.webp){kind=icon}
Инфлацијата забавува во поголемиот дел од регионот Адрија, при што само Србија е невообичаен исклучок во последните месеци, бидејќи се чини дека инфлацискиот притисок дополнително се зголеми, констатираат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ во новата анализа на инфлациските трендови во регионот.
Оттаму укажуваат дека на глобално ниво, инфлациските притисоци што доаѓаат од категориите енергија и храна се намалуваат.
„Релативно топлата зима ги намали трошоците за енергија, што во случајот на Европа значеше помала употреба на гас и електрична енергија. Што се однесува до европските трендови, диверзификацијата во енергетското снабдување далеку од Русија беше доста успешна, што исто така придонесе за олеснување на енергетските трошоци.
Фокусот потоа се префрли на елементите на базичната инфлација кај кои се одрази тековниот инфлациски притисок, особено затоа што домашната побарувачка се покажа многу посилна отколку што се претпоставуваше претходно“, велат аналитичарите.
Нашиот аналитички тим дава прогноза и за движењето на инфлацијата во остатокот од 2023 година, базирана на квантитативни модели.
Какви се трендовите во земјите од регионот?
Хрватска неодамна беше во фокусот откако влезот во еврозоната предизвика социјална реакција за неосновани зголемувања на цените кај клучните трговци на мало.
„Сепак, во јануари 2023 година имаше раст на цените од 0,3 проценти според хармонизираниот индекс на потрошувачки цени (ХИЦП) на Евростат (т.е. нула проценти на месечно ниво според националната методологија), што е сосема блиску до просечната промена за првиот месец од годината во изминативе две децении“, велат аналитичарите.
Тие додаваат дека ХИЦП-инфлацијата достигна 12,5 проценти на годишно ниво, што е пад во однос на декември, кога таа изнесуваше 12,7 проценти на годишно ниво (и во однос на просечната стапка од 12,7 проценти на годишно ниво во втората половина од 2022 година). Според нив, тоа потврдува дека инфлацијата веќе го напушта врвот од 13 проценти забележан во ноември минатата година.
„Инфлацијата во Словенија исто така го помина својот врв, при што стапката на инфлација според ХИЦП падна на 9,9 проценти во јануари 2023 година (наспроти 10,8 проценти на годишно ниво во декември), што е прво едноцифрено ниво од мај 2022 година. Сепак, инфлацијата кај цените на храната останува леплива и имаше повисока стапка на почетокот на 2023 година (19,8 проценти на годишно ниво наспроти 19 проценти во четвртиот квартал од 2022 година), спречувајќи поголемо забавување на базичната стапка на инфлација. Уште поважно е што цените на храната се зголемија за 2 проценти на месечно ниво, наспроти намалувањето од -0,1 проценти на вкупната инфлација на месечно ниво“, велат аналитичарите.
Тие предвидуваат дека во Словенија ќе има нагорни ценовни притисоци кај горивата, бидејќи Владата размислува за приспособување на маржите во согласност со стапките на инфлација.
„Откако го достигна својот врв во октомври, 2022 година од 19,4 проценти на годишно ниво, ХИЦП-инфлацијата во Македонија забави на 16 проценти на годишно ниво во јануари 2023 година. Базичната инфлација падна на 17,2 проценти на годишно ниво, под просекот од 18,1 проценти остварен во четвртиот квартал од 2022 година. Главни двигатели на ваквиот тек на инфлацијата беа цените на храната, кои паднаа за 0,8 проценти на месечно ниво по падот од 2,3 проценти во декември 2022 година. Трошоците за транспорт, исто така, се намалија за 1,9 процент во јануари, поттикнати од падот на цените на горивата на кои се одразија промените на светските пазари“, велат аналитичарите.
Кога станува збор за Србија, аналитичарите велат дека таа е единствена земја во регионот што покажува забрзување на годишната инфлација.
„Годишната стапка според ХИЦП се искачи на 15,2 проценти во јануари 2023 година (наспроти 14,6 проценти на годишно ниво во декември), што е највисоко ниво од средината на 2000-тите. Дополнителни нагорни притисоци врз годишната стапка на инфлација доаѓаат од повисоките цени на енергијата за домување и поскапите услуги“, велат аналитичарите.
Тие укажуваат дека, од друга страна, цените во транспортот сега се смируваат, но и дека претходните покачувања речиси целосно се пренесени кај елементите на базичната инфлација.
„Инфлацијата на цената на храната е леплива - домашната понуда е ограничена од конкурентните цени на извозните пазари, што ги одржува цените за локалните потрошувачи покачени. Цените на транспортот забавија до 7,4 проценти на годишно ниво (наспроти 13,7 проценти на годишно ниво во втората половина од 2022 година), при неколку последователни месечни намалувања, што е резултат на пресликувањето на трендовите од глобалниот пазар. Ова го гледаме како фактор за смирување на инфлацијата во текот на 2023 година“, велат аналитичарите.
Од нашиот аналитички тим укажуваат дека годишната стапка на инфлација во Босна и Херцеговина забави на 14,8 проценти во декември 2022 година, откако достигна врв од 17,4 проценти во октомври 2022 година.
„Како и во остатокот од регионот, цените на храната забележаа највисока стапка на раст од 24,5 проценти, поддржувајќи ја инфлацијата. На месечно ниво цените паднаа во негативна зона и забележаа минус од 0,6 проценти. Цените на транспортот забележаа најзначајно намалување од 6,1 проценти во декември 2022 година, бидејќи цените на горивото се намалија. Има навестувања за натамошни зголемувања на цените во првите месеци од 2023 година (вклучувајќи благ пораст на малопродажните цени на горивата) и најавен пораст на цените на тутунот од март 2023 година (поради најавените повисоки малопродажни цени на тутунот од групата БАТ)“, велат аналитичарите.
Тие посочуваат дека цените на храната на светскиот пазар се намалуваат.
„Цените на нафтата се вратија на нивното ниво од јануари 2021 година, додека месото, млечните производи и житарките се вратија на своите нивоа во почетокот на 2022 година, иако сè уште се над 2021 година. Глобалните цени на храната не се отсликуваат совршено во домашните цени (ниту производители, ниту потрошувачи), иако земјите од регионот покажуваат солидни увозно-извозни текови“, велат аналитичарите.
Очекувања
Што се однесува до изгледите за инфлација, тие констатираат дека во поголемиот дел од регионот пресвртната точка се случи во последните месеци (при што Србија беше единствениот исклучок).
„Многу потоплата зима и доста добрата прераспределба во снабдувањето со енергија од други извори, освен Русија, овозможија поевтина енергија. Сепак, основната домашна побарувачка се покажува многу поотпорна на целокупното економско забавување и особено на претходните зголемувања на цените, што го покажаа деталите за основите на трошоците во нашиот неодамнешен извештај за трговијата на мало. Поедноставено, ова значи дека вкупната инфлација ќе остане доста леплива, а базичната инфлација ќе продолжи да создава нагорни притисоци барем во текот на првата половина од 2023 година. Треба да се има на ум дека базичната инфлација исто така заостанува во однос на севкупните фундаментални трошоци“, велат аналитичарите.
Според нив, како резултат на тоа, стапката на инфлација ќе биде малку пониска во просек оваа година, при што целите за инфлација на централните банки нема да се постигнат пред 2025 година.
„Очекуваме дека во монетарната политика ќе се задржи рестриктивна позиција, бидејќи нејзиното влијание врз цените е предизвикано од силните пазари на труд и поблаго од очекуваното економско слабеење во регионот и главните трговски партнери. Каматните стапки на приватниот сектор се очекува дополнително да се зголемат, амортизирајќи ја кредитната активност и намалувајќи ја побарувачката“, велат аналитичарите.
Тие предвидуваат зголемување на каматата од 75 базични поени од страна на ЕЦБ по нагорните изненадувања кај инфлацијата во еврозоната, со потенцијал за дополнително зголемување на стапката за 25 базични поени некаде во средината на 2023 година.
„Сметаме дека циклусот на затегнување на монетарната политика преку зголемување на каматните стапки ќе заврши во првата половина од 2023 година, но политиката на заострување ќе продолжи преку квантитативно затегнување. Сè на сè, очекуваме шестмесечниот еурибор да се стабилизира на околу 4 проценти од средината на 2023 година до средината на 2024 година“, велат аналитичарите.
Од нашиот аналитички тим очекуваат Народната банка на Србија да ја зголеми каматата за дополнителни 75 базични поени до средината на 2023 година (во потези од 25 базични поени).
„Очекуваме инфлацијата да достигне врв во првиот квартал на 2023 година, а потоа забавување поддржано од рестриктивните политики на ЕЦБ и НБС. Стапките на инфлација во 2023 година ќе останат покачени, особено во првата половина на 2023 година“, велат аналитичарите.
Тие очекуваат Народната банка да ја зголеми каматната стапка за 75 базични поени во првата половина од 2023 година, бидејќи инфлацијата е сè уште висока.
„Со оглед на тоа што централната банка се стреми кон стабилност на курсот на денарот во однос на еврото, ги пренасочивме нашите очекувања кон повисоки стапки, имајќи предвид дека тековната реконструкција на Владата и неодамнешното фијаско со издавањето на еврообврзницата дејствуваат дестабилизирачки и централната банка можеби ќе треба да дејствува попрудентно за да ги исполни своите цели (дополнување на девизните интервенции со зголемување на каматните стапки)“, сметаат аналитичарите.
