.webp){kind=icon}
Измешана е сликата во трговијата на мало во регионот Адрија на почетокот на 2023 година, при што малопродажбата во Босна и Херцеговина и Македонија сè уште расте, во Хрватска стагнира, а во Словенија и Србија опаѓа, констатираат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ во новата анализа за овој сектор објавена на „Блумберг Адрија инсајт“. Нашите аналитичари сметаат дека економското забавување и влошувањето на расположението на потрошувачите се двата главни фактора што влијаеле на намалување на темпото во трговијата на мало во првото тримесечје од годинава. Тие додаваат дека, од друга страна, постојаниот раст на расположливите средства за трошење што произлегуваат од позитивните движења на пазарот на трудот (многу слободни работни места и недостиг од кадар) ја поддржуваат потрошувачката и запираат уште поголем пад во трговијата на мало.
Специфични карактеристики
Во анализата, нашите аналитичари ги разгледуваат специфичностите на сите земји од регионот одделно и различните аспекти што влијаат на трговијата на мало.
„Реалната трговија на мало во Хрватска стагнираше во првиот квартал на 2023 година (нула проценти во однос на првиот квартал во 2022 година). Вкупната реална трговија на мало во март 2023 година, во однос на претходниот месец, е намалена за 0,9 проценти (сезонски и календарски приспособено), додека во однос на истиот месец од претходната година е намалена за 1,3 процент. По рекордната година во реалната трговија на мало во Словенија, првите три месеци од 2023 година донесоа негативна стапка на раст од 0,5 проценти на годишно ниво, при што реалниот пад на трговијата на мало во март 2023 година достигна 12,8 проценти (делумно како резултат на минатогодишната висока база)“, велат аналитичарите.
Тие додаваат дека реалната трговија на мало во Босна и Херцеговина имала двоцифрен пораст на динамиката до февруари годинава (просечниот раст на крајот на 2022-та беше 13,5 проценти на годишно ниво), кога забавила на раст од 9,1 проценти на годишно ниво, проследено со раст од 9,7 проценти на годишно ниво во март годинава.
„Во Србија реалната трговија на мало забави од втората половина на 2022 година, а прејде во негатива од -3,3 проценти во февруари годинава и продолжи да паѓа до -9,2 проценти на годишно ниво во март. Во Македонија трговијата на мало во реални услови (неприспособени податоци) забележа пад од 3,3 проценти на годишно ниво во февруари годинава, а оствари раст од 10,6 проценти во март“, велат од нашиот аналитички тим.
Според нив, влошеното расположение на потрошувачите е клучен елемент зад опаѓачкиот тренд на трговијата на мало во последните квартали.
„Кога ги набљудуваме индексите на потрошувачкото расположение на Европската комисија, гледаме дека расположението на потрошувачите сè уште се влошува во Словенија, Србија и ЕУ, иако со многу побавно темпо отколку во втората половина од 2022 година. Во Хрватска и Македонија има навестување за подобрување на расположението на потрошувачите на годишна основа, но дури и ако се набљудуваат бројките за тримесечниот просек, прерано е ова да се прогласи како целосен пресврт во расположението на потрошувачите“, велат аналитичарите.
Тие укажуваат дека мора да се спомене дека повеќето од анкетираните учесници сè уште се песимисти, а индексите на расположението на потрошувачите се под нивните соодветни десетгодишни просеци во целата група на земји што се предмет на анализата.
Од нашиот аналитички тим велат дека домаќинствата демонстрираат отпор кога станува збор за главните фактори што влијаат врз одлуките за трошење.
„Реално, вредноста на депозитите на домаќинствата и нето-платите во повеќето случаи се влошија од крајот на 2021 година, најмногу поради забрзувањето на инфлацијата. Меѓутоа, кога се споредуваат со времето пред пандемијата, основните категории на трошење сè уште се посилни во многу земји, дури и во реални вредности приспособени на инфлацијата. Депозитите на домаќинствата се повисоки во Словенија, Хрватска и Србија, додека реалните нето-плати приспособени на инфлацијата се зголемени во споредба со крајот на 2019 година насекаде, освен во Словенија и Македонија“, велат аналитичарите.
Според нив, депозитите на домаќинствата имаат специфична важност со оглед на тоа што за време на пандемијата во многу земји од Европа имаше тренд на прекумерно штедење од страна на домаќинствата и трупање депозити над повеќегодишните просеци. Додека во некои земји растот на депозити кај категоријата домаќинства запре или дојде до делумно повлекување на штедните влогови, кај други земји имаше исклучително зголемување на депозитите на домаќинствата дури и по укинувањето на мерките против ковид-19.
Очекувања
„Генерално, сметаме дека ќе има стагнација на потрошувачката на домаќинствата во регионот оваа година или ниски едноцифрени покачувања во некои области од регионот во најдобар случај“, прогнозираат од нашиот аналитички тим.
„Тоа би рефлектирало мешавина од три клучни елементи - општото економско забавување, слабото расположение на потрошувачите и континуираното зголемување на расположивите средства за трошење на домаќинствата“, велат аналитичарите.
Тие сметаат дека економската активност се намалува од спектакуларните стапки на раст во изминатите две години како резултат на издишувањето на постпандемиското закрепнување, затегнувањето на монетарната политика и сè уште присутните геополитички грижи. Сепак, тие не очекуваат намалувањето на економскиот раст да предизвика значително влошување на пазарот на трудот.
„Спротивно на тоа, пазарот на трудот ќе остане силен барем поради еден елемент - лошата демографија, т.е. емиграциите доведуваат до намалување на квалификуваната работна сила, а работодавците не брзаат да ги отпуштат неискористените работни ресурси во страв дека нема да можат брзо да се реорганизираат кога економскиот раст ќе ја врати динамиката“, велат аналитичарите.
Тие не очекуваат брзо закрепнување на расположението на потрошувачите бидејќи домаќинствата сè уште се под негативно влијание од континуираните зголемувања на трошоците за живот. Според нив, геополитичките случувања носат несигурност на среден рок, што најмногу влијае на дискрециското трошење.
Аналитичарите повторно истакнуваат дека иако послаби од крајот на 2021 година, средствата за трошење на домаќинствата во повеќето случаи се поголеми отколку на крајот на 2019 година, дури и кога се приспособени за промените на цените во истиот период.
„Иако ова е позитивно за трошењето на домаќинствата, сметаме дека ваквите основи наместо да овозможат поголема малопродажна потрошувачка, ќе спречат голем кратер во личната потрошувачка. Што се однесува до платите, нашиот став е дека корпоративните профити ќе бидат под влијание на општото забавување на економскиот раст, што значи дека сè уште ќе има простор за раст на платите, но со многу побавно темпо отколку во последните неколку квартали. Сето ова е главно важно за недискрециското трошење“, велат аналитичарите.
Според нив, последниот дел од сложувалката се промените на малопродажниот пазар, со оглед на тоа што актуелното економско опкружување е навистина предизвикувачко за бизнисите што се занимаваат со малопродажба, што ќе доведе до менување на пазарните удели на компаниите.
„Во Хрватска се очекува понатамошна консолидација на пазарот, додека во Словенија нови играчи да ги преземат постојните на пазарот. Што се однесува до преостанатиот дел од регионот, особено Босна и Херцеговина и Македонија, најголем потенцијал има кај бизнисите што работат со попусти односно таканаречените дисконти, при што се очекува влез на нови играчи на пазарот сега или во наредните години. Влезот на дисконтите дополнително ќе влијае врз потенцијалот за профитабилност на постојните играчи на пазарот, а истовремено позитивно ќе влијае на домаќинствата преку поактивна пазарна конкуренција“, велат аналитичарите.
