Цените на житарките и маслодајните семиња зазедоа централно место во 2022 година и во првата половина на 2023 година поради ограничениот извоз преку Црно Море и намаленото производство во Украина, констатираат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ во новата регионална анализа на пазарот на сточна храна објавена на „Блумберг Адрија инсајт“.
„По стабилизацијата на пазарот, жетвата беше силна минатата година, што заедно со ветувачките очекувања во 2024 година сугерира дека цените на житарките и маслодајните семиња и понатаму ќе паѓаат“, велат аналитичарите.
Тие додаваат дека глобалните цени на житарките и маслодајните семиња се намалија и (освен сојата) главно се вратија на нивоата од 2020 година поради смирувањето на тензиите во регионот на Црно Море и поволните жетви во Северна и Јужна Америка во 2023 година.
„Дополнително, има многу ветувачки, дури и рекордни очекувања во 2024 година за жетвата на жито во Бразил и Аргентина, што се смета за уште еден надолен притисок, со оглед на важноста на овие региони на глобално ниво. Друг фактор што придонесува за сегашните цени е тоа што структурните загуби од украинските житарки веќе се вкалкулирани во тековните пазарни цени“, објаснуваат аналитичарите.
Тие посочуваат дека кога станува збор за добитокот, Србија води по бројот на сите видови добиток што беа предмет на анализата.
„Вреди да се напомене дека трендот на одгледување добиток (особено говеда и свињи) опаѓа во последните 10 години и во регионот Адрија и во ЕУ поради неконкурентноста (поскапа работна сила, построги регулативи и помали земјоделски површини) во споредба со земјоделците од С. Америка и Азија. Еден сегмент што успеа да го одржи растот е живинарството, кое забележа зголемување во Словенија (+48 проценти), Хрватска (+7,5 проценти) и во ЕУ (+15 проценти)“, велат аналитичарите.
Тие укажуваат дека за разлика од цените на земјоделските производи, кои паднаа и се вратија на нивоата од 2020 година, цените на добиточната храна не го следеа примерот.
„Главната причина за тоа може да му се припише на фактот што другите инпути, особено зголемените трошоци за работна сила, не се вратија на претходните пониски нивоа“, велат аналитичарите.
Тие додаваат дека кај производствените цени на подготвената добиточна храна во четирите главни економии во Европа се забележува дека врвот е достигнат во првата половина од 2022 помина, но и дека иако цените паѓаат, сепак се повисоки во просек за 30 проценти во споредба со 2020 година.
„Според тоа, намалувањето на цените на земјоделските производи сè уште не се одрази целосно на цените на добиточната храна“, велат аналитичарите.
Врз основа на најновите достапни податоци, аналитичарите заклучуваат дека се чини дека доаѓа до преминување на врвот кон почеток на падот на финалните цени на добиточната храна.
„Сепак, финалните цени на добиточната храна во регионот Адрија се во просек за 40 проценти повисоки отколку во 2020 година. Освен зголемените трошоци за вработените, влезните трошоци, како што се житарките и маслодајните семиња, како и цените на енергијата, се намалуваат во споредба со врвот од минатите две години, а тие намалувања евентуално треба да се пренесат на крајните цени на добиточната храна во следниот период“, велат аналитичарите.
Групата компании што се предмет на анализата ја сочинуваат најголемите производители (по продажба) на добиточна храна од четири земји во регионот Адрија (Словенија, Хрватска, Босна и Херцеговина и Србија.)
„Со оглед на високоразвиеното примарно земјоделско производство, не е изненадувачки што индустријата за добиточна храна е најразвиена во Србија, што се манифестира и преку значителната големина на српските производители на добиточна храна“, велат аналитичарите.
Сепак, тие констатираат дека тамошниот пазар е доста концентриран бидејќи продажбата на трите главни играчи на пазарот („Геби“, „Петент“ и „Тенен“) сочинува повеќе од 50 проценти од вкупната продажба во секторот (сите доминантно фокусирани на домашниот пазар).
„Слична пазарна структура е присутна и во другите земји, со најизразена концентрација во Словенија, каде што на пазарот работат само неколку производители“, велат аналитичарите.
Од друга страна, тие сметаат дека големите земјоделско-прехранбени бизниси, со значителни капацитети искористени за нивните лични потреби, исто така придонесуваат кон ваквата пазарна структура („Перутнина“, „Беље“, „Жито“).
„Дополнително, има и голем број мали земјоделски фарми во регионот (нерегистрирани како претпријатија) што произведуваат добиточна храна за лична употреба, со што се намалува потенцијалната база на клиенти за избраните компании што се предмет на анализата“, потенцираат аналитичарите.
Гледајќи ги клучните финансиски показатели, тие велат дека може да се види солидна слика за перформансите на производителите на добиточна храна, со позитивен тренд на приходната страна, мали варијации на просечните маржи на профитабилност, подобрени приноси, помала задолженост и стабилен циклус на конверзија на готовината.
„Сепак, зад овие резултати се крие предизвикувачки маневар помеѓу заглавената побарувачка и надуените цени на влезните производи“, велат аналитичарите.
Тие додаваат дека просечниот пондериран раст на продажбата изнесувал 24 проценти во 2021 година и 29 проценти во 2022 година, но во повеќето случаи тој првенствено бил поттикнат од зголемените цени.
„Во таа насока, бројот на свињи и крави е во опаѓање со години, како последица на затворањето мали фарми (поради неможноста да се покријат високите трошоци), како и поради ширењето болести кај животните, што се рефлектираше во помалата вкупна побарувачка за храна за животните“, велат аналитичарите.
Тие констатираат дека трошоците за материјали сочинуваат 80-90 проценти од приходите од продажба во индустријата.
„Имајќи го предвид тоа, тие се зголемија за 22 процента во 2021 година, проследено со 32 процента просечен пораст во 2022 година. Затоа беа неопходни промени во цените на финалните производи за да се спротивстават на овие притисоци на влезните трошоци“, велат аналитичарите.
Тие укажуваат дека јазот бил поголем во 2021 година, предизвикувајќи пад на просечната пондерирана маржа на ЕБИТДА за речиси два процентни поена, од 8,6 проценти во 2020 година на 6,8 проценти во 2021 година.
„И покрај продолжувањето на притисоците од влезните трошоци во 2022 година, првенствено поради зголемувањето на цените на житарките, просечната пондерирана маржа ЕБИТДА на компаниите што се предмет на споредба е малку подобрена, на 7,2 проценти, што укажува дека производителите успеале поуспешно да ги компензираат зголемените трошоци“, заклучуваат аналитичарите.
Од нашиот аналитички тим истакнуваат дека покрај производството на добиточна храна, „Творница сточне хране“ се занимава со одгледување животни (свињи и крави) и има развиена малопродажна мрежа.
„Покрај тоа, деловниот случај на ’Творница сточне хране’ се заснова на продажба на мали фарми, што може да се забележи како попрофитабилно од продажбата на големи фарми. Ова е потврдено со ЕБИТДА маржа од 12 проценти во 2022 година, што е највисоко ниво меѓу врсниците“, велат аналитичарите.
За „Геби“, тие сметаат дека нејзината позиција е добро монетизирана, обезбедувајќи втора најдобра ЕБИТДА маржа, од 9,4 проценти во 2022 година, врз основа на ефектите од синергијата на производствената и трговската активност.
„Најсилен удар врз профитабилноста претрпе ’Патент’, чија ЕБИТДА маржа се намали за 7 п.п., од 11 проценти во 2020 година на 4 проценти во 2022 година. Сметаме дека големо влијание имаше извозната активност (26 проценти од продажбата) - покрај зголемените трошоци за суровини (за 42 процента во 2022 година), трошоците за транспорт, кои се речиси двојно зголемени (87 проценти раст примарно предизвикан од бродскиот транспорт), додека растот на продажбата (36 проценти) не беше доволен за адекватно покривање на овие притисоци“, велат аналитичарите.
Тие посочуваат дека „Јата Емона“ генерира 63 проценти од продажните приходи преку продажба на добиточна храна.
„Користејќи ја силната пазарна позиција (најголем купувач на словенечка пченка поради надградбата на капацитетите на силосите) и користејќи ја предноста на страничната деловна интеграција, испорача ЕБИТДА маржа од 7,4 проценти, што е во горниот крај на нашиот спектар“, велат аналитичарите.
Тие додаваат дека и покрај високата изложеност на продажбата во странство со 41 процент од приходите, „Фанон“ покажа поголема отпорност на притисоците во споредба со „Патент“.
„И двете компании доживеаја сличен пораст на транспортните трошоци, приближно 80 проценти. Сепак, уделот на „Фанон“ во овие трошоци е значително помал, што го олеснува нивното неутрализирање преку повисоки продажни цени. Друг фактор што придонесува се трошоците за вработените“, велат аналитичарите.
Според нив, за производителите на добиточна храна, обезбедувањето доволно суровини по поволни цени е од најголема важност за да се минимизираат ризиците од работењето и цените.
„Бидејќи цените се најповолни околу периодите на жетва, компаниите се трудат во тој период да набават колку што можат или, како што наведуваат во своите извештаи ’Јата Емнона’ и ’Панвита Кметилство’, да обезбедат резерви за целогодишни потреби“, велат аналитичарите.
Тие додаваат дека иако овој пристап позитивно влијае на профитните маржи, значителниот износ на готовина врзан во обртниот капитал обично води до пониски приноси.
Исто така, многу компании од групата работат со јаз меѓу роковите за наплата и плаќање, што дополнително ги поттикнува нивните потреби за обртни средства.
„’Тенен’ се издвојува како вистински исклучок, постигнувајќи исклучителен поврат на инвестираниот капитал од 21,3 процент во 2022 година, што е двојно повеќе од вториот најдобар изведувач ’Геби’ и значително повисок од неговите перформанси во претходната година“, укажуваат аналитичарите.
Од нашиот аналитички тим сметаат дека овој извонреден резултат им се припишува на зголемените маржи и извонредниот раст на продажбата. Тие додаваат дека исто така потребата од нето-обртни средства се намалила поради кратењето на периодот за обрт на резервите за речиси еден месец.
„Дополнително, бизнисот генерира силни приходи без значителни инвестиции во основни средства, што го припишуваме на неговиот добро развиен бизнис со дистрибуција, особено како ексклузивен дистрибутер за ’Ибека Панто’“, велат аналитичарите.
Тие посочуваат дека производителите на добиточна храна покажуваат повисоко ниво на задолженост, мерено преку соодносот просечен пондериран нето-долг/ЕБИТДА од околу четири пати.
„Тоа е поттикнато од природата на бизнисот, т.е. нагло зголемување на потребите за финансирање за време на сезоната на жетва заради набавка на суровини. Така, во структурата на долгот преовладува краткорочниот долг, кој во просек учествува со 70 проценти“, велат аналитичарите.
Гледајќи ги другите показатели за долговите, како што е соодносот долг/продажба, аналитичарите забележуваат дека вкупниот долг во просек изнесува 23 проценти од вкупните продажби, додека просечната стапка на покриеност на каматата е 6,7 пати, што се смета за прифатливо.
„Меѓутоа, во рамките на овие просеци, вредностите осцилираат. На пример, од неоптоварената ’Творница сточне хране’ до зголемени вредности во случајот на ’Фанон’“, велат аналитичарите.
Во однос на финансиските резултати за 2023 година, тие очекуваат мало стабилизирање поради зголемените продажни цени на добиточната храна и падот на цените на суровините.
„Сепак, историските трендови покажуваат дека, иако со одредено задоцнување, цените на добиточната храна имаат тенденција да ги следат цените на житарките и маслодајните семиња. Така, не очекуваме дека повисоките продажни цени од првиот дел од годината ќе останат покачени на подолг период, ограничувајќи го нивното продолжено позитивно влијание врз профитабилноста“, велат аналитичарите.
Иако очекуваат континуиран раст на продажбата, врз основа на повисоките продажни цени, тие сметаат дека стапката на раст најверојатно ќе биде многу помала во споредба со 2022 година. Кога станува збор за бруто-маржите, аналитичарите очекуваат мало подобрување, но посочуваат дека зголемените притисоци од трошоците за работна сила и повисоките каматни стапки ќе ограничат поголеми годишни промени кај профитот.
„Очекуваме дека позитивните ефекти врз профитабилноста ќе бидат поизразени во 2024 година, поттикнати од континуираниот тренд на намалување на цените на суровините и другите влезни трошоци“, велат аналитичарите.
Според нивните прогнози, цените на житарките и маслодајните семиња се очекува да продолжат да опаѓаат во 2024 година (доколку не се појават неповолни временски проблеми).
„Тоа треба да ги намали влезните трошоци за компаниите за добиточна храна, што потенцијално ќе резултира со помала инфлација на месото на среден рок“, велат аналитичарите.
Тие додаваат дека е забележливо и движењето на пазарот на фјучерси за 2025 година, бидејќи предвидува раст во однос на 2024 година, што е нормално со оглед на тоа што пазарот ги зема предвид потенцијалните катастрофи (на пр. во американскиот појас на пченка - критичен регион за производство на пченка).
„Важен тренд во индустријата за добиточна храна се промените во преференциите на потрошувачите во ЕУ, која се движи кон зголемена потрошувачка на живина и намалена потрошувачка на свинско месо. Затоа, компаниите за добиточна храна треба да размислат да се фокусираат повеќе на производство на храна за живина. Поместувањето на трендот е видливо и кај новите производствени проширувања што ги најавија големите европски производители на живина“, велат аналитичарите.
