.webp){kind=icon}
Кредитната активност во регионот Адрија е во позитивната зона кога станува збор за годишниот раст, но во повеќето случаи тaa забави во втората половина од 2022 година. И покрај заострувањето на монетарните политики, зголемувањето на банкарските каматни стапки сè уште треба целосно да се материјализира. Поради тоа, побарувачката за одредени кредитни категории сè уште е силна. Кога е во прашање кредитирањето на домаќинствата, во Словенија, Србија и Босна и Херцеговина во текот на втората половина од минатата година стапките на раст достигнаа точка на пресврт, додека во Хрватска и Македонија кредитирањето и натаму се зголемува. Кредитирањето на корпоративниот сектор во Хрватска, Словенија и Македонија забележа двоцифрени стапки на раст, додека во остатокот од регионот растеше со побавно темпо. Повисоките трошоци ја поттикнаа кредитната активност, која првично беше поддржана од процутот на економската активност, додека растот на каматните стапки и перцепцијата за забавување на глобалната економија (и послабата странска побарувачка) дејствуваа во спротивна насока.
Во овој извештај аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ ги анализира двигателите на кредитната активност во поголемиот дел од 2022 година и дава очекувања за 2023 година.
„Структурата на кредитирањето на домаќинствата варира во регионот. Во Босна и Херцеговина, Македонија и Србија се забележува висок удел на потрошувачки кредити. Повисоките стапки на невработеност и пониските плати во овие земји создаваат средина во која потрошувачите често се вртат кон кредитирање за да ја дополнат својата заработка. Во земјите од регионот што се дел од ЕУ има поголемо учество на станбените кредити во однос на потрошувачките видови кредити“, констатираат нашите аналитичари.
Тие укажуваат дека поради општите разлики во економскиот развој, банкарските заеми за нефинансиските корпорации се од клучно значење во Србија, Босна и Херцеговина и Македонија, бидејќи пазарот на корпоративни обврзници практично не постои. Од друга страна, корпорациите во Словенија и Хрватска го користат овој вид финансирање (иако пазарите на нивните корпоративни обврзници се релативно плитки).
Аналитичарите посочуваат дека според податоците од третиот квартал од 2022 година, банките располагаат со високи стапки капитал, имаат позитивни финансиски резултати и високи ликвидносни резерви. Трите споменати параметри ќе овозможат банкарско финансирање за реалниот сектор, односно поддршка за надминување на тековната криза со зголемените трошоци за работа. Но тоа ќе зависи од степенот на зголемувањето на каматните стапки и падот на перцепцијата за побарувачката.
„Во регионот Адрија очекуваме растот на каматните стапки да ја зголеми општата среднорочна економска несигурност и да ја намали побарувачката за заеми. Сепак, и покрај промените на референтните каматни стапки, како еурибор, во регионот Адрија каматните стапки на заемите останаа релативно стабилни и покрај силната побарувачка за заеми“, велат нашите аналитичари.
Според нив, главна причина за тоа е што во повеќето банкарски системи во регионот сè уште има нагласени високи нивоа на неискористена ликвидност и силна конкуренција.
„Очекуваме забавување на кредитната активност во 2023 година во сите земји од регионот. Главни фактори што ќе ја одредуваат кредитната активност оваа година се зголемувањето на каматните стапки, економското забавување и високата неизвесност за идната економска динамика. Влошувањето на кредитниот квалитет во банкарските биланси ќе дојде како резултат на влошениот макроамбиент. Со тоа банките дополнително ќе ги заострат условите за кредитирање. Иако сето ова ќе ја намали адекватноста на капиталот на банките, сепак очекуваме банкарските системи да останат доволно капитализирани за да ја поддржат кредитната активност понатаму“, велат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.
Во однос на кредитите на домаќинствата, аналитичарите очекуваат во 2023 година да има натамошен раст на каматните стапки и забавување на кредитната активност.
„Се очекува забавување на станбеното кредитирање поради неколку фактори. Прво, очекуваме пад на цените на недвижностите во целиот регион, што ќе го намали износот на кредитите за купување станбени објекти. Очекуваме зголемување на каматните стапки во 2023 година, што ќе ја запре побарувачката за кредити. Побарувачката за станбени кредити ќе се намали бидејќи клиентите ретко ќе одлучуваат да прават големи набавки со оглед на тоа што сè уште високата инфлација ги еродира платите (намален е капацитетот за земање заем). Неизвесноста за тоа колку долго ќе трае кризата со зголемените животни трошоци ќе ги натера потенцијалните купувачи да се држат до своите заштеди (а не да влегуваат во отплата на кредитни рати)“, сметаат нашите аналитичари.
На страната на понудата, тие очекуваат дека банките дополнително ќе ги заострат кредитните услови, но за станбените кредити со побавно темпо во однос на другите видови кредити (бидејќи станбените кредити носат помали ризици).
„Очекуваме растот на потрошувачките и готовинските кредити дополнително да забави, бидејќи тие се поскапи (и ќе станат уште поскапи со зголемувањето на каматните стапки) и имаат пократок рок на достасување од станбените кредити. Побарувачката за овој тип заеми ќе се одржи подобро во земјите од регионот со пониски приходи, бидејќи некои од клиентите сè уште ќе мора да позајмуваат за да ги поддржат своите потреби за потрошувачка (особено во амбиент кога цените растат побрзо од заработката)“, велат аналитичарите.
Кога станува збор за корпоративните кредити, тие очекуваат забавување на кредитната активност да има во сите земји во регионот, а најголем пад се очекува во Македонија, Словенија и Хрватска, бидејќи тие земји забележаа невообичаено високи стапки на раст во втората половина од 2022 година.
„Зголемувањето на каматните стапки ќе ја повлече побарувачката за заеми надолу, особено во индустриите што нудат производи со мала можност за брзо префрлање на зголемените трошоци на продажните цени. Намалените стапки на раст на кредитирањето за обртен капитал и ликвидност ќе бидат поттикнати и од намалувањето на побарувачката (домашна и странска). Очекуваме цените на материјалите и енергијата (увозни цени) да бидат пониски во 2023 година отколку во претходната година (но, сепак, не пониски од пред 2022 година) и да ги зголемат потребите за кредитирање“, велат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.
Оттаму сметаат дека кредитите за инвестиции ќе растат со побавно темпо, поради тоа што многу компании се воздржуваат да донесат големи инвестициски одлуки (или само ги одложуваат) во услови на високи каматни стапки, сè уште нестабилизирани изгледи за инфлација на среден рок, а со тоа и неизвесен степен на идната побарувачка.
