.webp){kind=icon}
Јас сум навистина за животот и за слободата. Но за потрага по среќа? Кога ја напишал својата позната реченица во 1776 година, Томас Џеферсон можеби бил во право за неотуѓивите права. Но како тренер за личен развој (анг. life coach), што тој сепак не тврдеше дека е, Џеферсон и целото западно просветителство предизвикаа трајна и неизмерна штета.
Како што се приближува празничната и наводно духовна сезона, сакам веќе да не бидете под притисок. Среќата не треба да биде ваша цел, ниту пак цел на животот. Всушност, размислувањето за неа само ќе ве направи понесреќни вас и другите. Значи, не грижете се за тоа.
Западната традиција не била секогаш опседната со среќата. Аристотел, на пример, отишол во позрела насока, размислувајќи за добриот живот во поширока смисла и за улогата на евдаимонијата во него. Овој збор, кој често погрешно се преведува како „среќа“, всушност значи „добар дух“.
Она што Аристотел го имал на ум нема врска со насмеани лица, туку со она што ние би го нарекле процут. Во основа, за него добар живот значи исполнување на целта, каква и да е таа. Ако си нож, тогаш тоа е сечење, ако си Аристотел, тогаш тоа е размислување, а ако си јас, пишување и чување деца.
Друг начин на размислување за целта може да биде должноста. Енеј, кого Вергилиј го опишал како тројански херој, ретко бил среќен и често депресивен. Меѓутоа, тој бил исполнителен (анг. pius) и затоа живеел добро.
Воопшто нема потреба овој поим премногу да се компликува или премногу да се фали. Ралф Валдо Емерсон го спушти Аристотел на земја: „Целта на животот не е да се биде среќен. Целта е да се биде корисен, чесен, сочувствителен и да се направи разлика во животот“.
Се разбира, оние што се обидуваат да живеат според принципот на Аристотел, исто така, повремено застануваат да се запрашаат каде се точно на своето патување, исто како што искусните патници сакаат да се осврнат на своите патувања. И тогаш, во краткотрајните моменти, може да се почувствува тоа смирувачко чувство дека сето ова, иако можеби не е секогаш забавно, барем вреди. Ајде, наречете го тоа и среќа. Сепак, имајте предвид дека таа е ретроактивна и ќе исчезне додека трепнете.
Тоа е затоа што овие повремени топли и нејасни или јасни и живописни чувства, обично, исчезнуваат штом луѓето ќе се вратат во сегашниот момент - познатото „сега“ на новата ера. Денес повеќето од нас не можат а да не забележат дека животот често е без врска.
За многумина животот значи болка, сиромаштија, болест или глад. Дури и кога на менито има леснотија, богатство, здравје и изобилство, луѓето сè уште се заглавени во своите мисли. Ех, а како знае да мачи човечката психа. Таа е поттик за многу работи, од анксиозност до депресија, гнев, завист и сè помеѓу.
Bloomberg
Многу филозофи, оние што дојдоа по Аристотел, го разбраа тоа и затоа се обидоа подетално да ја објаснат идејата за добриот живот. Резултатот од тоа беше стоицизам, епикурејство, скептицизам и цинизам - во изворна смисла, а не во модерна, земете го тоа предвид. Меѓутоа, хеленистичките мислители не се стремеле кон среќата како таква. Нивната цел била сталоженост.
Светски шампиони во размислувањето за умот и смиреноста се будистите. Според првата од нивните четири благородни вистини, животот е duhkha. Обично се преведува како „страдање“, но е поблиску до „непријатност“ или „неудобност“. Според наставникот по јога Т.К.В. Десикачару, овој збор на санскрит значи „темни одаи“.
Будизмот во основа прифаќа дека нашата природна состојба е слична на постоење во темен простор, што е спротивно на среќата. Виновникот за тоа е повторно - умот. На пример, дури и да сме среќни само за момент, ќе бидеме несреќни штом ќе помине тој момент. И повторно засекогаш ќе копнееме за уште еден миг на среќа, како што зависниците од дрога копнеат за следната доза.
Остатокот од будизмот во основа објаснува како би можеле некако повторно да се „олабавиме“. Тоа подразбира да набљудуваме како умот прави обични работи, но само да набљудуваме, без да ги осудуваме нашите мисли. Она што на крајот го забележуваат оние што медитираат е дека лошите емоции го наоѓаат својот пат во умот, но исто толку лесно го напуштаат. Затоа будистите учтиво ги отфрлаат внатрешните негативци.
Ако сè оди добро, луѓето на крајот може да се искачат од темните одаи до трајно осветлените места. Но тоа е ретко, а санскритските зборови што го опишуваат тоа искуство не се преведуваат баш како среќа. Наместо тоа, тие означуваат ослободување, отпуштање, празнина, па дури и „згаснување“ (нирвана), како што се гаси свеќата. Просветителството, накратко, е многу различно на Исток и Запад. Како неотуѓиво Џеферсоново право, потрагата по згаснување не е доволна.
Заборавајќи го наследството на античките филозофи и, во најдобар случај, занимавајќи се со идеите на Истокот, ние на Запад отидовме во друга насока. Понекогаш среќата ја споредуваме со живиот оптимизам на малото девојче Полјана, главниот лик од еден американски роман од 1913 година. Генерално, тоа се манифестира преку радост и веселба, без оглед на тоа што се случува. Како што вели една од најздодевните песни, „Не грижи се, биди среќен“ (анг. Don’t worry, be happy).
Психологијата зад таквиот вид среќа што може да се најде на честитка лежи некаде помеѓу негирање, бегство и самоизмама. Една крајност е да се насмеете кога сте во ситуација во која објективно има многу повеќе да посакате, ако престанете или го одложите планирањето, штедењето, образованието, трезвеноста или работата на кондицијата и на тој начин ја репрограмирате идната несреќа.
Современиот култ кон среќата има и други штетни ефекти. Тоа е она што некои автори го нарекуваат „среќократија“ или „токсична позитивност“. Тоа е кога товарот не само на потрагата по среќа туку и на нејзиното достигнување паѓа на поединецот. Ако не сте среќни, сигурно правите нешто погрешно. Тоа е ваша директна вина.
Тоа е голем притисок, кој прави да чувствувате голема вина, што уште повеќе ве оддалечува од среќата. Таа е, иако ненамерно, често сурова. Авторката Витни Гудман, психотерапевтка, наведува некои особено вообичаени и несоодветно позитивни одговори при соочувањето со тагата: „ќе биде добро“, „само насмевни се“, „има многу нешта за кои треба да се биде благодарен“, „времето ги лекува сите рани“, „биди благодарен за она што си го научил“, „можеше да биде и полошо“.
Има тенка линија помеѓу овие клишеа и садизмот, ако тоа му го кажете на некој кој штотуку ја загубил работата, се развел, добил дијагноза за рак, доживеал спонтан абортус, кој го напуштил Мариупол поради бомбардирањето или ако станува збор за некој што едноставно се чувствува осамено и тажно. Најдоброто нешто што треба да го направите кога разговарате со некој што е несреќен, без разлика дали во огледало или со некој од другата страна на масата, е да ја потврдите таа болка, што ќе ја направи легитимна.
Но не треба да се претерува ниту во другата насока, да размислуваме за лошото што допрва ќе дојде или нема да дојде. Не е изненадувачки, нашиот непријател повторно е нашиот ум. Проблемот е во тоа што кога се замислуваат идните исходи, човечкото сознание развило „пристрасност кон негативното“: заради опстанок во древните савани, било подобро да се претпостави дека ќе се случи најлошото, а природната селекција никогаш не се грижела за нечија среќа.
Поради ова наследство, ние сме склони кон она што психолозите го нарекуваат катастрофа. Тоа е постојаното искушение, кое се јавува особено доцна навечер или кога не можеме да заспиеме, кога се грижиме за најлошото што може да се случи, наместо да замислуваме поверојатни ситуации. Ова може да биде причина за неоправдана и прекумерна вознемиреност.
Еве неколку совети што ќе се обидам да ги применам, и тоа не само за време на претстојните празници. Прво, игнорирајте ги смешните „индекси на среќа“ и другите глупости. Второ, колку и да звучи чудно, не чувствувајте се лошо ако не сте среќни. Трето, запомнете дека, како Енеј, ве чекаат поважни работи на овој свет и останете фокусирани на нив. И четврто, внимавајте на вашиот ум, за да не избрза во погрешна насока.
Ја признавам можноста за уште едно тајно оружје: мрачна смисла за хумор. „Може многу да се добие“, рекол Зигмунд Фројд, „ако нашата хистерична несреќа ја претвориме во обична несреќа“. Кога сме веќе кај тоа, среќни празници.
