.webp){kind=icon}
Баравме најголеми инвестиции на ризичен и приватен капитал фондови што се стекнаа со малцински сопственички акции во стартап и новоформирани брзорастечки компании (скејлап) од регионот Адрија во последните пет години. Со ова, за првпат во регионот, ја составивме листата на топ 30 магнети за капитал во Адрија, како што ги нарековме компаниите што ги создадоа основачи од земјите од регионот. Тие се магнети затоа што го привлекоа капиталот на најпребирливите инвеститори од целиот свет со нивните идеи, производи, услуги и деловната визија.
Листата вклучува 30 стартапи и скејлапи од целиот регион, кои собраа над 1,8 милијарда евра капитал во последните пет години. На почетокот, треба да нагласиме дека сите износи што ги добија компаниите во долари или британски фунти беа конвертирани во евра по средната стапка на ЕЦБ на денот на објавувањето на инвестицијата.
„Римац груп“ (Rimac Group), хрватскиот производител на електрични возила и моментално развивач на една од најнапредните технологии за електрификација на мобилноста во светот, привлече најголем капитал во регионот. Во последните пет години оваа компанија собрала вкупно 830 милиони евра. Основана првично како гаража, основана од Мате Римац во 2009 година, најголемата капитална инјекција до сега ја доби во мај годинава, кога инкасира 500 милиони евра, а главни инвеститори во последниот круг на финансирање беа инвестициската банка „Голдман Сакс“ и најголемиот фонд за ризичен капитал во светот, „Софтбанк Вижн Фонд“ (Softbank Vison Fund). Меѓу инвеститорите се и други производители на автомобили, како што се „Хјундаи“ (Hyundai Motor Company) и „Порше“ (Porsche).
Лиценцирана фотографија на „Римац Груп“
По „Римац“ следува глобалниот повеќеканален провајдер на комуникациска технологија „Инфопбип“ (Infobip), кој, според јавните објави на компанијата, собрал 300 милиони евра акционерски капитал од приватната инвестициска компанија „Уан Еквити Партнерс“ (One Equity Partners), која произлезе од утробата на најголемата инвестициска банка во светот, американската „Џеј-Пи Морган Чејс“ (JP Morgan Chase). Иако денес седиштето на „Инфобип“ е формално регистрирано во Велика Британија, знаењето, корените и основачите - Изабел Јелениќ, Роберто Кутиќ, Силвио Кутиќ доаѓаат од Хрватска. Седиштето на компанијата се наоѓа во Водњан, Истра. Минатата година, со советодавна поддршка на американската инвестициска банка „Морган Стенли“ (Morgan Stanley), „Инфобип“ исто така успешно договори финансии од 500 милиони долари . Тие беа обезбедени од средства со кои управуваат американските компании „Арес менаџмент корпорејшн“ (Ares Management Corporation) и „Блек рок“ (Blackrock), кои припаѓаат на елитата на компании кои управуваат со капитал. На овој начин истарската компанија обезбеди финансирање за забрзан раст, вклучително и преку преземања, бидејќи само минатата година презеде три компании. Со ова темпо, веќе не е тајна дека следната стратешка пресвртница е успешната почетна јавна понуда (IPO) на американскиот пазар на капитал.
„Ова е еден од нашите врвни приоритети и логичен чекор кон добивање капитал за понатамошен раст“, коментира за „Блумберг“ (Bloomberg) извршниот директор Силвио Кутиќ.
Хрватите се победници по сума, додека Словенците по бројност
На листата Топ 30 магнети во Адрија има вкупно девет хрватски компании, кои заедно собрале 1,3 милијарда евра од вкупно 1,8 милијарда во последните пет години. Од овие средства, како што веќе беше спомнато, најмногу привлекле компаниите „Римац“ и „Инфобип“, кои заедно собраа 1,13 милијарда евра, што е две третини од вкупната сума собрана во рангирањето за топ 30.
Србите својот најуспешен претставник можат да го видат на високото трето место, каде е сместена брзорастечката компанија за технолошки консултантски развој и технологија „ХТЕК груп“ (HTEC Group) со инвестиција од 124 милиони евра. Таа е со седиште во Силиконската долина и е основана во Србија во 2008 година. Инаку, на листата има вкупно пет компании кои се со седиште во Србија или имаат српски основачи.
Интересна е и приказната за високотехнолошката меѓународна компанија за заштита на податоци и складирање податоци во облак ХЈЦУ (HYCU), која е на четврто место со 123 милиони евра акционерски капитал. За нејзиното потекло би можел да настане спор меѓу уредниците на „Блумберг Адрија“. Компанијата, родена во Словенија и регистрирана во САД, е создадена како спин-оф на српската компанија „Комтрејд“ (Comtrade). Една од двете клучни личности и соосновач е Македонeцот Горан Гаревски, кој живее и работи во Словенија. Компанијата собра 53 милиони долари свеж капитал во јуни годинава.
Картонските палети на „Крафтпал“
Македонците немаат други кандидати на ТОП 30 листата. „Цитрокс софтвер“ (Cytrox Software), кој се занимава со сајбер безбедност, собра најмногу капитал во последните пет години, поточно 1,8 милиони евра. Истото важи и за компаниите од Босна и Херцеговина, каде најголемата инвестиција од 1,6 милиони евра добила компанијата „Рола“ (Rolla), која развива дигитална платформа за фитнес и здравје.
„Конгизм“ (Cognism), технолошка платформа за маркетинг автоматизација и промоција на продажбата е на петтото место со 109 милиони евра. Иако компанијата е регистрирана во Велика Британија, меѓу основачите е и задарската програмерка Стјепана Буљат. Во јануари оваа година, компанијата влезе во зголемената елита на регионот Адрија со финансирање од 64 милиони фунти.
На шестото место, со акумулиран капитал од 108,3 милиони евра, е „Крафтпaл“(Kraftpal), компанија која би можела да се класифицира како словенечка иако има официјално седиште во Велика Британија. За разлика од повеќето од гореспоменатите компании, кои се претежно ИТ компании, оваа произведува палети од брановиден картон. Основач е Грегор Брајовиќ од Марибор, а компанијата има и оддел за истражување и развој и магацин во Словенија. На рангирањето има дури 12 словенечки компании, од кои четири се повеќе кон опашката на рангирањето, иако мора да се нагласи дека се уште се во значително порана фаза од онаа на врвот на рангирањето и од нив можеме да очекуваме многу интересни деловни потези, како и привлекување капитал.
„Белабит“(Bellabet) e уште една компанија која може да биде проблематична од гледна точка на добрососедските односи . „Чија е“, праша колега од хрватската редакција. „Наша и ваша“, одговори колешката од Словенија, автор на истражувањето. Хрватот Сандро Муро и Словенката Уршка Сршен се соосновачи на компанија што нуди паметен женски накит за здрав начин на живот. Со собрани 12,1 милиони евра, компанијата се најде на 13-то место.
Од „лажно“ месо до паметни куќички за птици, роботи и биотехнологија
Рангирањето вклучува компании кои можат да се класифицираат во различни индустрии. Повеќето од нив работат во индустријата за информатичка технологија и се фокусирани исклучиво на развој на софтвер. Некои, сепак, се издвојуваат од просекот. На пример, словенечката компанија „Брд бади“ (Bird Buddy), која нуди паметни хранителки за птици со првокласно дигитално искуство за следење што се случува во него или „Белабит“со паметен накит за жени. Во еден од најжешките сегменти на роботиката, поточно во областа на автоматиката, има и автономни роботи од хрватската компанија „Гидеон“, кои можат да пренесат товар тежок речиси еден тон. Апликацијата на хрватската компанија „Фотомат“ (Photomath) ги решава математичките проблеми на учениците и студентите на иновативен начин.
Тука се и хрватската „Агриви“ (Agrivi), која нуди паметни технолошки решенија за управување со фарми во земјоделството и љубљанската биотехнолошка компанија „Асиес био“ (Acies Bio), која минатата година доби капитална инвестиција од фондот за ризичен капитал на американската компанија „Арчер Даниелс Мидленд“ (Archer Daniels Midland), која е една од водечки играчи на глобалниот пазар на земјоделско-прехранбени производи.
Bloomberg
За љубителите на софистицирани жестоки пијалоци, „Флавијар“ (Flaviar) нуди претплата за дегустација на примероци од различни производи. „Крафтпaл“ исто така се издвојува во рангирањето со своите ултра лесни палети, како „Џуси Марблс“ (Juicy Marbles) со нивното филе мињон од зеленчук. Рангирањето вклучува и три компании кои се поврзани со светот на крипто валутите. „Тендерли Србија“ (Serbian Tenderly) е платформа која им овозможува на развивачите на софтвер во рамките на системот „Етериум“ (Ethereum) да ги следат и тестираат децентрализираните апликации, „Ели“ (Elly) или поранешната „Елигма“ нуди модерна платформа за дигитални плаќања, како и „Оуттрејл“ (Authtrail), блокчејн платформа за управување со податоци.
„Излез“ за 100 милиони
Во одреден момент, основачите или инвеститорите одлучуваат за таканаречен „излез“. Еден таков пример е компанијата „Целтра“ (Celtra), која нуди напредни решенија кои им помагаат на огласувачите да го подобрат резултатот од мобилните рекламни кампањи. Иако компанијата е регистрирана во САД, таа има словенечки корени. Компанијата е основана во 2006 година од брачните партнери Маја и Миха Микек и од Матевж Клањшек. Во последните пет години, според нашата пресметка, компанијата добила 13,5 милиони евра. На крајот на минатата година, „Целтра“ доби и нов мнозински сопственик, американскиот приватен капитален фонд „Симфони Технолоџи“ (Symphony Technology), кој понуди 190 милиони долари за мнозински удел. По преземањето на компанијата, основачите останаа на раководните позиции.
Словенечко-американскиот стартап „Клиншелф“ (Cleanshelf), кој минатата година го презеде германската технолошка компанија „ЛинIX“ (LeanIX), е меѓу компаниите на листата каде основачите им продале мнозински удел на компании. Купопродажната цена не беше објавена.
Повеќе од милијарда евра инвестиции годинава
Според нашите податоци, 15 компании годинава собрале свеж капитал во износ од над милијарда евра. Тоа значи дека компаниите од листата годинава собрале повеќе капитал отколку во претходните четири години заедно. Во овој поглед, станува збор за рекордно и исклучително полугодие, без разлика каква ќе биде втората половина од годината. Меѓу компаниите има и неколку помали кои не влегоа во ТОП 30 рангирањето според големината на собраните средства.
Дури и списокот на водечки инвеститори кои учествуваат во круговите за финансирање се чита како листа на „кој е кој на финансиските пазари“. Последната голема инјекција на ризичен капитал српската компанија „Девтех“ ја прими на крајот на јуни, која собра 12,25 милиони евра. Малку порано, на почетокот на јуни, компанијата ХЈЦУ (HYCU) собра 53 милиони долари. И двата круга на финансирање се неспоредливи со 500 милиони тешкиот мега круг на финансирање што „Римац“ го обезбеди во мај годинава, особено ако се знае дека може да се додадат уште 120 милиони евра капитал инвестиран во компанијата од италијанската инвестициска компанија „Инвестиндустриал“ (Investindustria) во април. „Римац“ само годинава инкасирал вкупно 620 милиони евра.
Лиценцирана фотографија на „Гидеон“
Помеѓу позабележителните кругови на финансирање што ги видовме оваа година, вреди да се истакне и рундата Б од 40 милиони долари, која ја подигна српската „Тендерли“ на почетокот на март оваа година. Меѓу тешката категорија на финансирање, оние кои можат да се пофалат со суми од најмалку осум цифри, треба да се споменат и вбризгувањето на капитал од 123,9 милиони на „Крафтпал“ во февруари, додека во јануари, годината на рекордни финансирања ја отвори „ХТЕК груп“ привлекувајќи 140 милиони долари и „Когнизм“, кој собра 64 милиони фунти во круг од Серија Ц.
Корени дома, компании во странство
На листата на топ 30 магнети во Адрија се вклучени компании што се основани во регионот Адрија или чии основачи се од регионот. Многу компании веќе не се регистрирани дома, туку некаде во странство, најчесто во Велика Британија и САД. Причините за преселување на фирмите од регионот се повеќе, но најчеста е што е полесно да се работи од странство. Сепак, компаниите со седиште во регионот - ги има точно половина од нив, или 15 - што се најдоа на списокот потврдуваат дека тоа не е секогаш така.
Како собиравме податоци?
Би сакале да истакнеме дека вагата има свои ограничувања. Таа е составена врз основа на јавно достапни податоци од различни извори, а основата за составување на рангирањето е базата на податоци „Кранчбејс“ (Crunchbase). Во составувањето на конечната листа учествуваа и сите редакции на „Блумберг Адрија“ во регионот, кои повторно ги проверуваа податоците и бројките.
Бидејќи светот е голем и основачите често се кријат од очите на домашната јавност, веројатно е дека на списокот нема фирми кои се непознати за јавноста, а кои можеби добиле вкупен капитален износ на инвестиции кој надминува 3,7 милиони евра, што овој пат беше минимум за рангирање меѓу триесетте, но тоа не го открија или не можеше да се процени од достапните информации од јавен карактер за бизнисот. Во конечниот износ што го добија компаниите во последните пет години, не го земавме предвид финансирањето со задолжување, како на пример во случајот со „Инфобип“, кој минатата година доби 500 милиони долари по овој основ. Компаниите добиваат различни износи на инвестиции, некои во долари, други во евра, а трети во британски фунти. Инвестициите кои беа примени во странска валута беа претворени во евра по средната стапка на ЕЦБ на денот на објавувањето на инвестицијата.
