околу 30 килограми бакар, а во типично домаќинство околу 185 килограми. Декарбонизацијата на електроенергетските мрежи, транспортниот сектор или индустријата ќе бара многу поголемо количество отколку што е тековно достапно. Потребни се милиони метри бакарна жица за да се конструираат погусти и посложени електрични мрежи што можат да се користат за спроведување електрична енергија произведена од децентрализирани обновливи извори и за балансирање на нестабилноста во снабдувањето.
Сончевите и ветерните централи бараат многу повеќе бакар по единица произведена енергија отколку централите за јаглен или гас. Електричните возила користат двојно повеќе бакар од возилата на фосилни горива. Како резултат на тоа, годишната побарувачка може да се удвои на 50 милиони метрички тони до 2035 година, според една неодамнешна студија на „Ес-енд-пи глобал“ (S&P Global). Не е сигурно дека овие количества ќе бидат достапни.
Рециклирањето повеќе бакар нема да обезбеди доволно нови количества, така што единствената алтернатива е да се ископа повеќе од него од земјата. Сепак, прогнозата е дека во оваа смисла врвот на производството ќе се случи следната година, бидејќи има малку нови рударски проекти, а постојните извори се исцрпуваат.
Според Голдман Сакс (Goldman Sachs), рударските компании мора да инвестираат 150 милијарди долари во следните десет години за да го надминат дефицитот од осум милиони тони. Во 2021 година глобалниот недостиг од бакар изнесуваше 441 илјада тони, што е помалку од два отсто од вкупната побарувачка за тој метал.
Најпесимистичките прогнози покажуваат дека до 2035 година овој дефицит би можел да порасне до 20 отсто од потребите.
Зошто не може да се зголеми производството?
Рударските компании се изгореа во минатото кога се вртеше економскиот циклус и се најдоа во ситуација да го зголемуваат производството кога побарувачката паѓа. Затоа, во последно време тие внимателно ги смислуваат вложувањата во нови проекти. Исто така, богатите наоѓалишта на бакар сè потешко се наоѓаат и се поскапи, а зголемениот надзор на производството поради современите стандарди за заштита на животната средина дополнително ги зголемува трошоците.
Исто како што нафтата го зазеде централното место во геополитиката во минатиот век, владите сега се тркаат да обезбедат идни резерви за брзорастечките индустрии за чиста енергија.
Голем дел од синџирот на снабдување моментално е насочен кон Кина, која троши големи количества од металите ископани во Латинска Америка и Африка. Доминацијата на Кина во однос на металите, како што се бакарот, литиумот или кобалтот, ѝ овозможи да стане лидер во производството на електрични возила.
Бакарот се користи за повеќе делови во автомобилите
Bloomberg Mercury
Нејзините економски ривали, како што се САД и Германија, сега се обидуваат да обезбедат поголеми количества бакар. На пример, некои претставници во американскиот Конгрес се залагаат овој метал да биде прогласен за суштински минерален ресурс за САД.
Што ќе се случи ако нема доволно бакар?
Ако недостигот стане толку тежок како што предвидуваат некои аналитичари, тоа ќе предизвика пораст на цените, што, се разбира, може да го забави развојот на паметните мрежи и обновливите извори на енергија.
Производителите може да се обидат да најдат начини да користат помалку бакар, а повисоките цени може да им дадат поттик на рударските компании да ја зголемат понудата. Но потребни се неколку години за да се развие нов рудник, па растот на побарувачката, кој би обезбедил повеќе инвестиции, би требало да чека најмалку една деценија за да се задоволи со соодветните испорачани количества.
Дали земјите производители ќе имаат позитивен пристап?
Националната политика исто така може да игра улога во намалувањето на понудата на бакар. Земјите со големи резерви бараат поголем дел од профитот од рударството за да се намали економската нееднаквост, а тоа може да ги обесхрабри инвеститорите. Не треба да се игнорираат ниту бирократските пречки.
Во Чиле, најголемиот светски производител на бакар, регулаторната несигурност ги забави проектите за рударство. Во Панама главниот рудник наиде на даночни компликации. Постојат и ризици околу заштитата на животната средина. Бакарот се издвојува од рудата со помош на хемикалии што можат да навлезат во подземните води и да ја загадат водата за пиење. А остатоците од карпите што се акумулираат по ископувањето бакар растат со брзина од 4,3 гигатони годишно, што би можело да порасне до 16 гигатони во следните три децении.
Отстранувањето на овие остатоци е и еколошки и финансиски проблем.
