.webp){kind=icon}
Трендот на континуирано намалување на стапките на инфлација во земјите од регионот Адрија, кој започна во четвртиот квартал од 2022 година (во Србија врвот беше забележан уште во март), продолжува и годинава, укажуваат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ во новата регионална анализа објавена на „Блумберг Адрија инсајт“.
Тие посочуваат дека ценовните притисоци опаѓаат најмногу поради намалувањето на цените на енергијата и стоките на глобално ниво, додека цените на храната и безалкохолните пијалаци сè уште остануваат тврдоглаво високи (иако на глобално ниво имаше тренд на намалување). Понатамошни ценовни притисоци, освен од храната, се очекуваат од силната побарувачка што доаѓа од растот на платите, кој е во чекор со зголемувањето на цените, како и од стабилната вработеност.
Каде има највисока, а каде најниска инфлација?
Од нашиот аналитички тим информираат дека по единаесет месеци двоцифрени стапки на раст, инфлацијата во Хрватска мерена по хармонизираниот индекс на потрошувачки цени (HICP) во април 2023 година покажала јасен знак на забавување на ниво од 8,9 проценти на годишно ниво наспроти 11,6 проценти во првиот квартал од 2023 година (базичната инфлација го следи трендот на намалување и падна на 10,6 проценти на годишно ниво наспроти 12,1 проценти во првиот кавртал од годинава).
„Енергетската компонента во хрватскиот индекс падна за 2,6 проценти на годишно ниво, што е прв пад на годишна основа по почетокот на 2021 година“, велат аналитичарите.
Тие додаваат дека годишниот раст на потрошувачките цени (HICP) во Словенија се намали на 9,2 проценти во април 2023 година (9,9 проценти во првиот квартал од 2023 година), што е најниско ниво од мај минатата година, кога изнесуваше 8,7 проценти.
„Тоа е главно поради побавното зголемување на цените на храната и безалкохолните пијалаци (16,2 проценти наспроти 19,6 проценти на годишно ниво во март 2023 година), како основен ефект, но исто така цените стагнираа на месечнa основа“, објаснуваат од нашиот аналитички тим.
Оттаму посочуваат дека во Србија, инфлацијата во април 2023 година конечно падна под границата од 15 проценти и изнесуваше на 14,8 проценти на годишно ниво (во првиот квартал на 2023 година беше 15,4 проценти).
„Сè уште високата инфлација е поддржана од цените на храната (годишен раст од 24,6 проценти, при што околу половина од годишната стапка на раст доаѓа од зголемувањето на цените на млечните производи и на месото)“, велат од нашиот аналитички тим.
За Босна и Херцеговина, тие велат дека годишната стапка на инфлација се намалила на 10,3 проценти во март 2023 година од 12,9 проценти во февруари 2023 година и додаваат дека трендот на забавување е исто така видлив при споредбата на првиот квартал од 2023 година (12,4 проценти на годишно ниво) и четвртиот квартал од 2022 година (16,1 проценти на годишно ниво).
Аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ забележува дека во Mакедонија има тренд на забавување на инфлацијата од октомври 2022 година (19,4 проценти на годишно ниво), која во април 2023 година забавила на 12 проценти (15,1 проценти во првиот квартал на 2023 година).
„Истиот тренд го следат и цените на храната и на безалкохолните пијалаци (годишен раст од 14,2 проценти на годишно ниво во април 2023 година), кои го поттикнаа надолниот тренд кај основната стапка“, велат нашите аналитичари.
Од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ посочуваaт дека инфлацијата кај услугите, која е значаен дел од категоријата базична инфлација, покажува одредено заостанување во зголемувањето на цените и поголема лепливост, особено кога цените на стоките го поттикнуваат растот на основната стапка, како во 2022 година.
„Ако направиме споредба со крајот на 2019 година, можеме да видиме дека цените на стоките пораснаа повеќе отколку на услугите. Но во Словенија и Хрватска услугите успешно се приспособуваат, особено во текот на 2023 година, додека на другите места во регионот гледаме дополнителен простор да се зголемат цените на услугите, иако во помала мера, поради чувствителноста на сегментот на услуги на побарувачката“, велат нашите аналитичари.
Тие додаваат дека само во Македонија растот на цените на услугите е приближно ист како кај стоките, но главно поради ефектот предизвикан од растот во сегментот хотели и ресторани во 2022 година. Аналитичарите објаснуваат дека во Србија, Босна и Херцеговина и Македонија поради пониските плати, потрошувачите се повеќе склони да се откажат од некои услуги кога инфлацијата ги загрозува приходите. Според нив, и покрај тоа што бизнисите од услужниот сектор мора да се приспособат на повисоките трошоци, во очекување на пад на побарувачката, зголемувањето на цените за клиентите ќе биде послабо на краток рок.
Очекувања
Со оглед на тоа што стапките на инфлација веќе го достигнаа врвот во сите земји во регионот, очекуваме дополнително забавување на основната стапка, иако одредена лепливост ќе има од прелевањето на базичната инфлација, особено во услугите, прогнозираат од нашиот аналитички тим.
„Дополнително, сите земји треба да имаат корист од високите базни ефекти во 2022 година. Притисоците од побарувачката ќе ослабат, отсликувајќи ги рестриктивните монетарни политики и перцепцијата за економско забавување. Цените на глобалните пазари (особено кај сегментот стоки) се стабилизираа на пониски нивоа, отстранувајќи ги увозните инфлациски притисоци врз основните стапки. Цените на енергијата значително се намалија, што укажува на тоа дека нивоата во 2022 година беа предизвикани од геополитичките фактори и дека се неодржливи. Сличен пад на цените очекуваме кај глобалните цени на храната, со оглед на тоа што индексот на ФАО се намали за околу 20 проценти на годишно ниво во април 2023 година“, велат нашите аналитичари.
Тие очекуваат слична состојба во регионот, но истакнуваат дека е можно да произлезат негативни ризици од домашното земјоделство (високи цени на инпутите и недостиг од работна сила) и од временските услови. Во случај земјоделската сезона да не биде успешна, повторно се закануваат ценовните притисоци.
Според аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“, средината на 2023 година е клучна за монетарните политики, бидејќи иако стапките на инфлација се смируваат, тие се сепак на повисоко ниво, а основните каматни стапки се веќе значително зголемени.
„Квантитативното затегнување ќе придонесе кон рестриктивноста на монетарната политика, имајќи ги предвид имплицитните трошоци на централните банки во однос на каматата што се плаќа на депозитите на банките во тековни услови на висок вишок на ликвидност. Со оглед на тоа што шестмесечниот Еурибор се движи кон границата од 3,75 проценти, очекуваме тоа ниво да се задржи до крајот на првиот квартал од 2024 година“, велат аналитичарите.
Народната банка на Македонија уште ќе ја зголемува основната камата
Кога станува збор за Народната банка на Македонија, таа очекува дополнително зголемување од 25 базични поени до ниво од 6 проценти во наредните месеци.
„Стапката на инфлација е во тренд на намалување од октомври 2022 година, што го намалува притисокот централната банка да дејствува поагресивно понатаму. Очекуваме резултатите од монетарното затегнување дополнително да се видат во наредните месеци (бидејќи каматните стапки полека се приспособуваат), обезбедувајќи стабилен надолен тренд на стапката на инфлација“, укажуваат аналитичарите.
Тие сметат дека Народната банка на Србија ќе ја задржи основната стапка на нивото од 6 проценти во наредниот период.
„Стапката на инфлација достигна врв во март 2023 година, поддржана од високиот базен ефект од 2022 година. Очекуваме во следните месеци да се почувствува поголемо влијание од одлуките на монетарната политика. Иако стапката од 6 проценти е доволна, но не е премногу рестриктивна, очекуваме алтернативно сценарио од НБС за повторно зголемување на основната стапка. Во тој случај, претпоставуваме дека коридорот на каматните стапки ќе се прошири“, велат од нашиот аналитички тим.
