.webp){kind=icon}
Регионот Адрија беше успешен во привлекувањето странски директни инвестиции (СДИ) во изминативе години со речиси 10 милијарди евра во 2023 година, што е двојно повеќе во споредба со годишниот просек од десетгодишниот период пред пандемијата, констатираат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ во новата анализа објавена на „Блумберг Адрија инсајт“. Според нив, поволната географска положба во Европа, потенцијалот за развој заснован на достапноста на работната сила, зголемената глобализација и ниршорингот (од англиски: nearshoring – реалоцирање на бизнисот во друга земја) се главните фактори зад силните странски инвестиции. Нашиот аналитички тим во оваа анализа навлегува во динамиката на инвестициите, спецификите на земјите од регионот и потенцијалот за понатамошни приливи.
„Земјите од регионот Адрија ја задржаа својата атрактивност за СДИ, објавувајќи повисоки нивоа на СДИ како процент од БДП во споредба со земјите од групата ЦИЕ4 (Полска, Унгарија, Чешка и Романија) поради поевтината и сè уште достапна работна сила, пониските цени на електричната енергија и општото поволно опкружување за странски инвестиции - со оглед на тоа што повеќето земји обезбедуваат финансиски стимулации“, велат аналитичарите.
Тие гледаат два кластера во регионот - делот на ЕУ од каде што има побавни приливи, во кои доминира реинвестираната заработка од инвестициите од претходниот период, и вториот дел каде што инвестициите се чисти приливи и даваат поголем потенцијал, со оглед на сè уште високите стапки на невработеност.
„Во услови на разнишана геополитика, поскапи пари и генерално понеповолни времиња за инвестирање (повлекувајќи ги вреднувањата на инвестициите надолу), приливот на СДИ во регионот Адрија се намали за 14 проценти на годишно ниво во 2023 година, што сепак беше подобро од намалувањето во групата ЦИЕ4 (-23 проценти на годишно ниво во истиот период)“, велат аналитичарите.
Тие додаваат дека глобалната слика оди во прилог на развиените економии (со забавување на глобалната економија, се појавува одбивност кон ризик), забележувајќи раст на СДИ и туркајќи го глобалниот раст на СДИ на +3 проценти на годишно ниво во 2023 година (процена на УНИКТАД).
„Очекуваме дека СДИ ќе закрепнат во 2024 година, бидејќи глобалното деловно расположение се подобрува, а европските индустрии продолжуваат да ги зајакнуваат своите активности. Со оглед на тоа што значајни делови од економиите веќе се во рацете на странските инвеститори, сметаме дека сите одложени инвестиции поради високите каматни стапки и неизвесното опкружување во 2022 и 2023 година ќе се реализираат во 2024 година и понатаму во блиска иднина“, прогнозираат нашите аналитичари.
Тие своите очекувања ги поткрепуваат со фактите дека западните економии се справуваат со тесните пазари на трудот и сè уште се присутни притисоци во синџирот на снабдување на релацијата Азија-Европа (индексот Freightos, кој ги мери трошоците за транспорт од Кина до Медитеранот, сè уште е покачен во споредба со 2019 година, иако е под неговите врвови во периодот 2021-2022 година).
„Во регионот има јасна поделба, Хрватска и Словенија од една страна, а Србија, Македонија и Босна и Херцеговина од друга страна“, посочуваат аналитичарите.
Во Словенија и Хрватска поголем потенцијал за спојувања и преземања поврзани со стартап-сцената
Тие укажуваат дека Словенија и Хрватска се доста заситени пазари во поглед на можностите за инвестирање.
„Од околу еден милион невработени во регионот Адрија, само 15 проценти се однесуваат на овие две земји“, велат аналитичарите.
Тие објаснуваат дека поголем број невработени лица има во Хрватска (100.000 лица). Од друга страна, посочуваат дека платите во овие две земји се релативно повисоки - во просек бруто-платите се двојно повисоки во однос на другите земји од регионот.
„Тоа носи нешто послаби услови за СДИ во трудоинтензивните сектори, особено гринфилд, кои бараат вработување поголем број работници. Сепак, гледаме подобри изгледи за потенцијални спојувања и преземања во стартап-сцената, имајќи предвид дека Словенија и Хрватска се движат подобро од остатокот од регионот според индексот на глобалниот екосистем на стартапи“, велат аналитичарите.
Тие нагласуваат дека треба да се земат предвид стимулациите за претприемаштво што во изминативе години ги доделуваа владите во двете земји и европските фондови.
„Билдањето на бројот на компании во рана фаза на развој обезбеди потенцијал тие да бидат преземени од поголеми риби што бараат раст и вертикална интеграција“, велат аналитичарите.
СДИ во Србија, Македонија и БиХ доминантно водени од достапноста и пониските трошоци за работната сила
Тие сметаат дека овој дел од регионот има посилен потенцијал за привлекување СДИ во индустриските трудоинтензивни сегменти, поради расположливата работна сила, како и пониските трошоци за работна сила и за електрична енергија.
„Нивоата на корпоративниот данок на доход се исто така поволни, односно тие се пониски во споредба со остатокот од регионот, вклучувајќи ги и земјите од ЦИЕ4. Дополнително, странските инвеститори се силно поттикнати од големите субвенции и други финансиски стимулации“, наведуваат аналитичарите.
Тие посочуваат дека Македонија, Босна и Херцеговина и Србија нудат стимулации за развој на одредени индустриски зони.
„Станува збор за таканаречени слободни зони што се територијални области во кои инвеститорите се ослободени од ДДВ и од царина при увоз за производство. Поголемиот дел земји нудат и дополнителни стимулации за привлекување странски инвестиции, што сметаме дека е корисно за понатамошен прилив на СДИ“, велат аналитичарите.
Според нив, овој дел од регионот има добра локација (која се подобрува поради инвестициите во транспортната инфраструктура) и стимулативно деловно опкружување, што ќе го поттикне приливот на СДИ во 2024 година.
